Yeni papa ilk ziyaretini Türkiye’ye yapıyor

Nisan ayında ölen İtalyan asıllı Arjantinli papa Francis’in son dileği miydi bilinmez, lakin son dileklerinden biri olduğu su götürmez bir Türkiye seyahati vardı. Muharref Hristiyanlığın en mühim konsili olarak bilinen Birinci İznik Konsili’nin 1700. yıldönümünde orada bulunmak istiyordu. “Bu, canu gönülden istediğim bir seyahat” diyordu ama olmadı. Ve şimdi onun yerine geçen ABD’li yeni papa 14. Leo, Türkiye’yi ziyaret edecek. Katolik Kilisesi'nin yeni lideri Papa 14. Leo nâm-ı diğer Robert Prevost, 2025 yılında papa seçildikten sonra ilk yurt dışı ziyaretini Türkiye'ye yapacak. 27-30 Kasım 2025 tarihleri arasında gerçekleşecek bu ziyaretin hemen ardından 30 Kasım - 2 Aralık tarihlerinde Lübnan'a geçecek. Bu ilk uluslararası seyahatinin ana teması tahmin ettiğiniz gibi “dinler arası diyalog” olurken araya elbette barış ve Ortadoğu'daki istikrar söylemi de serpiştirilecek.

Niçin bu coğrafya?

Roma imparatoru Birinci Konstantin, 313 yılında Milano Fermanı ile Hristiyanları 300 yıldır süregelen çarmıha germe, diri diri yakma ve aslanlara yem olma gibi türlü işkencelerden azat edip kurtaran kişiydi. Sadece bu hoşgörüyle kalmamış, putperestliği bırakıp imparatorluğun yeni dini olarak Hristiyanlığı seçmişti. Ve eski Byzantion şehrini ihya ederek ismini vermiş, daha sonra da imparatorluğun başkenti ilan etmişti. Biz o şehre bugün İstanbul diyoruz. Hristiyanlığın ilk resmi başkenti olan dünün Konstantinopolis şehri.

Bugün Bursa ilimizin havadar ve şirin bir ilçesi olarak pek sevilen İznik’i de öyle hafife almayalım. Byzantion henüz küçük bir ticaret kasabası iken o vaktin İznik’i mühim bir şehir. Kutalmışoğlu Süleyman Şah, 1075 tarihinde şehri aldı ve 1080 yılında Selçuklu devletinin başkenti yaptı. Daha sonra ise Osmanlı’ya başkentlik yaptı. Aynı zamanda Dâvud-u Kayserî gibi büyüklerin metfun bulunduğu şehir.

Birinci İznik Konsili 325 yılında burada toplandı. İmparator Konstantin’in gelecekteki başkenti henüz inşa halindeydi ve öyle haşmetli bir konsilin gürültülü, toz toprak içinde hummalı bir faaliyetin sürdüğü ortamda toplanması takdir edersiniz ki pek mümkün değildi.

Birinci İznik Konsili’nin ehemmiyeti

Birinci İznik Konsili’nin Hristiyanlık tarihindeki yeri çok büyük. Çünkü o kadar eziyet çektikten sonra koskoca Roma imparatoru bu yeni dine sahip çıkıyor, bu dine başkentlik yapsın diye devasa bir şehir inşa ettiriyor, lakin gel gör ki müthiş bir mezhep çekişmesi var. Çiçeği burnunda yeni Hristiyan imparator Konstantin bu durumdan hiç hazzetmiyor ve dört bir yana emir salıp her yörenin en büyük din âlimi olan piskoposları İznik şehrine çağırıyor.

Peki, mevzu ne? O sıralar iki popüler mezhep var, talihe bakın ki her ikisi de Mısır’ın İskenderiye şehrinden çıkma. Yaşı yetmişe yaklaşmış Berberi asıllı bir pir-i fâni olan rahip Arius, İskenderiye’nin Baucalis Kilisesi'nde ateşli vaazlar veriyor ve İsa Peygamber’in Allah’ın bir kulu ve Resulü olduğunu söylüyor. Ona göre İsa Peygamber’e tanrılık isnat etmek doğru değil, bir sapkınlık.

