Türk gemisinde yapılan hukuk dışı aramaya 'uluslararası hukuk' ne diyor?

Doğu Akdeniz'de Türk gemisine hukuk dışı arama gerçekleştirildi.
Doğu Akdeniz'de Türk gemisine hukuk dışı arama gerçekleştirildi.

Türkiye'den Libya'ya gıda ve boya gibi muhtelif maddeler taşıyan geminin Doğu Akdeniz'de Alman fırkateyni tarafından durdurarak uluslararası hukuka aykırı şekilde aranmasını Dr. Levent Ersin Orallı ile konuştuk.

Özellikle ticaret gemileri, yolcu gemileri ve yük gemilerinin denizlerde seyrüsefer serbestliği olduğuna dikkati çeken Orallı, "Türkiye Cumhuriyeti o gemiyi durduran Alman devletinden bir mali sorumluluk çerçevesinde tazminat talep etme hakkına sahiptir" dedi.

İrini Harekatı'nda görevli Alman fırkateyni, Türkiye'den Libya'ya gıda ve boya gibi muhtelif maddeler taşıyan gemiyi Doğu Akdeniz'de durdurarak uluslararası hukuka aykırı şekilde saatlerce aradı.

  • Türk bandıralı "ROSELINA-A" isimli gemi, taşıdığı insani yardım malzemeleri ile İstanbul'dan demir alarak Libya'ya hareket etmişti.

Gemi, dün gece Yunanistan Deniz Kuvvetlerinden bir komutanın sevk ve idaresinde yapılan İrini Harekatı'nda görevli Alman fırtakeyni tarafından Mora Yarımadası'nın güneybatısında uluslararası hukuka aykırı şekilde durduruldu.

GZT'nin konuya ilişkin ulaştığı Dr. Levent Ersin Orallı, açık denizlerde kuralların 'açık' olduğuna işaret ederek seyrüsefer serbestliğine dikkati çekti.

"Ağır bir uluslararası hukuk ihlalidir"

Dr. Ersin Levent Orallı
Dr. Ersin Levent Orallı

"Özellikle ticaret, yolcu ve yük gemilerinin üzerinde hiçbir devletin bir başka devlet tarafından aranma veya durdurulma kabiliyeti bulunmamaktadır" diyen Orallı şu değerlendirmelerde bulundu:

"Bu noktada açık denizlere ilişkin seyir serbestliğinden dolayı taraflar savaşta dahi olsa ticaret gemilerini aramama yükümlülüğü ve onların seyir serbestliğini sağlama zorunluluğu vardır. Bu tamamen ağır bir uluslararası hukuk ihlalidir. Uluslararası hukukun doğuşunun da deniz hukuku olduğunu değerlendirirseniz bunun sadece uluslararası hukukun basit bir ihlali değil aynı zamanda temeline dinamit koyulduğu anlamını taşır"

Devletin sorumluluğu ilkesi nedir?

Şu an itibariyle Doğu Akdeniz'de olacak bu tür gerginliklerin altında aramayı yapan Alman fırkateyni ya da bununla ilişkilendirilmiş Yunan kaptanın büyük bir hatası olduğu ve bu noktadan sonra da uluslararası hukuk açısından devletlerin sorumluluklarının doğmasının esas alınacağına işaret eden Levent Ersin Orallı, devletlerin sorumluluğu ilkesine ilişkin şöyle konuştu:

"Devletin sorumluluk ilkesi; bir uluslararası hukuk aktörüne ağır yükümlülük içerir. Doğrudan, kast içeren bu tip bir muamele yapıldığı durumlarda ticaret gemisine sahip olan Türkiye Cumhuriyeti o gemiyi durduran Alman devletinden bir mali sorumluluk çerçevesinde tazminat talep etme hakkına sahiptir. Bu talep doğrudan Almanya'nın ilgili birimleri tarafından incelenecek ve ardından burada bir hata varsa bir yargılama süreci doğacaktır. Yargılamanın sonunda da Alman devleti Türkiye'ye ve ticari geminin sahibine doğrudan bir tazminat ödeyecek"

ROSELINA-A isimli gemi böyle görüntülendi.
ROSELINA-A isimli gemi böyle görüntülendi.

Asıl dikkat edilmesi gerekenin denizlerdeki seyir serbestisinin ihlali olduğunu bildiren Orallı, "Bundan sonra daha büyük sıkıntıları doğuracak bir adımın başlangıcıdır diyebiliriz. Çünkü Türkiye, kara sularında dahi ticari gemileri durdurmadan, serbest bir seyir izlemesi adına elinden geleni yapmaktayken açık denizlerde böyle bir muameleyle karşı karşıya kalmış olması çok net bir şekilde hasmane tutumun geldiği noktayı ortaya koymaktadır. Bunun sivillere dahi sirayet ettiğini bizlere göstermektedir" şeklinde konuştu.

Nasıl oldu?

Geminin süratini düşüren ve yolundan engelleyen askerler, Türkiye'den izin almadan yapılanın hukuki olmadığı yönündeki ikazlara uymayarak tüm konteynerleri de açarak aradı. Sabahın ilk ışıklarına kadar süren aramanın ardından gemide insani yardım malzemesi, yiyecek, boya gibi maddeler dışında bir şey olmadığını anlayan askerler, daha sonra gemiden ayrıldı.

Dışişlerinden tepki geldi

Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy
Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy

Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy, Türk bayraklı geminin Doğu Akdeniz'de izinsiz aranmasına ilişkin, "Silah ambargosunu ihlal etmediği görülen gemimizin ağır hava şartları altında saatlerce güzergâhından alıkonulmasını, ayrıca denetleme sırasında personele adeta suçlu muamelesi yapılmış olmasını esefle karşılıyoruz. Yetkisiz ve güç kullanılarak yapılan bu eylemi protesto ediyoruz. Bundan doğabilecek zarar ve kayıplara karşı ilgili gerçek ve tüzel kişilerin her türlü tazminat hakkı tabiatıyla saklı olacaktır" açıklamasını yaptı.

Alman fırkateyni böyle görüntülendi.
Alman fırkateyni böyle görüntülendi.

İrini Harekatı nedir?

İrini Harekatı, Birleşmiş Milletlerin (BM) Libya'ya yönelik silah ambargosunun denetlenmesi için Avrupa Birliği (AB) tarafından Akdeniz'de başlatılan tartışmalı bir operasyon olma özelliği taşıyor.

2292 No'lu BM Güvenlik Konseyi kararında meşru hükümet olarak yer alan Milli Mutabakat Hükümeti ile istişare ve izin zorunlu kılınmış olmasına rağmen başlatılan İrini Harekatı, taraflı ve yasa dışı bir operasyon olarak tepki çekiyor.

Bazı Avrupa ülkeleri, AB fonlarından yararlanabilmek için operasyona ses çıkarmazken daha cesur davranan bazı ülkeler ise tepkilerini koyarak operasyondan çekiliyor.

Bugünün gazete manşetleri için tıklayın >