Fenikeliler II - Deniz ticareti
Bütün Akdeniz'de devasa bir ticaret imparatorluğu kuran Fenikeliler, İsrailoğulları ile de ticaret yaptılar, Yunanlılar da devamlı müşterilerindendi. Hatta, Mısırlılara sattıkları binlerce tomruk sayesinde piramitlerin yapımında kullanılan devasa taşlar uzak mesafelerden Giza'ya çekilebildi. Derler ki bazı Fenikeli gemiciler yaklaşık 3 bin sene önce Cebel-i Tarık Boğazı’ndan çıkarak Kuzey ve Güney Amerika'ya bile gittiler.
İçinde yaşadığınız coğrafya kaderinizi şekillendiren en önemli unsurlardan biridir. O yüzden denebilir ki tarih, biraz da coğrafya tarafından yazılır.
Eğer arkanızda sizi dış tehditlere karşı koruyan yüksek rakımlı dağlarınız varsa şimdi önünüzde duran dünyanın en güzel denizine güvenle açılabilirsiniz: Cebel-i Lübnan Fenikeliler için sadece hammadde kaynağı değil, aynı zamanda koruyucu kalkan görevi de ifa etti.
Mezopotamya'da komşu devletlerde yaşayanlar “Aman şimdi başıma bir şey gelmesin” veya “Bana tarım yetiyor güzel kardeşim, ekip-biçiyoruz” diyerek kasabasından çıkmaya çekinirken onlar bütün Akdeniz'de devasa bir ticaret imparatorluğu kurdular.
- Mısırlılara sattıkları binlerce tomruk sayesinde piramitlerin yapımında kullanılan devasa taşlar uzak mesafelerden Giza'ya çekilebildi. İsrailoğulları ile de ticaret yaptılar, Yunanlılar da devamlı müşterilerindendi.
Dillere destan kaliteli sedir ağaçlarından yaptıkları gemilerden öyle bir filoları vardı ki Lübnan'ın küçük şehirleri dar geldi, kendilerine Kartaca (bugünkü Tunus'ta, Kart Hadaşt, 'Yeni Şehir') ve Gadir gibi (Cebel-i Tarık boğazının kuzey çıkışı) yeni ticaret kolonileri kurdular.
- Derler ki bazı Fenikeli gemiciler yaklaşık 3 bin sene önce Cebel-i Tarık Boğazı’ndan çıkarak Kuzey ve Güney Amerika'ya bile gittiler. 1870'lerde Brezilya'da bulunan Fenikece tabletler bu teoriye bir dayanak teşkil ediyor.
Lübnan'da yaşayandan daha fazla Lübnanlı bugün Latin Amerika'da yaşıyorsa 19’uncu yüzyılda göç edenlere* o topraklar başka bir sıcak gelmiştir diye düşünmüyor değilim.
Ticaret ustalık gerektirir. Gözü açık olmazsan fırsatlar kaçar. Fenikeliler, Mısır'dan aldığını Yunan'a, öbüründen aldığını diğerine sattı**. Komisyon demek Fenikeliler demekti.***
Aslında Fenike filan diyoruz ama tarihe Eurocentric (Avrupa merkezli) baktığımız için... Bu isimlendirmeyi Yunanlılar yaptılar.****
Doğu toplumları Fenikelilere ''Ken'an'' demişlerdi. Çünkü bu kelimenin İbranice'deki bir diğer anlamı ''tüccar'' idi.
Tam isabet!
Bu etkileşim artık öyle bir noktaya geldi ki, hesap-kitap işleri birbirine girdi. Uluslararası ticareti akılda tutmak zor işti, herkes bir soruyu sorar oldu: ''Kimden ne kadar alacaktık ve kime ne verecektik?!''
Hülasa, makroekonomiye gösterge ve belgeleme lazımdı.
Ne Mısırlıların hiyeroglifleri çareydi, ne de Sümerlerin çivi yazısı pratikti...
O zaman, bir şey geliştirmek ve bir yol bulmak gerekiyordu.
Fenikeliler serisinin üçüncüsünde, tam bu noktadan devam edelim.
*1860 Lübnan iç karışıklıklarından itibaren Osmanlı Devleti'nin son dönemlerine kadar çok sayıda Lübnanlı Brezilya ve diğer Latin ülkelerine Osmanlı Devleti pasaportu ile iltica ediyor. Bundan dolayı bugün 7.5 milyon civarındaki Lübnanlı diaspora bugün dahi 'el-Turco' olarak anılmaktadır.
** Mesela, Türkiye'nin bugün Ekvador'dan yaptığı muz ithalatının tamamını İstanbul’da yaşayan Lübnanlı iş adamları elinde tutuyor.
*** Küçük bir ülke olan Lübnan'da bugün 50'den fazla farklı banka mevcuttur. Lübnan İç Savaşı öncesi ''Ortadoğu'nun İsviçre'si'' tabiri Lübnan'daki bankacılık sisteminden kaynaklanıyor idi. Hatta geçtiğimiz yılın kasım ayında Başbakan Saad Hariri’nin Suudi Arabistan'da istifa ettirilme girişimine rağmen iç piyasada herhangi bir hareketlilik olmadı.
**** Mesela Fenikelilerin bir kolonisi olan Kartaca ile dönemin süper gücü olan Romalılar arasındaki meşhur 'Punic' Savaşları’nın (MÖ 3’üncü ve 2’nci yüz yıllar) isimlendirmesi de Kartacalıların Fenikelilere dayanan bağından ileri gelmekteydi. Punicus veya Poenicus Latince'de “Fenikeli” demekti.