Suriye devriminin üzerinden 1 yıl geçti

09 ARALIK 2025 , SALI 13:30

Suriyeliler, uzun süredir iktidarda olan Beşşar Esad'ın devrilmesinin birinci yıl dönümünü kutlamak için sokaklara döküldü.

Suriye’de 14 yıl süren savaşın sona ermesi ve muhaliflerin 8 Aralık 2024’te Şam’a girmesiyle Beşşar Esed liderliğindeki Baas rejiminin çöküşü ile yaşanan Suriye devriminin üzerinden tam 1 yıl geçti.
Esed rejiminin yıkılmasının ardından, iç savaş yıllarında komşu ülkelere sığınan Suriyelilerin evlerine dönüşü hız kazandı. Geçen 1 yılda Suriye'nin uluslararası platformlardaki görünürlüğü artarken, birçok ülke Suriye'deki büyükelçiliklerini yeniden faaliyete geçirdi.

Suriye'nin güneyindeki Dera ilinde Mart 2011'de başlayan halk hareketinin, muhaliflerin Şam'ın kontrolünü ele geçirmesiyle zafere ulaşıp, Baas Partisinin 61 yıllık iktidarını devirmesinin üzerinden 1 yıl geçti.

1971’de darbe ile gelen eski Suriye Devlet Başkanı Hafız Esed ve 2000 yılında ölümüyle onun yerine geçen oğlu Beşşar Esed liderliğindeki 50 yılı aşan kanlı diktatörlük dönemi, 2011’de başlayan protestolarla Suriye’deki karanlık dönemin sona ereceğine ilişkin ilk işaretleri vermeye başlamıştı. Diğer yandan 2011 yılında sivil halka ateş açmayı reddeden askerlerin ordudan kitlesel kopuşu ve Özgür Suriye Ordusu’nun da dâhil olduğu muhalif grupların örgütlenmesiyle başlayan Suriye direnişi, Rusya’nın Suriye rejimine siyasî ve askerî desteği, DAEŞ terörü ve ABD’nin Suriyeli muhalifler yerine terör örgütü PKK’nın Suriye’deki uzantılarına destek vermesi nedeniyle tam 14 yıl süren bir savaşın ardından başarıya ulaşabildi.

Suriye'nin güneyindeki Dera ilinde bir grup öğrencinin 15 Mart 2011'de okul duvarına "Ey doktor (Beşşar Esed) şimdi sıra sana geldi" yazmasıyla başlayan Suriye devrimi, Heyet Tahrir Şam (HTŞ) ve diğer muhalif grupların başlattığı son operasyonla 8 Aralık 2024'te zaferle sonuçlandı.

Muhalifler, 27 Kasım 2024'te başlattıkları operasyonun başında kuzeydeki Halep ve İdlib'te elde edilen ilerlemenin ardından Hama ve Humus vilayetlerine yönelerek başkente giden hattın büyük bölümünü kontrol altına aldı. Böylece rejim güçlerinin kuzey ve orta bölgelerdeki savunma hatları çöktü.

Humus'un el değiştirmesiyle birlikte rejim saflarında dağılmalar görüldü, birçok asker silah bırakarak muhaliflere teslim oldu ya da kaçtı. Halkın desteğini alan muhaliflerin Şam'a girmesiyle birlikte 8 Aralık 2024'te 61 yıllık Baas rejimi çöktü.

Esed ve üst düzey askerî yetkililerin, aileleriyle birlikte ülkeden kaçmasının ardından Baas dönemine ait semboller hedef alındı, heykeller devrildi ve işkence merkezleri kapatıldı. Rejimin yıkılmasıyla ülkede yeni bir dönem başladı.

Muhalif askerî gruplar, "devrim sonrası geçiş dönemi" için yeni yönetimi kurdu. Ahmed Şara ülkenin Cumhurbaşkanı ilân edildi.

Güvenlik alanında ise HTŞ ve Suriye Millî Ordusu (SMO) unsurlarının yeni Suriye ordusu bünyesinde tek komuta yapısında birleştirilmesi kararlaştırıldı. Rejim ordusu ve güvenlik güçleri ile Baas Partisi ve rejimin belirlediği parlamento ise feshedildi.

Suriye Cumhurbaşkanı Şara, Suriye'yi güvenilir bir ortak haline getirdiklerini söyledi

Şam'da düzenlediği basın toplantısında konuşan Cumhurbaşkanı Ahmed el-Şara, eski rejimi devirmek için mücadele edenlere saygı duruşunda bulundu.

