Dijital verileriniz de mirasınız
Antalya Bölge Adliye Mahkemesi, verdiği bir kararla mîras tanımlamasına yeni bir nokta daha ekledi. Kişilerin dijital ortamlarda sakladığı, oluşturduğu mal varlıkları da artık dijital mîras kapsamında değerlendirilecek. Kısa zaman önce eşini trafik kazasında kaybeden bir vatandaş, eşinin Icloud hesabına ulaşmak için Apple’a isteğini bildirdi. Şirketten “özel hayatın gizliliğinin ihlal edileceği” cevabı geldi. Bulut hesabındaki mânevî değeri yüksek bilgilere erişmek isteyen eş, meseleyi mahkemeye taşıdı. Konuyla ilgili karar Antalya Bölge Adliye Mahkemesi tarafından verildi. İstinaf talebini kabul eden mahkeme, Türkiye’de emsal bir karara imza atarak, dijital verilerin mîras sayılmasının önünü açtı. Peki, “dijital mîras” nedir, dijital mîras her bilgiyi kapsar mı? Avukat Yusuf Enes Arslan ile açtığı, Türkiye'de “ilk” olarak kayıtlara giren dijital mîras meselesini konuştuk.
Dijital mîras ve kapsamı nedir?
Kişilerin şahsi ve ekonomik faaliyetlerini dijital ortama taşımalarıyla birlikte karşımıza çıktı dijital mîras kavramı. Bu konu üzerinde uluslararası bağlayıcılığı bulunan hukuk kuralları bulunmadığı gibi ülkelerin konuya bakış açıları da farklılık gösteriyor. Konu, Türk Hukuku açısından değerlendirildiğinde ise 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun mîras hukukuna ilişkin hükümleri ile 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu dışında somut olaya uygulanacak başka hukuk normunun bulunmuyor.
Günümüzde video kanalları, kripto para cüzdanları, alan adları, fotoğraflar, reklam geliri elde edilen sosyal medya hesapları, online oyun karakterleri, üyelikler, e-ticaret kullanıcı hesapları, gibi birçok dijital öge oldukça büyük maddî değer taşıyabiliyor. Bu nedenle dijital mal varlıklarının da mîras kapsamında yer alması gerekiyor.
Miras maddî ve mânevî olabilir
Kararı emsal yapan dâvâ neydi?
Bizim olayımızda müvekkil eşini geçen sene bir trafik kazasında kaybediyor. Eşine ait telefonda iCloud hesabı kayıtlı. Ve bu iCloud hesabına erişim olmadan bulut depolamadaki mânevî değeri bulunan yüzlerce fotoğraf ve videoya erişilemiyor. Oysaki günümüzde maddî ve mânevî haklar mîras konusu olabilmektedir. Öte yandan iCloud hesabına ve e-posta adresine bağlı kripto para cüzdanları, alan adları -ki alan adları çok yüksek rakamlara alınıp satılabilmektedir-, e-ticaret hesapları, kuponları olabilir.
Müvekkil de haklı olarak mîras bırakanın terekesine ulaşmak istemektedir. Bu sebeple Apple firmasına yaptığımız başvuruda mahkeme kararı istendi. Bu sebeple olayı yargıya taşıdık. İlk derece mahkemesi özel hayatın gizliliğini ihlal edebileceği sebebiyle talebimizi reddetti. Ancak istinaf mahkemesi yerinde bir karar vererek özel hayatın gizliliğinin ihlal edilip edilmeyeceğiyle ilgili ayrı bir değerlendirme yapılması gerektiği, dijital varlıkların da terekeye dâhil olabileceği şeklinde hüküm verdi. Bu hüküm, sonucun diğer kararlar için emsal olmasını sağladı.
Dünyada benzer örnekler var mı?
Farklı ülkelerde benzer hâdiseler var. Mesela Irak'ta görev yapan bir ABD askerinin 2004 yılında hayatını kaybetmesiyle, ailesi Yahoo'da kayıtlı e-posta adresine erişmek için şirkete başvuru yapıyor. Şirketin talebi reddetmesi üzerine talep mahkemeye taşınıyor. ABD'deki yerel mahkeme de erişim talebini kabul ediyor.
- Yine 2010 yılında ABD'de 21 yaşındaki intihar eden bir gencin ailesi, çocuklarını intihara sürükleyecek nedenleri öğrenebilecekleri bilgiler olduğunu belirterek Facebook ve Google firmalarına başvuru yapıyor. Her iki firma da gizlilik politikaları gereğince talebi reddediyor. Yerel mahkeme ise erişim kararı veriyor. Google erişim yetkisini aileyle paylaşıyor ancak Facebook “sosyal medya hesabındaki içerikleri ve yazışmaları üçüncü kişilerle paylaşmama” şartıyla ailenin erişimine izin veriyor.
E-posta özel hayatın gizliliğine dâhil değil
Davacıyı haklı bulan karar, gerekçe olarak neyi görüyor?
