İngilizce kaynaklarda yer alan ilk Türkiye rehberi: Türklerden 'Turky' diye bahsediliyor
Türkiye'yle ilgili yazılan İngilizce makalelere bakıldığında en eski kaynakların 30 Mayıs 1667 tarihine ait olduğu yapılan araştıramalar sonucu tespit ediliyor.
Bahsettiğimiz bu makale Kraliyet Cemiyeti'nin (Royal Society) Felsefe Tutanakları isimli dergisinin 1.cildinin 20. sayısına ait.352 yıl önce kaleme alınmış. İçerisinde Türklerden 'Turky' diye bahsetmesi de duymaya alışık olduğumuz bir ifade olarak görünmüyor.
Makalenin içerisinde geçen 'Turky' ifadesinin yazım yanlışımı yoksa tarihsel bir etnik telafuz mu olduğu net değilken, yazının bütününde Türkiye ve o dönemde Osmanlı topraklarında yer alan bölgeler hakkında detaylı bilgilere yer veriliyor.
Türkiye hakkında yazılmış birçok tarihi akademik makale bulmak mümkün. Özellikle Türklerin tarih sahnesineçıktığı anlardan itibaren Çin kaynaklarında Türklerle ilgili en temel özelliklerin dahi yazılı olduğu metinler bulunabiliyor. Fakat daha yakın tarihe bakıldığında özellikle İngilizce kaynaklarda Türklerle ilgili makalelerin azlığı herkesçe biliniyor.
Yapılan bir araştırma sonrası İngiliz Kraliyet Cemiyeti'ne ait 'Royal Society' isimli bir derginin Felsefe Tutanakları adlı bölümünün 1. cildinin 20. sayısında Türklerden bahsedilen bir İngilizcimakale bulundu. Bu makalenin 352 yıl önce yazılmış ve içerisinde Türklerden bahseden en eski makalelerden olması en dikkat çeken tarafı olarak gözüküyor.
Makale 'Türkiye Rehberi' niteliği taşıyor
Türkiye’nin coğrafi özellikleri, ülke hakkında anlatılan söylencelerin doğruluğunun ya da yanlışlığının tespiti, ileride Birleşik Krallık tarafından işe yarayabilecek bilgilerin derlenmesi amaçlanıyor. Türkler'den at yetiştiriciliği ve zehir yapımı, Ermeniler'den et saklama yöntemleri ve mümkünse başka zanaatleri öğrenmek, bu amaçlar arasında yer alıyor. Ayrıca Osmanlı ve Türkiye’deki seyahat rotaları (özellikle Çin’e giden yollar), Osmanlı su kanalları da büyük ilgi çekmiş gibi görünüyor.
Makalenin başlığı: Inquiries for Turky (Türkiye Hakkında Sorular)
Makalenin başlığı Inquiries for Turky (Türkiye Hakkında Sorular) olarak geçmektedir. Bu başlıktaki "Turky" kelimesi makalenin orijinalinde de bu şekilde hatalı yazılmış olma ihtimali üzerinde duruluyor. Çünkü cemiyetin belirttiğine göre bu metinler dijital ortama Optik Karakter Tanımlama (OCR) teknolojisiyle aktarılmış ve hatalı karakterler bulunması ihtimali olduğu belirtiliyor. Bu nedenle Evrim Ağacı internet sitesi konuyla ilgili soruyu Kraliyet Cemiyeti Kütüphane Yöneticisi Rupert Baker'a sordu. Baker ise yanıt olarak şu cevabı verdi:
- Türkiye'nin İngilizce ismi olan "Turkey" 1667 makalesinde gerçekten de "Turky" olarak yazılmıştır. Ekranda gördüğünüz tarama, doğrudan doğruya orijinal yayından alınmış bir taramadır. Bu yazım günümüz standartlarında "hatalı yazım" olarak görülebilir; evet. Ancak unutmamak gerekiyor ki 17. yüzyıl İngilizcesinde birçok kelime bugünkünden farklı şekillerde yazılmaktaydı.
- Makalenin tamamına buradan ulaşabilirsiniz:
- https://royalsocietypublishing...
Makalede yer alan sorular
Makalenin başlıca amacı Türkiye hakkında politik veya tarihi değil, sosyal ve kültürel bilgilerin edinilmesi. Makalede, Türkiye’ye doğru yola çıkan kişiler için cevaplarını öğrenmeye yönelik ilginç sorular sorulmuştur. Makalede yer alan sorulardan bazıları:
- Türkler afyonu yalnızca bedensel güç için mi tüketirler yoksa yorgun hayvanlarına da verirler mi?
- Afyonu nasıl hazırlamaktadırlar?
- Şam çeliğini nasıl üretirler, yöntemleri nelerdir?
- Giyim tarzları nasıldır?
- Yazın kullandıkları ince ve esnek deri kıyafetleri nasıl üretmektedirler?
- Ünlü atlarını nasıl yetiştirirler?
- Öğrenilmesi gereken en önemli sanatları nelerdir?
- Güney Arabistan’da 120 yıl sağlıklı bir şekilde yaşayan çok sayıda insan olduğu doğru mudur?
- Çin’e gitmek için kullandıkları yollar nelerdir? Barbar yerlilerden sakınmak için kullandıkları özel geçitler var mıdır?
- Muhteşem Süleyman döneminden kalan antik eserler ve su yolaklarının yapısı ve büyüklüğü nasıldır?
- Kafkas Dağı’nın boyu ne kadardır?
- Dağın konumu, farklı yerlerindeki sıcaklık durumu nasıldır?
17. Yüzyılda "Türkiye"
İlk etapta bu kadar eski bir makalede "Türkiye" sözcüğünün geçmesi sizi şaşırtabilir; çünkü birçokları "Türkiye" sözcüğünün cumhuriyetin ilanından sonra kullanıldığını; bundan önce sadece Anadolu, Osmanlı İmparatorluğu veya Asia Minör gibi kavramların kullanıldığını düşünmektedir. Halbuki Türkiye (veya İngilizcesi olan "Turkey") sözcüğü, Orta Çağ Latincesindeki Turchia veya Turquia sözcüklerinden gelmektedir. Bu kelimenin anlamı "Türklerin Toprakları"dır. Orta Çağ İngilizcesinde bu sözcük "Turkye" olarak kullanılmıştır; zaten "Turky" kullanımı da bunun bir uzantısıdır. Bunun haricinde sözcüğün İngilizcesi Turkye, Torke, Turkie şeklinde de kullanılmıştır. Bu arada kelimenin "hindi" isimli hayvanın İngilizcesiyle de aynı kelime olmasının ülkemizle çok bir ilgisi bulunmamaktadır. Buradaki yazımızda bunu daha detaylı şekilde incelemekteyiz.