5 Eylül 1795: ABD, Osmanlı'ya vergi ödemeye başladı
ABD, kuruluşundan yaklaşık 20 yıl sonra daha rahat deniz ticareti yapmak için Osmanlı'nın bir eyaleti olan Cezayir ile bir anlaşma imzalayarak 29 yıl boyunca Osmanlı İmparatorluğu'na vergi ödedi.
Süper güç olarak gösterilen Amerika Birleşik Devletleri'nin bir zamanlar Osmanlıya vergi ödediği gün 5 Eylül. Biz de her zaman merak konusu olan bu konuya değindik.
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) İngiltere ile yaptığı bağımsızlık savaşından zaferle ayrıldıktan sonra 1776 yılında bağımsızlığını kazandı. Ticaret ve deniz yollarına çok uzak bir coğrafyada yeni bir devlet olarak kurulan ABD, dünyaya açılmak için deniz yollarını kullanması gerekiyordu.
Kuruluşuyla birlikte kıt’alararası yelkenlerini açan çiçeği burnundaki yeni ülke ABD, herhangi bir anlaşma olmamasına rağmen Akdeniz’de gemileriyle faaliyet göstermeye başladı. O dönemde Afrika’daki topraklarımızda Tunus, Cezayir ve Trablusgarb eyaletleri bulunuyordu.
Cezayirli korsanlar, ABD gemilerine el koyup yağmalıyor ve denizcileri esir alıyordu. Amerikalılar gemilere yapılan bu saldırılara karşı korunmak istiyordu ancak bunun için bölgenin en güçlü ülkelerinden olan Osmanlıdan yardım alması gerekiyordu.
Murat Bardakçı’nın Osmanlı - Amerika ilişkilerine değindiği bir yazısında neden korsanlara karşı korunmak için Osmanlı ile anlaşma yaptığını şu şekilde anlatıyor:
Yerli halk kendi halinde yaşar ama silâhlı güçler ve özellikle de denizciler, geçimlerini Akdeniz’de korsanlıkla sağlarlardı. İstanbul’un sıkı bir kontrol altında tuttuğu korsanların Osmanlı İmparatorluğu ile ticaret ve Türk denizlerinde dolaşma anlaşması yapmış olan memleketlerin bayrağını taşıyan gemilere saldırması yasak, diğer gemileri yağmalaması ise serbestti.
Bir Amerikan heyeti Osmanlının bir eyaleti olan Cezayir’de ‘Dayı’ ile görüşmek için ülkeye geldi. Cezayir Dayısı Hasan Paşa, 5 Eylül 1795’te 22 maddelik tamamı Türkçe olan “Dostluk ve Barış Anlaşması” imzaladı.
Amerika, anlaşmaya göre Cezayir'deki esirler için 642 bin 500 dolar verecek, her sene de 21 bin 600 dolar vergi ödeyecekti. Böylece Amerika Osmanlı İmparatorluğu’nun “vergi mükellefi” oldu.
Daha sonra Trablusgarb ve Tunus dayılarıyla yapılan anlaşmalar ABD’nin bölgedeki vergi anlaşmaları devam etti. 29 yıl boyunca Osmanlıya vergi ödeyen Amerikalılar, daha sonra güç kullanarak bu vergi yükünden kurtuldu.