Diğer yanda ise İskenderiye Piskopos’u yani makam ve mevki bakımından Arius’un amiri konumunda bulunan Aleksandros ile onun heyecanlı genç yardımcısı Athanasius var. Bunlara göreyse İsa Peygamber (a.s.) hâşâ bizzat tanrı, aynı zamanda ise hâşâ sümme hâşâ, tanrı babanın aynı öze sahip oğlu. Kıpti asıllı Athanasius’un da ateşli vaazlar verme hususunda Arius’tan altta kalır yanı yok. Aynı şehirdeki bu atışmalar şehrin içinde karşılıklı tekfir etmeye giden büyük kavgalara sebep olmakla kalmıyor, bütün Hristiyan dünyayı tabiri caizse bir karpuz gibi ikiye bölüyor.

Önce müttefiki sonra rakibi olan dörtlü sistemin, Doğu Roma imparatoru Licinius’u daha yeni bertaraf edip Roma’yı güç belâ birleştiren Konstantin’de böyle derin bir çatışmaya tahammül edecek bir sabır olmadığı için derhal büyük din adamlarını İznik’te topluyor. Ve zaten kendisinin de meylettiği taraf olan Athanasius’un müşrik Hristiyanlığını kabul ettirip, tevhid ehli Arius ile yakın adamlarını sürgüne gönderiyor.

Mevzu bundan ibaret ama elbette Arius’un tevhidçi Hristiyanlığı öyle hemen yok olup gitmiyor. Kavimler göçünün meşhur Alman kavimlerinden Gotların, Ariusçu Hristiyanlar olduğunu biliyoruz mesela. Fakat zamanla daha güçlü olan müşrik Hristiyan mezheplerinin baskısıyla tevhidçilik tek tük denilecek şekilde azalıyor. Bugün batıda Unitarian Kilise olarak bilinen yapı bunun son temsilcilerinden biridir. Ve bu kilisenin mensupları hâlâ İsa Peygamber (a.s.)’e hâşâ tanrı olarak bakmazlar, onu bir kul ve peygamber olarak görür ve saygı duyarlar.

Birinci İznik Konsili, görmüş olduğunuz gibi müşrik Hristiyanlığın temelini atan konsildir.

• Bugüne dek kaç papa Türkiye’yi ziyaret etti?
• Gelelim bugüne dek papaların Türkiye ziyaretine...
• Ülkemizi şu vakte dek dört papa ziyaret etti. Ve ilginçtir, bu ziyaretlerin tümünün ana teması hep aynı oldu: DİNLER ARASI DİYALOG.
• İlk Ziyaret:
• Papa 6. Paul tarafından yapılan 25-26 Temmuz 1967 tarihli ziyaret
• Nereler Gezildi: Sadece İstanbul.
• Neler Yapıldı: Doğu Ortodoks İstanbul Patriği 1. Athenagoras ile görüşüldü, kiliseler arası birliği ilerletmek için Ortodoks-Katolik ortak ayini yapıldı.
• İkinci Ziyaret:
• Papa 2. John Paul tarafından yapılan 28-30 Kasım 1979 tarihli ziyaret.
• Nereler Gezildi: Ankara, İstanbul ve İzmir.
• Neler Yapıldı: Ankara'da Cumhurbaşkanı ile görüşüldü. Dinler arası diyalog ve barış mesajları verildi.
• İstanbul'da Aziz Andrew törenine iştirak edilerek Ortodoks kilisesiyle birleşme çabaları ilerletildi.
• Polonya kökenli Katolik topluluğa hitap edilerek zorluklara rağmen inancı koruma vurgusu yapıldı.
• Üçüncü Ziyaret:
• Papa 16. Benedict tarafından 28-30 Kasım 2006 tarihli ziyaret.
• Nereler Gezildi: Ankara, Efes ve İstanbul.
• Neler Yapıldı: Anıtkabir'i ziyaretiyle Atatürk'e saygı duruşu yapıldı.
• Efes'te açık hava ayini düzenlendi ve Başbakan Erdoğan ile görüşülerek İslam-Hristiyanlık diyaloğu vurgulandı. İstanbul'da Ayasofya ve Sultanahmet ziyaret edildi; Fener Rum Patriği ve Ermeni Patriği ile buluşuldu.
• Dördüncü Ziyaret:
• Papa Francis tarafından 28-30 Kasım 2014 tarihli ziyaret.
• Nereler Gezildi: Ankara ve İstanbul.
• Neler Yapıldı: Ankara'da Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşüldü, barış ve mülteci sorunları ele alındı.
• Ayasofya ziyareti yapıldı. İstanbul'da Fener Rum Patriği ile ekümenik ayin düzenlendi ve Hristiyan mezhepleri arasındaki ayrılıkları giderme çağrısı yapıldı.
• Papa 14. Leo’nun ziyareti beşinci Papa ziyareti olacak.