Antalya Bölge Adliye Mahkemesi kararında "Yakın zamana kadar elektronik posta hesapları, sosyal medya hesapları ve benzeri dijital uygulamalar yalnızca şahsî kullanıma yönelik olup maddî bir değer taşımazken günümüzde bu hesapların reklam gelirleri elde edilen maddî bir karşılığı olan hesaplar halini alabildiği gibi, yine sosyal medya hesaplarının ve dijital para cüzdanlarının bağlı olduğu e posta hesaplarının da artık kişisel kullanımı aşıp ticârî değeri olan dijital mal varlığı kapsamına girmeye başladığı anlaşılmaktadır" ifadesine yer verdi.
Bölge Adliye Mahkemesi "Mahkemece tespit talebi gereğince mîras bırakanın ölüm tarihi itibariyle tüm aktif ve pasif mal varlığının tespiti ve bu minvalde dijital mal varlığının terekesine dâhil olması gerektiği nazara alınarak dijital terekesinin de tespiti yapılarak araştırma ve inceleme sonucunda bir karar verilmesi gerekirken, ölü kişinin e posta hesabının özel hayatın gizliliği kapsamında değerlendirilerek talebin reddine karar verilmiş olması hatalı olmuştur" gerekçesiyle istinaf talebimizi kabul etti.
Bundan sonra benzer durumlarda bu karar örnek alınarak işlem uygulanabilir mi?
- Elbette ki Antalya Bölge Adliye Mahkemesi'nin verdiği karar bundan sonraki talepler için de emsal teşkil edecektir. Yalnız burada şöyle bir durum da var, dijital mîras talepleri incelenirken özellikle üçüncü kişilerle olan yazışmalar noktasında özel hayatın gizliliği korunmalıdır.
Diğer yandan istinaf kararında bir husus daha değerlendirilmiş. iCloud'a kayıtlı olan e-posta hesabının gerçek sahibinin mîras bırakan olup olmadığının bilirkişi vasıtasıyla tespit edilmesi gerektiği. Bunun bilirkişi vasıtasıyla tespiti mümkün değil. Telefonun IMEI numarasıyla birlikte e-posta hesabının uyuşup uyuşmadığının Apple firmasına sorulması gerekmektedir. Ancak bu şekilde sağlıklı bir tespit yapılabilir.
Dijital varlıklar araştırılmalı
Taraflar artık vasiyetlerine dijital mîrası ekleyebilecek mi?
Kişilerin ölüme bağlı tasarruflarında yani vasiyetname gibi uygulamalarla dijital varlıklarını mîrasçılarına intikal ettirmesinde şu an zaten yasal olarak bir engel bulunmuyor. Ancak vasiyetname düzenleme son zamanlarda çok sık uygulanmıyor. Bu nedenle mîrasçılar, mîras bırakanların çoğu zaman hangi dijital varlıklarına sahip olduklarını dâhi kestiremiyor.
Öyle ki mîras bırakanın belki de yüksek maddî değer biçilen bir alan adı, çevrimiçi oyun karakteri, kripto para cüzdanı olabilir. Bu mîrasın mîrasçılara intikal etmemesi durumunda bu malvarlıkları dijital dünyada zamanla kendini yok ederek, maddî anlamda büyük bir kayıp ortaya çıkabilir. Bu nedenle mîrasçıların tereke tespiti taleplerinde dijital varlıkların da araştırılması gerektiğini düşünüyorum.
Düzenlemeye ihtiyaç var
Dijital mîras uzun vadede bir hak olabilir mi?
Dijital varlıklara erişim konusu sadece ülkemizde değil tüm dünyada bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu sebeple çoğu yer ve içerik sağlayıcılar (Google, Facebook, Twitter, Yahoo, vs) mîrasçılara bu erişim haklarını tanımamaktadırlar. Ancak Antalya Bölge Adliye Mahkemesi kararından sonra artık ilk derece mahkemeleri erişim taleplerini enine boyuna değerlendirerek kabul kararları verebilecektir. İstinaf mahkemesi kararında bu konuda yasal boşluk olduğu hususuna da değinilmiştir. Bu yönüyle yasal düzenlemelere ihtiyaç vardır.
Peki, bu kararın artı ve eksileri neler?
Dijital mîras taleplerinin değerlendirilmesinde üçüncü kişilerin özel hayatının gizliliği de korunmalıdır. Mîras bırakan açısından özel hayatın gizliliğini ihlal suçu söz konusu olmayacaktır. Aynı şekilde 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu'nda da kişisel veri gerçek kişiye ait veridir.
Yani ölü kişi için kişisel veriler söz konusu olmayacaktır. Ancak mîras bırakanın üçüncü kişilerle olan konuşma kayıtları ve benzeri içeriklere başkalarınca ulaşılması bazı ihlaller doğurabilecektir. Bu nedenle dijital mîras tespit edilirken veya erişim talepleri değerlendirilirken üçüncü kişilerin hakları saklı tutulmalıdır. Yakın zamanda Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi dergisinde, bu konuyla ilgili detaylı akademik makalemiz yayınlanacak. Konunun meraklıları, daha detaylı bilgilere makale yayınlanınca ulaşabilirler.