Johnson'ın AB'ye sunduğu son Brexit teklifi neleri kapsıyor?

İngiltere, Avrupa Birliği'ne (AB), reddedilen Brexit anlaşmasındaki tartışmalı tedbir maddesinin Kuzey İrlanda'nın 2025'e kadar Birlik ile özel bir ilişki içinde kalmasını öngören bir düzenlemeyle değiştirilmesini teklif etti.

İngiltere'nin Kuzey İrlanda çıkmazı

İngiltere Başbakanı Boris Johnson, AB Komisyonu Başkanı Jean-Claude Juncker'e yazdığı mektupta, iki taraf arasında soruna neden olan Brexit sonrası Birleşik Krallık'ın parçası Kuzey İrlanda ile AB üyesi İrlanda Cumhuriyeti arasındaki düzenlemelere ilişkin yeni telifini sundu.

• Johnson, mektubunda, halkın AB'den ayrılma kararına saygı duysalar da aynı zamanda bu kararın Kuzey İrlanda ile İrlanda Cumhuriyeti üzerindeki etkileriyle ilgilendiklerini belirtti.

Kuzey İrlanda gümrük birliğinden ayrılacak

"Bu hükümet için İngiltere'nin geçiş döneminin sonunda AB'yle olan gümrük birliğinden ayrılması her zaman için temel bir nokta olmuştur. Bunu da tam ve eksiksiz yapmalıyız." ifadelerini kullanan Johnson, Kuzey İrlanda'nın da gümrük birliğinden ayrılacağını vurguladı.

Johnson'ın yeni teklif ne içeriyor?

Johnson'ın "adil ve makul taviz" şeklinde nitelediği teklifte, Kuzey İrlanda'nın dolaysıyla da tüm Birleşik Krallık'ın belirsiz bir süre ortak pazarda kalmasına yol açabilecek tedbir maddesinin kaldırılması öngörülüyor.

Teklifte AB ile varılan anlaşmanın reddedilmesinin en önemli sebebi olan madde, İrlanda denizindeki limanlarda ve İrlanda'daki sınır hattının uzağında kontrolleri içeren yeni bir düzenlemeyle değiştiriliyor.

• Buna göre, İngiltere, Galler ve İskoçya'dan oluşan Büyük Britanya, 2020 sonuna kadar AB ile bir ticaret anlaşmasına varmayı hedefleyecek.

Kuzey İrlanda ise 2021'e kadar sürecek geçiş sürecinin ardından AB'yle olan gümrük birliğinden ayrılacak, ancak dört yıl boyunca tarımsal gıdalar ve endüstriyel ürünler konusunda tek pazar düzenlemelerine bağlı kalacak.

Bu süre zarfında Büyük Britanya'dan Kuzey İrlanda'ya giren mallar üzerinde ilave kontroller yapılacak ancak Birleşik Krallık, İrlanda Cumhuriyeti'nden Kuzey İrlanda'ya giren mallar için kontrol uygulamayacak.

Hükümete göre, kontrollerin büyük çoğunluğu elektronik ortamda yapılabilecek ancak işyerlerinde veya tedarik zincirindeki noktalarda çok az sayıda da olsa fiziksel kontrol yapılması gerekecek.

Dört yılın ardından ise Kuzey İrlanda, AB kurallarına uymaya devam etme veya İrlanda Cumhuriyetiyle arasına fiziki sınır oluşturmaya karar verebilecek.

Johnson planı 'taviz' olarak nitelendirdi

Avam Kamarası'nda yaptığı konuşmada planı için "taviz" ifadesini kullanan Boris Johnson, İngiltere'nin 31 Ekim'de AB'den anlaşmayla ya da anlaşma olmadan ayrılacağı söylemini yineledi.

Johnson AB'den Brexit'in yeniden ertelenmesini istemeyeceğinin altını çizdi.

Muhalefet planı beğenmedi: Gerçekçi değil

İngiltere'de ana muhalefetteki İşçi Partisi'nin lideri Jeremy Corbyn, planın gerçekçi olmadığını iddia etti. Corbyn, "Mevcut öneriler Birleşik Krallık ekonomisine, özellikle de Kuzey İrlanda ekonomisine zarar verecektir. (Kuzey İrlanda'ya barış getiren) Hayırlı Cuma Anlaşması'nı da zayıflatacaktır" dedi.

İskoçya Ulusal Partisi'nin (SNP) Avam Kamarası Grubu Başkanı Ian Blackford da, İskoçya'nın asla Başbakan Johnson'ın Brexit planına rıza göstermeyeceğini söyledi.

AB üyelerinden İrlanda Cumhuriyeti'nin başbakanı Leo Varadkar, İngiltere'nin yaklaşımının, "Backstop" uygulaması olarak adlandırılan tedbir maddesiyle üzerinde anlaşılan hedeflerin tamamını karşılamadığını söyledi. Leo Varadkar bununla birlikte İngiltere'nin son planını detaylı şekilde inceleyeceklerini açıkladı.

Brexit sürecinde ne oldu?

İngiltere, 2016'daki referandumda yüzde 48'e karşı yüzde 52 oyla AB'den ayrılma kararı almıştı.

Ancak eski Başbakan May'in AB ile vardığı anlaşma, 3 kez oylanmasına karşın parlamentoda kabul görmemiş ve Brexit, olası bir anlaşmasız ayrılığı engellemek için önce 22 Mayıs'a daha sonra da 31 Ekim'e ertelenmişti.

• İngiliz Parlamentosu, anlaşmasız bir ayrılığın önüne geçmek için Johnson'ı AB'den yeni bir erteleme istemeye mecbur bırakan bir yasayı kabul etmişti.

Ancak şu ana kadar bu yasaya uyacağına dair bir açıklama yapmayan Johnson, anlaşmasız da olsa 31 Ekim'de Brexit’i gerçekleştireceğini söylüyor.

Tedbir maddesi ne anlama geliyor?

Johnson, selefi Theresa May'in vardığı Brexit anlaşmasında yer alan tedbir maddesinin kaldırılmasını istiyor.

İngiliz hükümeti, AB üyesi İrlanda Cumhuriyeti ile Birleşik Krallık'ın parçası olan Kuzey İrlanda arasında fiziki sınır oluşturulmasının önüne geçen maddenin ülkenin egemenlik haklarını ihlal ettiğini savunuyor.

Kuzey İrlanda ve İrlanda Cumhuriyeti arasında fiziki sınır olmazsa ne olur?

Fiziki sınır oluşturulmaması durumunda Kuzey İrlanda'nın, dolayısıyla da tüm Birleşik Krallık'ın belirsiz bir süre AB ile gümrük birliği içinde kalacağı kaydediliyor.

AB ise söz konusu maddenin üyesi İrlanda Cumhuriyeti'nin haklarının garanti altına alınması ve 1998'te imzalanan Hayırlı Cuma Anlaşması'nın ihlal edilmemesi açısından gerekli olduğunu belirtiyor.

1998 yılında İngiltere ve İrlanda Cumhuriyeti hükümetleri arasında imzalanan Hayırlı Cuma Anlaşması, İrlanda adasında 30 yıl süren "düşük yoğunluklu savaşı" sonlandırmıştı.