Savaşın hiç uğramadığı yer

'Dünyanın damı' olarak nitelenen Vahan Koridoru, biri Sünni diğeri de Şiî iki yerel halka ev sahipliği yapıyor.
'Dünyanın damı' olarak nitelenen Vahan Koridoru, biri Sünni diğeri de Şiî iki yerel halka ev sahipliği yapıyor.

Üç ülke sınırının (Afganistan, Pakistan, Tacikistan) kesişim noktasında yer alan Vahan (Wakhan) Koridoru bir zamanların İpek Yolu'nun en dikkat çekici mekânlarından biri. Vadide en az 12 bin kişinin yaşadığı tahmin ediliyor. Koridor boyunca Kırgızlar ve Vahiler olmak üzere yaşayan iki halk var. Sünni Müslüman olan Kırgızlar dağlarda yaşıyor ve geçimlerini hayvancılıkla sürdürüyorlar. Şii inancına sahip olan Vahiler ise yerleşik hayat yaşıyorlar. Tarım ve hayvancılık ana geçim ve besin kaynağı onlar için. Dünyanın diğer kısımlarında yaşanan hiçbir şeyden haberi olmayan bu iki sessiz halk, ne Taliban’dan ne kendi ülkelerindeki karışıklıktan ne de ABD liderliğindeki NATO’nun bölgede yürüttüğü savaştan haberdarlar. Sarp konumundan ötürü savaşların uğramadığı, büyük güçlerin tutunamadığı ve tarih boyunca sakinlerine hep sükûnet sağlayan Vahan Koridoru, günümüzde dünyada belki de savaş tehdidi altında olmayan birkaç noktadan biri.

Afganistan’ın kuzeydoğusunda yer alan Vahan (Wakhan) Koridoru, üç ülke sınırının (Afganistan, Pakistan, Tacikistan) kesişim noktasındaki bir vadi.Hindikuş ve Pamir dağlarının arasında uzanan Vahan’ın doğu ucunda ise Çin var.

Vahan Koridoru, 240 kilometre boyunca eşsiz bir tabiat manzarasına sahiptir.
Vahan Koridoru, 240 kilometre boyunca eşsiz bir tabiat manzarasına sahiptir.

Uzunluğu 240 kilometreyi bulan, genişliği ise 14 ila 64 kilometre arasında değişen Vahan Koridoru’nda en az 12 bin kişinin yaşadığı tahmin ediliyor.

  • Bir zamanların İpek Yolu'nun en dikkat çekici mekânlarından olan vadi, az sayıda turist dışında, kimsenin uğramadığı ücra bir coğrafya.

Afganistan’dan Pamir dağlarına ulaşmak oldukça zahmetli. Üç günlük araba yolculuğuyla varılabilecek bir yer burası. Kış mevsimleri çok çetin geçiyor, bazen 8 ay kadar sürüyor. Yaz mevsiminde bile kar yağışının görüldüğü vaki.

Adı gibi ince uzun bir koridor boyunca yaşayan iki halk var. Kırgızlar ve Vahiler.
Geleneksel çadırlarının önünde, Kırgız kadınlar...
Geleneksel çadırlarının önünde, Kırgız kadınlar...

Tertemiz havası, suyu, doğasıyla kendine hayran bırakan bölgede Kırgızlar daha çok göçebe, Vahiler ise yerleşik bir hayat sürüyorlar.

Vahan Koridoru'nda ulaşım hayvanlarla sağlanıyor.
Vahan Koridoru'nda ulaşım hayvanlarla sağlanıyor.

Kırgızlar dağlarda yaşıyor ve geçimlerini hayvancılıkla sürdürüyorlar. Zaten yüksekliği 4 bin 250 metreye ulaşan bir yerde yapabilecekleri tek iş bu. Dağların göçebe halkı Kırgızlar, yüzyıllardır sakini oldukları bu bölgede, eski geleneklerini hâlâ yaşatıyorlar.

Sünni Müslüman olan bu halk, kötü ruhların hastalıklara yol açtığını düşünüyor.

Pamir dağlarında, Çakmaktin Gölü'nün etrafında yaşayan Kırgız kabileleri, sığır ırkının en güçlüsü olan “yak” hayvanlarını besliyorlar. Kırgızlar, otağ adı verilen süslü ve büyük çadırlarda yaşıyorlar. Bu bölgede ne bir öğretmen ne de görevli bir doktor var.

Kırgızlar yün ve süt ürünleriyle değiş-tokuş yaptıkları telefonları kullanamadıkları için (hiçbir cep telefonu operatörünün sinyali bölgeye ulaşmıyor), yalnızca fotoğraf çekiyorlar. Müzik için ise eski usul radyoları mevcut.

Sığır türünün en güçlüsü olan yak, Kırgızların hem süt hem de yün ihtiyacını sağlıyor.
Sığır türünün en güçlüsü olan yak, Kırgızların hem süt hem de yün ihtiyacını sağlıyor.
  • Şii inancına sahip olan Vahiler ise yerleşik hayat yaşıyorlar. Tarım ve hayvancılık ana geçim ve besin kaynağı onlar için.

Vahilerin, bu bölgeye ilk kez 1886’da yerleştiği tahmin ediliyor. İkinci göç dalgasının 1919’daki büyük açlık sırasında olduğu düşünülüyor. Vahilerin bölgeye son büyük akını ise, 1937’de Afganistan topraklarında kendiler için askerliğin zorunlu hale getirilmesiyle birlikte gerçekleşti.

Şiî İsmailî inancına mensup bir Vahi kadını.
Şiî İsmailî inancına mensup bir Vahi kadını.

Vahiler, Şia’nın üç ana akımından biri olan İsmaililiğe mensuplar. İsmaililik, 700’lü yıllardan itibaren Orta Asya’da yayılmaya başladığından, Vahilerin de bu dönemden itibaren bu inancı benimsediği tahmin ediliyor. Vahilerin, 900’lerde Bahreyn’de ortaya çıkan Şiî akım Karmatilerin soyundan geldiği de tahminler arasında.

Kırgızların aksine, Vahiler yerleşik halde yaşıyor.
Kırgızların aksine, Vahiler yerleşik halde yaşıyor.

Dünyanın diğer kısımlarında yaşanan hiçbir şeyden haberi olmayan bu iki sessiz halk, ne Taliban’dan ne kendi ülkelerindeki karışıklıktan ne de ABD liderliğindeki NATO’nun bölgede yürüttüğü savaştan haberdarlar. Elektrik ve internetten uzakta, tamamen doğal bir ortamda hayatlarını sürdürüyorlar.

  • Sarp konumundan ötürü savaşların uğramadığı, büyük güçlerin tutunamadığı ve tarih boyunca sakinlerine hep sükûnet sağlayan Vahan Koridoru, günümüzde dünyada belki de savaş tehdidi altında olmayan birkaç noktadan biri.
Vahan Koridoru'nda Şiî Vahilerin sunaklarından biri.
Vahan Koridoru'nda Şiî Vahilerin sunaklarından biri.

Hayatlarını bu uzun koridorda sürdüren Kırgızlar ve Vahiler, aslında bölgeden ayrılmayı düşündüklerini, ama gidecek uygun yer bulamadıklarını ifade ediyor. Onlara göre burası, “güzel bir açık hava hapishanesi”. Afgan hükümeti, Vahan Koridoru’nu doğal yaşam alanı ve milli park ilan ederek koruma altına almayı ve böylece, yanakları temiz havadan ve bol güneşten elma gibi kızaran bu halkı bu şekilde muhafaza etmeyi hedefliyor.