Ülke ülke büyüyen protestolar
Uzun süredir dünyada sular durulmuyor. Bir ülkede biten eylem bir başka ülkeden patlak veriyor. Talepler türlü türlü. Kimisi devletin sözünü tutmadığını, kimisi ise devlet başkanını istemediğini dile getiriyor. İstekler yerine getirilmeyince eylemciler soluğu sokakta alıyor. Polis müdahalesi ve eylemcilerin direnişi derken işler pek de sevimli olmayan boyutlara ulaşıyor.
Dünyanın birçok ülkesinde sokaklar eylemcilerin sesleriyle dolu. Bir yıldır süren Fransa’daki Sarı Yelekliler, İngiltere, Katalonya, Arjantin, Hong Kong, Lübnan, Bolivya, Uruguay, Irak, Gürcistan ve Irak bunlardan bir kısmı. Birtakım taleplerle yola çıkan eylemciler protestolarını sürdürüyor. Zaman zaman yükselen tansiyon karşısında şiddet uygulayan güvenlik güçlerinin müdahalesi ölümlerle sonuçlanıyor. Son günlerde aralarına yeni gösterilerin de katıldığı ülkelerde neler oluyor sizler için derledik.
- GÜRCİSTAN
ADİL TEMSİL İSTİYORLAR
Gürcistan’ın başkenti Tiflis’te 10 bini aşkın kişi 14 Kasım günü sokaklara çıktı. Sebebi ise seçim sistemi değişikliği. Hükümetin var olan sistemden âdil olmayan bir şekilde yararlandığını düşünen halk, seçimde oy verdiği kişilerin çoğunluk olamasa bile mecliste temsil hakkının olmasını istiyor. Bu da nispi seçim sistemi olarak adlandırılıyor.
Gürcistan halkı, iktidardaki Gürcü Hayali Partisi’nin bu temsil sisteminin değişikliğe destek vermediği için sokaklarda. Nispi sistemin yanı sıra erken seçim de istekler arasında. Eylemlerin birinci gününde parlamento binası önüne çadır kuran eylemciler, bekleyişlerini sürdürüyor.
Halka verilen sözlerin tutulmadığını söyleyen eylemcilere bir destek de koalisyon hükümetindeki milletvekillerinden geldi. İstifasını sunan bu 12 vekil protestolara dahil oldu. Ülkede Gürcü Hayali Partisi ile Georgia Muhafazakâr Partisi koalisyonu bulunuyor.
Parlamento binası çevresindeki eylemi Özgürlük meydanına taşımak isteyen polis, direnen eylemciler karşısında biber gazı kullandı.
Eylemcilerin bölgeyi terk etmemesi üzerine protestocularla polis arasında arbede yaşandı. Eylemcileri dağıtmaya çalışan polislerden yaralananlar oldu. Eylemcileri dağıtmak için yollara kurulan barikatları kaldırıldı, eylemcilere basınçlı su sıkıldı. Ardından göz yaşartıcı gaz kullanıldı. Polis bazı göstericileri de gözaltına aldı.
Seçim sisteminin değişmesi için yapılan ilk eylem bu değil. Haziran ayında Tiflis’te düzenlenen bir toplantıya Rus milletvekili Sergei Gavrilov‘un başkanlık etmesine tepki gösteren halk, sokağa çıkmıştı. Protestocular ülkedeki seçim sisteminin değişmesini istemişti. Göstericiler, son eylemde hükümetin daha önce ülkede genel seçimlerin artık nispi temsil sistemine göre yapılması yönünde söz verdiğini ancak oylamada bu sözünü tutmayarak halka ihanet ettiğini savunmuştu.
-BOLİVYA
YENİ BAŞKAN’A ÖLÜM TEHDİDİ
Bolivya’da Evo Morales’in ordu baskısıyla devlet başkanlığından istifa etmesi sonrası koltuğu işgal eden muhafazakâr senatör Jeanine Anez, kendisine karşı yapılan gösterilerden dolayı planlanmış ziyaretlerini iptal etti. Anez’in Beni kentine gitmeyi planladığı fakat aldığı ‘ölüm tehditleri’ nedeniyle bundan vazgeçtiği iddialar arasında. İçişleri Bakanı Arturo Murillo ise ölüm tehdidinin kimden geldiğine dair detay vermezken, “Venezuelalı, Kübalı ve Kolombiyalıların dâhil olduğu bir suçlu grup”tan bahsetmekle yetindi.
Öte yandan istifa eden eski Başkan Evo Morales’e destek eylemleri de sürüyor. Morales’in iltica ettiği Meksika’da “Her an Bolivya’ya dönebilirim” açıklaması yapmasının ardından, binlerce koka çiftçisi Anez’in istifasını isteyen bir yürüyüş düzenledi. Morales’in ülkeye dönüşünü isteyen çiftçilere, Cochabamba kent merkezine girişlerinin engellenmesi için polis tarafından göz yaşartıcı gazla saldırı düzenlendi.
