Zero Units: Afganistan’da bir CIA oyuncağı
Leahy Yasası, ABD ordusunun insan hakları ihlalleri yapan yabancı güvenlik güçlerine eğitim ve ekipman sağlamasını yasaklamasına rağmen bu yasa ABD istihbarat teşkilatları tarafından sıklıkla göz ardı edilmektedir. Afganistan’da 2008 yılında paramiliter bir oluşum olarak ortaya çıkan "Zero Units" de gerçekleştirdiği kanlı saldırılarla CIA tarafından fonlanan ve yönetilen bir grup olarak varlığını devam ettirmektedir.
New York merkezli bir yayın kuruluşu olan ProPublica’da Lynzy Billing imzasıyla yayınlanan hacimli bir yazı, içerisinde önemli detaylar barındırıyordu. Yazının ana konusunu teşkil eden ve Afganistan’daki paramiliter bir oluşum ile alakalı olan yazı Amerikan Merkezi Haber Alma Teşkilatı'nın (CIA) bunun oluşumdaki rolünden bahsediyordu. "Zero Units" olarak bilinen bu oluşumun yaptığı kanlı operasyonlar ve bunun neticeleri ele alınırken, CIA’in bu yapının eğitiminde, fonlanmasında ve yönetilmesindeki rolü detaylı bir şekilde masaya yatırılıyordu.
Ciddi bir gazetecilik başarısı olan bu çalışması için Billing Afganistan’da uzun uzun yolculuklar yapmış, Zero Units’in bilinen dört grubundan biri olan 02’nin gece operasyonları yaptığı otuzdan fazla alanı yerinde görmüştü. Çalışmasını bir adlî tıpçı ile yürüten Billing, yapılan kanlı saldırılarda öldürülen kişilerin kimliklerini tespit etme noktasında çeşitli hükûmet kayıtlarını kullanmayı da ihmal etmemişti.
Gerek ABD gerek Afganistan tarafından çeşitli yetkili isimlerle 350’den fazla röportaj gerçekleştiren Billing, saldırılarda hayatını kaybedenlerin kişilerin aileleri ve saldırıların görgü şahitleriyle de görüşmüştü.
Dahası Zero Units’e aktif olarak mensup olan iki askerle de uzunca konuşmuş, Zero Units’in operasyonlarına katılan Amerikalılar da görüşme fırsatını elde etmişti.
- Bağımsız gibi görünen paramiliter gruplar oluşturmak ve bunlar üzerinden mücadeleyi sürdürmek Amerika için yeni bir şey değildi. Vietnam Savaşı esnasında oluşturulan Phoenix Programı, Güney Vietnam askerini kullanarak kanlı vakaların yaşanmasına sebep olmuştu. Zero Units, Vietnam’da kullanılan Phoenix Programı’nın Afganistan’daki ismi olmuştu.
2009 yılında Afganistan’daki komutayı ele alan Stanley Allen McChrystal’ın yaptığı ilk açıklamalardan biri de bundan sonra yapılacak baskınların uygulanması ve planlanmasında artık Afgan yetkililerin yer alacağı olmuştu. Döneminde arttırılan kanlı baskınlar, yapılan protesto gösterilerine yol açmıştı. McChrystal’ın 2010 yılında açıkladığı ve medya tarafından da abartılan rakamlar binlerce el-Kâide ve Taliban mensubunun yakalandığını ya da öldürüldüğünü söylüyordu. Fakat kısa zaman sonra bunun doğru olmadığı ortaya konmuş oldu. Öldürülenler büyük oranda sivillerden meydana geliyordu.
Kuruluşu 2008 yılına dayanan Zero Units, yerel askerlerden oluşmasına rağmen CIA tarafından fonlanıyor, eğitiliyor ve techiz ediliyordu.
Kimi zaman CIA danışmanlarıyla birlikte saldırı yapılacak yere intikal ettirilen birim askerleri, Amerikan helikopterleriyle ulaştırılıyordu. Sayıları binlerle ifade edilen ve uzunca bir dönem yaptıkları sorgulanmayan bu yapının faaliyetleri ise sonraki süreçte gerek medyada gerekse farklı mecralarda yer almıştı.
The New York Times tarafından 2018 yılında yayınlanan bir rapor, 02’nin vahşi taktiklerini gözler önüne seriyordu. 2019 yılının Ekim ayında ise Human Rights Watch yayınlandığı raporla aralarında savaş suçunun yer aldığı 14 vakayı belgelendiriyordu. 2020 yılında yayınladığı raporla The Intercept, Zero Units içerisinde yer alan bir başka birimin; 01’in dinî okulları hedef alan saldırılarını konu ediniyordu.
