3 ülkenin ortak temsili: İskandinav Pavyonu

İskandinav Pavyonu.
İskandinav Pavyonu.

Venedik’teki İskandinav Pavyonu; Norveç, İsveç ve Finlandiya’nın ulusal temsiline ev sahipliği yapıyor. Üç ülkenin ortak pavyonu olan tasarım, yarışma sonucu Norveçli Sverre Fehn tarafından tasarlandı. Pavyon, "yalın bir mimari, dikkat çekici bir sadelik" kavramları ile tanımlanıyor.

Pavyon, Venedik’teki Giardini della Biennale içerisinde yer alıyor.
Pavyon, Venedik’teki Giardini della Biennale içerisinde yer alıyor.

Üç ülke, Venedik Bienali için ortak "İskandinav" pavyonu hazırlamaya davet ediliyor. 1959’da, üç ülke arasında yarışma düzenleniyor. Finlandiya’yı Reima ve Raili Pietilä ortaklığı, Norveç'i Sverre Fehn ve İsveç’i Klas Anshelm temsil ediyor. Pritzker Ödülü sahibi Sverre Fehn'in önerisi seçiliyor. 1962 yılında ise pavyon tamamlanıyor.

Kayar kapılar, iç mekanı kesintisiz şekilde dışarıya bağlıyor.
Kayar kapılar, iç mekanı kesintisiz şekilde dışarıya bağlıyor.

Seçimin ardından İsveçli sanat eleştirmeni Gotthard Johansson bir yazısında, projenin çok fazla mimari armoni içermediği halde dikkat çeken bir sadeliği olduğundan bahsediyor. Proje, farklı uluslardan oluşan üçlü birliği, tek çatı altında birleştirebilecek bir alan öneriyor.

Proje alanı içerisinde bulunan yıllanmış ağaçlar, yerden yükseliyor ve kirişlerin arasından geçerek gökyüzüne uzanıyor.
Proje alanı içerisinde bulunan yıllanmış ağaçlar, yerden yükseliyor ve kirişlerin arasından geçerek gökyüzüne uzanıyor.

Elli yıldan fazla bir süre sonra hala İskandinav Pavyonu, İskandinav mimarisi geleneklerini; yansıtmaya, sağlamlaştırmaya ve somutlaştırmaya devam ediyor. Ancak biraz daha derinlere bakınca Fehn'in, kalıplaşmış bu anlayışları tamamen tersine çevirmeye çalıştığı anlaşılıyor.

Pavyon içerisinde 3 ağaç yer alıyor.
Pavyon içerisinde 3 ağaç yer alıyor.

Aslında Fehn tasarımında, İskandinav yerel dilini taklit etmeye çalışmıyor. Şimdiye kadar tarif edilemeyen bir şeyi, yeniden ortaya koymaya çalışıyor; Venedik ikliminde, İskandinav Mimarisi’ni yansıtmak.

Pavyonun özgün halinde, iç mekanda, 7 adet ağaç yer alıyor. Yiten ağaçlardan geriye, onlar için kirişler arasında bırakılan boşluklar kalıyor.
Pavyonun özgün halinde, iç mekanda, 7 adet ağaç yer alıyor. Yiten ağaçlardan geriye, onlar için kirişler arasında bırakılan boşluklar kalıyor.

Sverre Fehn’in tasarımında, eklemlenmiş öğelerden oluşan koleksiyon, ortak bir mekansal hareket oluşturuyor. İskandinav Pavyonu, çeşitli mimari öğelerden oluşan parça montajından daha fazlasını sunuyor. Projenin, geçişler arasındaki mekansal fikirleri ve atmosferi, topografya ile kurduğu ilişkiyle tamamlanıyor. Duvar, zemin, basamak, çatı, peyzaj ve ışık bir bütün halinde bu tasarım kurgusuna dahil oluyor.

Pavyonda net bir giriş veya çıkış yer almıyor.
Pavyonda net bir giriş veya çıkış yer almıyor.

Üst üste olan kirişlerden alt sıra enine, üst sıra boyuna uzanıyor.
Üst üste olan kirişlerden alt sıra enine, üst sıra boyuna uzanıyor.

Fehn, Fas’a yaptığı bir gezinin ardından, duvarların işlevini sorgulamaya başlıyor. Ona göre duvarlar sadece çatı taşımak veya ev yapmak için değil, güneşten korunup gölgelik alan oluşturmak için de yapılıyor. Başka bir deyişle duvar; oturduğumuzda sırtımıza destek olmak, sonbaharda üzerinde meyve kurutmak ve ilkbaharda çocukların çizebileceği bir yazı tahtası olmak için var oluyor. Fehn, çatı ve zemin dışında, evin geri kalan bölümlerini, bir ev eşyası olarak kabul ediyor.

Kirişler, pavyon sınırlarını geçerek, dış mekanda, saçak oluşturuyor.
Kirişler, pavyon sınırlarını geçerek, dış mekanda, saçak oluşturuyor.

Fehn, Fas seyahatinin ardından gelen İtalya seyahatleri sırasında, ışığın alabileceği farklı özelliklerin farkına varıyor. Norveç'e döndüğünde, daha önce hiç olmadığı kadar, İskandinav ışığının farklı doğası üzerine odaklanıyor. Bu gezilerde edindiği tecrübeleri ve fikirleri pavyon tasarımına yansıtıyor.