Morales’in kalesi sayılan bölgedeki olaylarda, en az 10 gösterici gözaltına alındı.
BM VE KİLİSE ARAYI BULMAK İSTİYOR
Yeniden seçim konusunda konuşan İçişleri Bakanı Murillo, seçim sözü verse de takvim henüz net değil. Bolivya Katolik Kilisesi de düzenlenecek seçim için taraflar arasında arabuluculuk yapmak istediğini belirtti. Öte yandan Birleşmiş Milletler (BM) de taraflar arasında uzlaşı sağlamayı düşünen kurumlardan bir diğeri. BM, internet sitesinden yaptığı açıklama ile 23 kişinin hayatını kaybettiği ve en az 715 kişinin yaralandığı olaylar sonrası tarafların bir araya gelmesi için Katolik Kilisesi, Avrupa Birliği ve BM’nin çağrılarıyla “acil ulusal diyalog” mekanizması kurulduğu duyurdu.
Morales, Bolivya Genelkurmay Başkanı Williams Kaliman’ın istifa çağrısı üzerine görevi bırakmış, Meksika’dan gelen iltica teklifini kabul ederek ülkeden ayrılmıştı. Anez, Morales’in liderliğini yaptığı parti Sosyalizm Hareketi (MAS) mensuplarının katılmaması nedeniyle çoğunluğun sağlanamadığı oturumda, ülkenin geçici devlet başkanı ilan edilmişti.
-İRAN
SORUN BASKICI VE MEZHEPÇİ YÖNETİM
Bir diğer protesto ülkesi ise İran. İran’daki protestoların ana nedeni ise benzin fiyatlarına yapılan zam. 15 Kasım günü açıklanan yüzde 300’lük zam kararı, başkent Tahran başta olmak üzere Tebriz, Meşhed, Ahvaz, Sircan, İsfahan, Şiraz, Kum, Yezd, Kirmanşah ve Kereç gibi kentlerde tepkiyle karşılandı. İran’da 15 Kasım Cuma günü benzin fiyatlarına yüzde 300 zam yapıldığı açıklandı.
Açıklama sonrası protestolar ülke geneline yayıldı ve rejim karşıtı eylemlere dönüştü. Tabi eylemler kadar dikkat çeken diğer şey ise ABD’nin halkın yanında olduğu beyanıydı. Yüzde 50 ile yüzde 300 arası fiyat artışına rağmen dünyanın en ucuz benzinini tüketen İran’daki ekonomik sorunların asıl sebebi ise ABD’nin yaptığı ekonomik yaptırımları olarak gösterilse de başka ülkelerde terrör estirmeye para bulan İran rejimi halkına aynı parayı bulmakta zorlanıyor.
Rejimin elindeki en son silah ise her zamanki gibi idam tehdidi.
“İÇ İŞLERİMİZE MÜDAHALE”
İran İçişleri Bakanı süren nümayişler için yaptığı açıklamada gösterilerin artması durumunda güvenlik güçlerinin sert müdahalesinin söz konusu olacağını ifade etti. Yaklaşık 90 bin kişinin katıldığı söylenen gösterilerde onlarca kişi öldü, binlerce protestocu tutuklandı.
ABD’nin de desteğiyle Almanya’nın Berlin Büyükelçiliği önünde de İran’daki protestoları destekleyen gösteri yapıldı. Ayrıca, ABD, Kanada, Hollanda ve Avustralya’nın da bulunduğu ülkelerdeki 20 şehirde İran yönetimi karşıtı eylemler düzenlendi.
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Abbas Musevi, ABD’nin protestolarla ilgili açıklamasını ise ülkenin iç işlerine müdahale olarak nitelendirdi, “Yüce İran halkı bu tür açıklamaların, herhangi bir samimi duygu içermeyen ikiyüzlü açıklamalar olduğunu çok iyi biliyor. Bu ülkenin iç işlerine müdahaledir.”
PROTESTO MU VAR, AVRUPA DEVREDE
Sosyal medya sitesi Twitter’dan hızla yayılan “#300%” hashtaginden sonra hükümet internet erişimine kısıtlama getirdi. İran Hükümet Sözcüsü Ali Rebii ise internet yasağının eyaletlerde güvenlik sağlanana kadar süreceğini söyledi. Almanya, Fransa ve İngiltere’nin Dışişleri Bakanlarıyla, AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini de yaptıkları ortak yazılı açıklamada, anlaşmazlığın aşılmaması halinde, AB’nin İran’a yönelik yaptırımlar uygulayabileceğini söyledi.
İran’ın nükleer programı nedeniyle ABD İran’a yönelik ambargo uygulatmaya başlamıştı.
Geçen yıl kasım ayında başlatılan yaptırım listesinde İran hükümetinin, ABD doları satın alması, altın ve değerli madenlerle ticaret yapması yasaklandı. Bazı şirketler yaptırım listesine alındı.