Nostaljik yolculuğun rotası: Muş

Muş, Muş ilinin merkezi olan ve ile ismini veren şehirdir. Ayrıca Muş ilinin merkez ilçesidir.
Muş, Muş ilinin merkezi olan ve ile ismini veren şehirdir. Ayrıca Muş ilinin merkez ilçesidir.

Tarihi yerleri, turizm faaliyetleri ve doğal güzellikleriyle ön plana çıkan Muş, 2 katlı ve avlulu evleri, tipik Türk mimarisine sahip sokakları ile de dikkat çekiyor. Muş ovası'nın kenarında kurulan bu Doğu Anadolu Bölgesi şehri, lalesi ve üzümü ile tanınıyor. Muş lalesi, şehrin önemli bir tanıtım objesi. Kent, her ne kadar doğal güzellikleri ve tarihi olayları topraklarında barındırsada Malazgirt Savaşı ve Alparslan ile özdeşleşmiş durumda.

Şehrin ismi nereden geliyor?

Bir rivayete göre Muş adı şehre, Asurlulardan kaçarak Muş yöresine gelen İbrani kabilelerinden biri tarafından verilmiştir. Nitekim 1914 Bitlis Vilayet Salnamesinde Muş adının İbranice “Verimli sulak ve otlak” anlamına gelen “Muşa” kelimesinden geldiği ileri sürülmüştür. Şehrin adı, bir başka rivayete göre ise M.Ö. 12. yüzyıldaki Ege göçlerinden sonra ilk kez Asur kaynaklarında adı geçen ve Yukarı Dicle Vadisi'ne yerleştikleri bilinen Muşkiler’den gelmektedir.

Tarihçesi

Tarihi Murat Köprüsü.
Tarihi Murat Köprüsü.

Asur kaynaklarına göre Muş yöresi M.Ö. 13. yüzyılda Urartulara bağlı Nairi ülkesinin sınırları içerisindeydi. Daha sonraki kaynaklarda Taron adıyla geçen yöre sırasıyla İskit, Med, Pers, Makedon, Selevkos, Roma, Part, Arsakes ve Bizans yönetiminde kaldı. Birkaç kez Romalılar ile Partlar ve Bizanslılar ile Sasaniler arasında el değiştirdi, daha sonra Emevilerin ve Abbasilerin egemenliğine girdi. Daha sonra göçebe Türkmen topluluklar yöreye yerleşmeye başladı. Türkmenler geldiğinde bölgede Ermeniler vardı. Malazgirt Meydan Muharebesi'nden sonra Selçuklu toprağı haline gelen Muş kenti, önce Sökmenoğulları'nın (Ahlatşahlar) daha sonra da Eyyubiler'in egemenliğine girdi. Şehir 13. yüzyılda Anadolu Selçuklularınca imar edildi. Kısa süre sonra Moğollar (İlhanlılar) tarafından yağmalanan şehir daha sonra da Timurlularca yağmalandı. Karakoyunlu ve Akkoyunlu egemenliğinin ardından kısa süre Safevilere bağlanan kent, Safevilerin karşısında yer alan Şerefhanların etkisiyle 1514'te Osmanlı egemenliğine girdi. 19. yüzyıl sonlarında Bitlis vilayetine bağlandı. Osmanlı döneminde nüfusun çoğunluğunu Ermeniler oluşturuyordu.

1916-1917 yılında Rusların ve Ermenilerin nüfuz bölgesi olan şehir, Ermeni göçüne sahne oldu. Kurtuluş Savaşı sırasında 1920 yılında yörede Hallo Ayaklanması yaşandı. Bu olaylardan sonra 1924 yılında şehir, il merkezi yapıldı. Daha sonra Şeyh Said Ayaklanması'nın yaşandığı yörede, kısa süreliğine tekrar Bitlis'e bağlanmış, 1929'da tekrar il merkezi olmuştur.

Muş nerededir?

Şehir, Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alır. Kuzeyinde Erzurum, batısında Bingöl, güneyinde Diyarbakır ve Bitlis, doğusunda Ağrı ile komşudur.

Kayalıdere Antik Kenti.
Kayalıdere Antik Kenti.

Şehre ne zaman gidilmeli?

Sert karasal iklimin olduğu Muş'a gitmek için en uygun zaman bahar aylarıdır.

Şehri gezerken çalma listesi

  • - Emel Taşçıoğlu - Mektebin Bacaları
  • - Mustafa Arı - Evleri Var Hane Hane
  • - Şebnem Ferah - Yemen Türküsü

Muş 4’lüsü

Malazgirt Kalesi: Malazgirt Kalesi, İslamiyet'in ilk dönemlerinde ve Bizanslar döneminde pek çok savaştan etkilenmiştir. Kale bu dönemlerde tahribat almış, farklı dönemlerde onarım görmüştür. Eski ismi “'Berber Kalesi”' olan kale, Malazgirt Savaşı sonrası şimdiki adını almıştır.

Kayalıdere Antik Kenti: Daha çok Urartu Kaya Mezarı ile bilinir ve Urartu yerleşim birimidir. II. Sarduri döneminde yapıldığı tahmin edilen kent, o dönemde askeri yerleşim yeri olarak kullanılmıştır. Bugün yerli ve yabancı pek çok turist çeken Kayalıdere Antik Kenti'inde yapılan kazılar sonucu bulunan bazı objeler, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi'nde yer almaktadır. Kazılarda özellikle tunç aslan heykeli, aslan tasvirli kemerler ve ok başları en dikkat çeken buluntulardır.

Muş Kalesi: Muş'un en eski yerleşim yeri olarak kabul edilen Muş Kalesi, Muş il merkezinde yer almaktadır. Kalenin kesin olarak kimler tarafından ve hangi tarihte yapıldığı bilinmemektedir ancak kalenin ismi tarihte Moğol istilası sırasında yapılan savaşlarda geçmektedir. Kalenin yanında yer alan mezarlarda farklı uygarlıkların mezarlarına da rastlanmaktadır. Arap, Selçuklu, Osmanlı mezarları bulunan Muş Kalesi'nin, Müslümanların yönetimine Hz. Ömer döneminde geçtiği bilinmektedir.

Tarihi Murat Köprüsü: Bir Selçuklu yapısı olan tarihi köprünün yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Günümüzde halen kullanılmaktadır.

Muş’da ne yenir?

  • Keşkek.
  • - Muş Köftesi
  • - Hez Dolması
  • - Keşkek
  • - Çorti
  • - Domatesli Lahana Dolması