Pavyonun iki yanında; Amerika ve Danimarka pavyonları yer alıyor.
Pavyonun iki yanında; Amerika ve Danimarka pavyonları yer alıyor.

Fehn, pavyon tasarımında; yoğun, dingin ve en önemlisi sabit homojenlikte bir ışık kalitesi oluşturmayı hedefliyor. Bunu sağlamak için tasarımında, hem ithal hem de yöreye özgü malzemelere yer veriyor. Projede kullanacağı betonu; beyaz çimento, beyaz kum ve ezilmiş beyaz İtalyan mermerinden oluşan bir karışımdan oluşturuyor.

Arka kısmından pavyona erişim için yer alan; kapı ve basamaklar.
Arka kısmından pavyona erişim için yer alan; kapı ve basamaklar.

Fehn tasarımında, çatı yalnızca resimleri ve heykelleri koruma görevini üstleniyor. Tasarımcı, galeri olarak kullanılabilecek olan mekanın, olabildiğince gün ışığından yararlanmasını amaçlıyor. Aynı zamanda Fehn, karakteristik İskandinav ışığını, Venedik koşullarında kullanıcıya sunmayı hedefliyor.

Pavyonda boyuna uzanan dev taşıyıcı kiriş, ağaca yaklaştığı noktada çatallaşıyor.
Pavyonda boyuna uzanan dev taşıyıcı kiriş, ağaca yaklaştığı noktada çatallaşıyor.

Çatı, iki eksende uzanan, gridal planlı, beton kirişlerden oluşuyor. Her bir kiriş 6 cm inceliğe ve 1 metre yüksekliğe sahip. Kirişler, 52,3 santimetrelik aralıklarla birbirlerini destekleyerek, pavyon boyunca uzanıyor. Üst üste binen iki eksendeki kirişler, toplamda 2 metre yüksekliğinde, güneş kırıcı işlevi görüyor. Üst sırada yer alan kirişler arasında, şeffaf çatı örtüsü kullanılıyor. Bu plastik üniteler, tasarıma, oryantal ve Venedik tarzı bir hava katıyor.

Kirişler arasındaki plastik malzeme, göze çarpmadan, iç mekanı dış etkenlerden koruyor.
Kirişler arasındaki plastik malzeme, göze çarpmadan, iç mekanı dış etkenlerden koruyor.

Pavyonun planı.
Pavyonun planı.

Aralıklı ve ince elemanlardan oluşan kiriş sistemi, pavyon içerisinde gölgesiz bir alan oluşturuyor. Bu kirişler, Akdeniz gökyüzünün altında, bir İskandinav atmosferi sağlıyor. Kirişler inşa sürecinden sonra vernikleniyor ve parlatılıyor. Vernikleme işlemi, kar üzerine yansıyan güneş ışığının metaforunu oluşturuyor. Diğer yandan ışığı yansıtarak homojen aydınlatmaya da yardımcı oluyor.

Pavyonun yerleşimi ve beraberindeki Amerika ile Danimarka pavyonları.
Pavyonun yerleşimi ve beraberindeki Amerika ile Danimarka pavyonları.

Fehn, Norveç'te tipik olan "dış mekandan bağımsız bir kapalı alan" oluşturmak yerine, binanın dört sınır duvarından ikisini tamamen kaldırıyor. İç mekan olduğu gibi dışarıya açılıyor. Böylece net bir sınır olmadan, pavyon alanı genişliyor.

Pavyonun enine ve boyuna kesitleri.
Pavyonun enine ve boyuna kesitleri.

Desteksiz 446 metrekarelik mekanın içindeki üç çınar ağacı, projedeki, tek dikey unsur oluyor. Ağaçlar, büyük cam duvarlar gibi aynı anda hem içeride hem de dışarıda olma hissi uyandırıyor. Kiriş sistemi, ağaçların binanın dışına çıkmasına izin verdiği yerlerde kesintiye uğratılıyor. Ağaçların pavyonla olan ilişkisi, başka bir İskandinav kavramını yansıtıyor: doğa ile yakın ilişki içinde olmak.

Pavyonun çatı planı.
Pavyonun çatı planı.

1962 yılında, pavyon tamamlanıyor. Günümüze kadar Finlandiya, Norveç ve İsveç arasındaki işbirliği devam ediyor. 1984 yılına kadar her ülke temsili, pavyon tasarımında birlikte organize ediliyor. 1986'dan 2009'a kadar küratörlük sorumluluğu, iş birliği yapan ülkeler arasında dönüşümlü olarak yapılıyor. 2011 ve 2015 yılları arasında, İsveç, Finlandiya ve Norveç sırayla pavyonun küratörlüğünü yapıyor. 2017'den bu yana ise ortak bir çalışma yapılıyor.

Pavyonun kapalı olan cephe görünüşleri.
Pavyonun kapalı olan cephe görünüşleri.

Proje

Nordic Pavilion

Mimar

Sverre Fehn

Tamamlanma yılı

1962

Konum

Venedik, İtalya

Fotoğraf

Ake Eson Lindman