Şara, devrimin birinci yıl dönümünde yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında, Suriye'yi dışarıdaki imajını köklü biçimde değiştirerek bölge ülkeleri ve dünya için güvenilir bir ortak haline getirdiklerini söyledi.

Devrik rejimin, halkın arasına kasten nifak ve ayrılık tohumları ektiğine dikkati çeken Şara, "Suriyelilerin kalplerine ve zihinlerine şüphe tohumları ekti. Hükümet ile halkın arasına korku ve terör duvarları ördü, toplumsal sözleşmeyi bir sadakat ve hizmet belgesine dönüştürdü." dedi.

Şara, devrik rejimin ülkeyi birçok alanda en alt sıralara sürüklediğini belirterek, şunları kaydetti:

"(Devrik rejim) Kanunsuzluğa dayalı bir yapı kurdu, yolsuzluğu yaydı, halkı acımasızca yoksullaştırdı ve cahil bıraktı. Haklarını ellerinden aldı. Konuşmak suç, yaratıcılık utanç ve vatanseverlik bir suçlama ve ihanet eylemi haline geldi."

Yıllarca süren baskı ve adaletsizliğin ardından artık halkın kendisine güvendiğini vurgulayan Şara, kurtuluşun ilk anından itibaren halkın endişelerini ve taleplerini dinlediklerini ve buna dayanarak güçlü bir devlet olan yeni Suriye için net bir vizyon geliştirdiklerini ifade etti.

İlk seçimler yapıldı

Esed rejiminin devrilmesinden sonra 5 Ekim'de ilk Halk Meclisi seçimleri düzenlendi.

Suriye'de, iç savaşın yol açtığı yıkım, kimlik belgelerinin eksikliği, adreslerin ortadan kalkması ve halkın yarısından fazlasının ülke içinde ve dışında yerinden edilmesi nedeniyle Halk Meclisi seçimleri, doğrudan halk oylamasıyla değil temsil esasına dayalı seçici kurullar aracılığıyla yapıldı.

Bu kapsamda seçici kurullar, hükümetin denetimindeki bölgelerde kurulan sandıklarla oy kullandı.

3 milyondan fazla yerinden edilmiş Suriyeli evlerine döndü

Rejimin yıkılmasının ardından iç savaş yıllarında komşu ülkelere sığınan Suriyelilerin memleketlerine dönüşü de hız kazandı.

İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, 1 Kasım'da yaptığı açıklamada, 8 Aralık 2024 sonrasında 550 bin Suriyelinin ülkesine gönüllü dönüş yaptığını bildirdi.

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) de 4 Aralık'ta yaptığı açıklamada, 2025'te 378 bin Suriyeli mültecinin Lübnan'dan ülkesine döndüğünü duyurdu.

Açıklamada, yerinden edilmiş Suriyelilerin tarihi dönüşünün hem fırsatlar hem de acil zorluklar getirdiğine dikkati çekilerek, "Esed rejiminin devrilmesinden bir yıl sonra 3 milyondan fazla yerinden edilmiş Suriyeli evlerine döndü. Ancak bu gidişatı sürdürmek ve istikrarı sağlamak için acilen daha fazla uluslararası desteğe ihtiyaç var. Aralık 2024'ten bu yana 1,2 milyondan fazla Suriyeli komşu ülkelerden gönüllü olarak ve 1,9 milyondan fazla ülke içinde yerinden edilmiş kişi de memleketlerine geri döndü." ifadelerine yer verildi.

Batı, yaptırımları kaldırıyor

Yeni yönetim, geride kalan 1 yılda Suriye'nin uluslararası platformlardaki görünürlüğünü artırmak ve Batı ülkelerinden yaptırımların kaldırılmasını sağlamak için yoğun diplomasi trafiği yürüttü.

Bu süreçte başta Türkiye olmak üzere çok sayıda ülke, Şam yönetimiyle yeniden ilişkileri tesis ederek yıllardır kapalı kalan diplomatik temsilciliklerini yeniden faal hale getirdi. Türkiye'nin Şam Büyükelçiliğinde 14 Aralık 2024'te Türk bayrağı göndere çekildi ve temsilcilik yeniden hizmet vermeye başladı.

ABD Başkanı Donald Trump'ın, 13 Mayıs 2025'te Suudi Arabistan ziyareti sırasında Suriye'ye yönelik yaptırımların kaldırılacağı yönündeki açıklaması, sürecin dönüm noktalarından biri oldu. Trump, bu kararda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile temaslarının etkili olduğunu ifade etti.

