Şemsu'l-Ulema: Şibli Numani

Şibli Numani, eskiyle yeniyi ustalıkla birleştirmiş bir isimdi.
Şibli Numani, eskiyle yeniyi ustalıkla birleştirmiş bir isimdi.

Hint Müslümanları’nın öncü şahsiyetlerinden biri olan, İmâm-ı Âzam Nu'mân b. Sâbit’e nisbetle Nu'mânî olarak tanınan Şibli Numanî , siyer başta olmak üzere pek çok alanda otorite olarak kabul ediliyor. Siyer alanında dünyaca meşhur, Hz. Peygamber’in hayatı, siyaseti, şahsiyeti gibi tüm yönlerini içeren 8 ciltlik “Siretu’n Nebi” eseri başta olmak üzere pek çok eser kaleme alan Şiblî Numanî’nin fikirleri günümüzde yaşamaya devam ediyor.

Hint Müslümanları’nın öncü şahsiyetlerinden biri olan Şibli Numanî, siyer başta olmak üzere pek çok alanda otorite olarak kabul ediliyor. Yazar, şair, akademisyen, eğitimci ve “Şemsü’l Ulema” lakabıyla ünlenen Şibli Numanî, 1857 yılında Hindistan’ın Uttar Pradeş eyaletinde doğmuştur. İmâm-ı Âzam Nu'mân b. Sâbit’e nisbetle Nu'mânî olarak tanınan Şibli Numanî, temel İslami eğitimini medresede almış, daha sonra İslam tarihi, felsefe ve tasavvuf eğitimi için Mekke’nin yolunu tutmuştur.

Urduca, Arapça, Farsça, Sanskritçe ve İngilizceyi ana dili gibi bilen Şibli Numanî, kısa sürede Fransızca ve Almanca da öğrenmiştir. Böylece hem doğunun hem de batının kültür, edebiyat ve fenni ilimlerdeki gelişmelerini yakından takip edebilmiştir. Eğitim hayatının ilk yıllarında Hanefi fıkhı okuyan Şibli Numanî’nin 1882'de Aligarh'a yaptığı ilk ziyaret ilmi kariyerinde dönüm noktası olmuştur.

  • Burada Sir Seyyid Ahmed Han ve ünlü felsefe profesörü Şarkiyatçı Thomas Dr. Arnold'un çalışmalarından etkilenerek Batı edebiyatı eleştirilerine yöneldi.
Seyyid Ahmed Han, Şibli Numani'nin üzerinde etkisi olan bir isimdi. Ancak Numani, Han'ın modernist fikirlerinden zamanla uzaklaşmıştır.
Seyyid Ahmed Han, Şibli Numani'nin üzerinde etkisi olan bir isimdi. Ancak Numani, Han'ın modernist fikirlerinden zamanla uzaklaşmıştır.

1892 yılında Bombay’dan vapura binerek Müslümanların ahvalini gözlemlemek amacıyla Umman, Yemen, Lübnan, Mısır, Suriye ve İstanbul’a seyahat etmiştir. İstanbul’da dört ay kadar kalan Şibli Numanî, bu seyahatindeki izlenimlerini “Sefername-i Rum-u Şam-u Mısır” adlı eseriyle aktarmıştır. Bu eserde, Türk kültürü hakkında bilgiler verilirken Şibli Numanî’nin Sultan II. Abdülhamid ve Gazi Osman Paşa ile görüşmeleri yer almaktadır. Kendisine Mecidiye Nişanı verilen Şibli Numanî, Osman Paşa ile Hamidiye Camii’nde Cuma namazı kıldığını, sultanın namazdan sonra selamlık merasiminde yerli ve yabancı erkan tarafından nasıl ihtişamla selamlandığını anlatmaktadır.

Şibli Numanî’nin bu seyahati ve hatıralarını yayınlaması Hintli Müslümanların Osmanlı Devleti’ne olan sevgi ve bağlılığını beslemiştir.
Hindistan Müslümanları için çok önemli bir dini merkez olan Nedvetul Ulema'nın ana binalarından biri.
Hindistan Müslümanları için çok önemli bir dini merkez olan Nedvetul Ulema'nın ana binalarından biri.

Lucknow’da Nedvetü-l Ulema akademisine giren Şibli Numanî, iyi bir eğitimin alınabilmesi için İngilizcenin çok iyi bir şekilde öğretilmesini, hatta Hintçe, Sanskritçe derslerinin verilmesini istiyor ve bu sayede dünya ile yakın iletişim kurulması üzerinde duruyordu. İslam dünyasının içerisine düştüğü cendereden çıkması için çok iyi ve köklü bir eğitimin gerekli olduğunu ancak bunun modern çağın tecrübe ve tekniğiyle elde edilen öğretim metotlarıyla sağlanabileceğini savunmuştur.

  • Müslümanların kurtuluşunu eğitimde gören Şibli Numanî, adıyla anılan Şibli Ulusal Yükseokulu’nu ve Dar’ül Musanniffin’i (Yazarlar Evi) kurmuştur.

Bu kurum, Hint Alt Kıtası’nda İslami araştırmaların gelişmesinde önemli rol oynamış, Şiblî’nin eserlerinin birçoğu bu kurumun yayını olarak basılmıştır.

Şibli Numani, ömrünün son yıllarında.
Şibli Numani, ömrünün son yıllarında.

Şiblî Numanî kelam ilminde önemli çalışmalar yapmış ve kelamın siyerle bağlantısını kurmak istemiştir. Dinin sadece Allah’a imandan ibaret bulunmadığını, Hz. Peygamber’in de dinin bir parçası olduğunu ifade etmiştir. Hz. Peygamber’in şahsiyeti ve hayatıyla ilgili muhtemel sorularla kelam ilminin ilgilenmesi gerektiği üzerinde durmuştur. Aynı zamanda Hint alt kıtasında yetişen ilk modern Müslüman tarihçi olan Şibli Numanî, geleneksel tarih anlayışıyla modern tarihçiliği birleştiren bir tarihçi olarak tanınmaktadır.

Osmanlı hilafetinin devam etmesi konusunda şiirler ve yazılar kaleme alan Şiblî Numanî, 1914’te A‘zamgarh’ta vefat ettiğinde, geride kalan evini ve kitaplarını Dar’ül Musanniffin’e bağışlayarak kütüphaneye dönüştürülmesini sağlamıştır. Siyer alanında dünyaca meşhur, Hz. Peygamber’in hayatı, siyaseti, şahsiyeti gibi tüm yönlerini içeren 8 ciltlik “Siretu’n Nebi” eseri başta olmak üzere pek çok eser kaleme alan Şiblî Numanî’nin fikirleri günümüzde yaşamaya devam ediyor.