Eylül savaşı Karabağ
Müzakere masasının kurulması demek, Karabağ’ın işgaline izin vermek anlamına gelir. Çünkü 28 yıldır müzakereler sürüyor fakat herhangi bir sonuç verdiği görülmüyor. Türkiye ise bu zor dönemde açık bir şekilde Azerbaycan’ın yanında olduğunu bütün dünyaya ilan etti. Gerek Cumhurbaşkanlığı, gerekse Dışişleri Bakanlığı ve Millî Savunma Bakanlığı nezdinde tüm imkânları ile Azerbaycan’a verdiği desteği açıkça yineledi.
Karabağ işgali 20. yüzyılın ilk çeyreğinde yaşanan tarihi olayların seyrinde gerçekleşti. Çar I. Petro’nun hâkimiyeti döneminde Revan hanlığına Ermenilerin göçü başlatıldı, “Ekim devrimi” sonrası dağılan Rusya imparatorluğundan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti meydana geldi.
- Kızıl Ordu'nun 29 Kasım 1920 tarihinde Erivan'a girmesiyle ise bağımsızlığı sona erdi. SSCB dağıldıktan sonra Ermenistan’ın Karabağ’ı kendi sınırlarına katma isteğini açıklamasının ardından bu çatışma, Ermenistan ile Azerbaycan arasında savaşa dönüştü. 1991 yılında Kafkasya'da yeni cumhuriyetlerin birbiri ardına bağımsızlıklarını ilan ettiği dönemde Rusya tarafından boşaltılan üslerden elde edilen ağır silahlar, savaşta dengenin Ermenistan'dan yana ağır basmasına neden oldu. 8 Ocak 1992 tarihinde Ermeni ayrılıkçı güçleri Hocavend’e/Karabağ’a saldırıya geçtiler.
Karabağ’da iki ana güzergâh hatlarından biri Nahçivan ile Azerbaycan’ı birleştiren Zengilan koridoru, diğer yol ise Ermenistan ile Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'ni birbirine bağlayan geçit bölgesi olan Laçın Koridorudur. 1992-1993 yıllarında Ermenistan, Azerbaycan topraklarının yüzde 20’sini işgal etti ve “Dağlık Karabağ Cumhuriyeti’ni’’ kurdu.
Uluslararası hukuk çalışmıyor.
1992’de AGİT Minsk Grubu, Karabağ sorununu barışçıl bir çözüm bulmalarını teşvik etme amacıyla kuruldu. Ardından, BM Güvenlik Konseyi 1993’de 822, 853, 874, 884 sayılı kararname ile Karabağ’ın Azerbaycan toprağı olduğunu kabul etti. 16 Mayıs 1994'te Moskova'da Azerbaycan Cumhuriyeti ve Ermenistan Cumhuriyeti'nin savunma bakanları ile Dağlık Karabağ Savunma Ordusu başkumandanı ateşkes anlaşmasını imzalandı. Bugüne kadar (27 yıldır) Azerbaycan uluslararası hukuktan doğan hakkını almış değil.
Uzun dönem ateşkes sonrası ilk defa 5 Nisan 2016’da, daha sonra ise 12 Temmuz 2020’de çatışmalar şiddetlendi. Lakin Temmuz savaşlarında bu sefer hedef, Karabağ’dan 40 km uzaklıkta bulunan Azerbaycan’ın Türkiye ile birlikte gerçekleştirdiği Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı, Trans Anadolu doğalgaz boru hattı vs. enerji hatlarının geçtiği Tovuz bölgesi oldu.
TSK ile Azerbaycan ordusu daha önce Nahcivan’da tatbikatlar yapmıştı. Ama Tovuz hâdiseleri ile TSK ile Azerbaycan Ordusu ilk defa Başkent Bakü’de geniş çaplı askeri tatbikat yaptı. Ve bir grup TSK mensubu Azerbaycan ordusuna eğitim vermek amacıyla Azerbaycan’da kaldı. 27 Eylül tarihine kadar Ermenistan Tovuz, Terter bölgelerinde yaşayan sivillere ateş açıyordu. 27 Eylül sabah saatlerinde Azerbaycan askerî harekât başlattı.
Adım adım askerî harekât
● Saat 9:00’da
Azerbaycan Savunma Bakanlığı şöyle bir basın açıklaması yayınladı: “Ermenistan silahlı kuvvetlerinin muharebe faaliyetini bastırmak ve sivil halkın güvenliğini sağlamak için Azerbaycan Ordusu komutanlığı tüm cephe boyunca bir karşı saldırı operasyonu başlatmaya karar verdi."
● Saat 11:00’de
Azerbaycan Ulaştırma ve Haberleşme Bakanlığı, “Ermenistan'ın geniş çaplı provokasyonunu önlemek için” internetin ülke genelinde keskin bir şekilde sınırlandırıldığını duyurdu.
● Saat 11:35’de
Sözde Dağlık Karabağ Devlet Başkanı Arayik Harutyunyan, 18 yaşın üzeri yedek askerler için sıkıyönetim ve genel seferberlik ilan etti.
● Saat 12:30’da
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev cephedeki durumla ilgili canlı bir konuşmada, 27 Eylül sabahı Ermenistan'ın Azerbaycan ordusunun yerleşim yerlerini ve mevzilerini bombaladığını, bunun sonucunda çok sayıda ölü ve yaralı sayıldığını söyledi. Karşı cevap verildi, düşman büyük zayiat verdi.
● 12:50’de
Ermenistan'da sıkıyönetim getirildi ve genel seferberlik ilan edildi.
● 15:55’de
Azerbaycan Savunma Bakanlığı Karabağ'da 7 köyün işgalden kurtarıldığını açıkladı.
● 18:00’da
Azerbaycan’da sıkıyönetim, Bakü'de sokağa çıkma yasağı ilan edildi.
Müzakere, işgale izin vermek demek
Savaş 5 gündür devam ediyor. 30 Eylül’de Azerbaycan Savunma Bakanlığı Ermenistan ordusunun 2300 asker, 130 tank ve 200’ü aşkın ağır silah kayıpları verdiğini açıkladı. Bu süreçte Gürcistan tarafsız kalmayı seçti. Rusya’dan gelen askeri mühimmatların önce transit geçişine izin veren İran, burada yaşayan Türklerin tepkisi sonrası bu izni geri çektiğini söylemek durumunda kaldı. Ayrıca AGİT Minsk Grubu, Avrupa Birliği (AB) Konseyi Başkanı Charles Michel, Kanada ve İngiltere taraflara ateşkes için ortak çağrı yaptılar.
Müzakere masasının kurulması demek, Karabağ’ın işgaline izin vermek mânâsına gelir. Çünkü 28 yıldır müzakereler sürüyor fakat herhangi bir sonuç verdiği görülmüyor. Türkiye ise bu zor dönemde açık bir şekilde Azerbaycan’ın yanında olduğunu bütün dünyaya ilan etti. Gerek Cumhurbaşkanlığı, gerekse Dışişleri Bakanlığı ve Millî Savunma Bakanlığı nezdinde tüm imkânları ile Azerbaycan’a verdiği desteği açıkça yineledi.
Coğrafya ve iklim şartları (yalçın dağlar, soğuk hava vs.), kara operasyonunun ilerleme hızını azaltıyor. Ayrıca şu anda çatışmaların sürdüğü beş noktada geniş çaplı mayınlı arazilerin varlığı askerî uzmanlarca ifade ediliyor.