ABD'nin kararını takiben Avrupa Birliği de 21 Mayıs'ta, 2011'den bu yana uygulanmakta olan ekonomik yaptırımları kaldırma kararı aldı.

Cumhurbaşkanı Şara'nın, ABD ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin yaptırım listelerinden çıkarılması da birçok ülke tarafından memnuniyetle karşılandı.

Ayrıca ABD Hazine Bakanlığı, 10 Kasım'da "Sezar Yasası" kapsamındaki yaptırımların askıya alındığını duyurdu.

Temel hizmetler geliştirildi, maaşlar arttırıldı, 15 yıl sonra ilk kez elektrik verildi...

Yeni hükümet, son bir yıldır vatandaşlara temel hizmetlerin sağlanması yönünde adımlar attı.

Haziran ayında çıkan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile memurların asgari aylık maaşları artırıldı.

Ülkenin elektrik şebekesinde onarım ve bakım çalışmaları başladı, Halep, Humus ve Şam gibi başlıca şehirlere 15 yıl aradan sonra ilk kez deneme amaçlı kesintisiz elektrik verildi.

Suriye kamuoyunda kara izler bırakan Sednaya, Mezzeh Askerî Cezaevi ve Hatib Cezaevi gibi cezaevleri de kalıcı olarak kapatıldı.

PKK/YPG, kutlamaları yasakladı

Suriye'de SDG adını kullanan terör örgütü PKK/YPG ise Fırat'ın doğusunda ve Halep'in Şeyh Maksud ve Eşrefiyye Mahallerindeki işgalini hâlâ sürdürüyor.

Mart ayında Suriye yönetimiyle imzaladığı anlaşmaya rağmen PKK/YPG, Şam'a entegre olmamak için oyalama taktiklerine başvurarak süreci sonuçsuz bıraktı.

PKK/YPG, ayrıca ülkenin kuzeydoğusunda işgal ettiği bölgelerde, "terör tehditlerini" bahane ederek, 61 yıllık Baas rejimini deviren operasyonun yıl dönümü kutlamalarını yasakladı.

İsrail işgalini genişletti, binden fazla saldırı düzenledi

Esed rejiminin devrilmesinin ardından İsrail ordusu, Suriye topraklarına yoğun saldırılar başlattı.

Suriye yönetimine göre İsrail, Esed rejiminin yıkılmasının ardından ülke genelinde 1000'den fazla hava saldırısı gerçekleştirdi.

İsrail, işgal ettiği Golan Tepeleri'ne ek olarak son 1 yıl içinde 800 kilometrekarelik Suriye toprağını daha ele geçirdi.

Devrimin öne çıkanları

Suriye devriminin birinci yıl dönümünde, geçen yıl 27 Kasım - 8 Aralık'ta Esed rejimini deviren operasyonda öne çıkan gelişmeler:

27 Kasım 2024

- Muhalifler Halep'in batı kırsalında geniş çaplı operasyon başlattı.

28 Kasım

- Suriye'de Esed rejimi güçleriyle çatışan muhalif gruplar, Halep kentinin dış mahallelerinin 1 kilometre yakınına ulaştı.

29 Kasım

- Suriye'nin kuzeybatısındaki İdlib ilinin stratejik öneme sahip Serakib ilçesinin kontrolünü ele geçiren gruplar, Halep kent merkezine girmeye başladı.

30 Kasım

- Halep kent merkezinin muhaliflerin kontrolüne geçmesinin ardından, İdlib'in stratejik öneme sahip Maarratünnüman, Han Şeyhun ve Cercenaz ilçeleri de rejim güçlerinden alındı.

- İdlib ili genelinde rejim güçlerine karşı hakimiyet sağlayan muhalifler, Hama iline yöneldi.

1 Aralık

- SMO da PKK/YPG'nin Tel Rıfat ile Suriye'nin kuzeydoğusu arasında terör koridoru oluşturma planına karşı Özgürlük Şafağı Operasyonu'nu başlattı.

- SMO, Özgürlük Şafağı Operasyonu'nda Tel Rıfat ilçe merkezinin tamamına hakim oldu.

2 Aralık

- Hama ilinde 16 yerleşim bölgesi rejim güçlerinden geri alındı

3 Aralık

- Hama'nın kuzeyindeki Zor El Mahruka, Zor El Heysa, ⁠Zor Ebu Zeyid, ⁠Zor El Meselih, Zor Ec-Cedid ve Hattap yerleşimleri ile Nasiriye Tepesi muhaliflerin kontrolüne geçti.