Tarihin toprağa söylediği şarkı: Aksaray

Şehrin ismi nereden gelir?

Milattan sonra 593 yılına tarihlendirilen bir parada "Aḳsara" ifadesi görülmektedir. 14. yüzyıla ait Türk İslam kaynaklarda da şehrin adı "Aḳsarā" olarak yazılır. İbn-i Bibi’de ve İbn Battuta’da görülen "medı̄ne-i Aḳsarā" ifadesi dikkat çekicidir. Anadolu Selçuklu Sultanı II. Kılıçarslan’ın burada inşa ettiği binalar dolayısıyla Aḳsara adının köken yakıştırmasıyla yerlileştirildiği ve böylece adın "Aksaray" biçimini aldığı gözlemlenir.

Tarihçe

MÖ. 7000-6000 yıllarında Neolitik devirde Anadolu medeniyetinin ilk izlerini gördüğümüz Konya yakınlarındaki Çatalhüyükte Hasandağı’na, dolayısıyla Aksaray’a ait vesikalara rastlanmaktadır. Burada Hasandağı’nın lav püskürttüğünü tasvir eden bir kazıntı resme rastlanmıştır. Neolitik dönemde Aksaray ve çevresi bir yerleşim yeri hâline gelmiştir. Kalkolitik ve eski demir devirlerinde bölgede bir yerleşme olup olmadığı bilinmemekle birlikte çevre köylerde (Böget ve Koçaş) bu döneme ait seramiklere rastlanmaktadır. 7 yüzyılın sonlarından itibaren Müslüman Arapların Anadolu üzerinden İstanbul’a yaptıkları sefer nedeni ile bölgeye sığınan Hıristiyanların sayısı çok artmış, Ihlara Gelveri ve Göreme gibi yerleşim birimleri oluşmuştur.

Aksaray, 1080 yılında Anadolu Selçuklu Sultanı Kutalmışoğlu Süleyman'ın eline geçmiş ve 1470 yıllarındaki Osmanlı hakimiyetine kadar İlhanlı, Danişmentli ve Karamanoğulları'nın egemenliğinde kalmıştır. Selçuklu egemenliğine giren Aksaray’da II. Kılıç Arslan zamanında saraylar, medreseler, zaviyeler ve kervansaraylar yaptırılmış, Azerbaycan ve başka yerlerden Müslüman halk, gazi, mücahit, alim, ticaret erbabı getirerek yerleştirilmiştir. Bu yıllarda Aksaray, bir Selçuklu askeri üssü hâline gelmiştir.

1470 yılında İshak Paşa tarafından ele geçirilerek Osmanlı hakimiyetine girmiştir. İstanbul’un fethinden sonra boşalan şehrin iskanı için, Aksaray halkının büyük bir bölümü İstanbul’a nakledilmiştir. İstanbul'daki bir semte de Aksaray adı bu nedenle verilmiştir. Kanuni Sultan Süleyman zamanına kadar Aksaray, Karaman eyaletine bağlı bir kazadır. Kanuni devrinde Konya’ya bağlı bir sancaktır. Cumhuriyet dönemine kadar bu şekilde kalmıştır. 1989 yılında Niğde'den ayrılarak il hâline gelmiştir.

Aksaray nerededir?

Aksaray, İç Anadolu Bölgesi'nin Orta Kızılırmak kısmında yer alır. Doğusunda Nevşehir, güneydoğusunda Nide, batısında Konya, kuzeyinde Ankara ve kuzeydoğusunda Kırşehir ile komşudur. Kapadokya'nın kapısı konumundadır.

Şehri gezerken çalma listesi

• - Yusuf Eker - Çerkes Hasan
• - Candan Erçetin - Telgrafın Tellerine Kuşlar Mı Konar
• - Kardeş Türküler - Burçak Tarlası
• - Fikret Kızılok - Gönül

Aksaray’a ne zaman gidilmeli?

Bahar aylarında yoğun yağmur alan Aksaray'ı gezmek için kış veya yaz mevsimleri tercih edilebilir.

Aksaray 5’lisi

Ziga Kaplıcaları: Güzelyurt'un Yaprakhisar Köyü'nde bulunan Ziga Kaplıcaları, Ihlara Vadisi'nin zenginliklerinden biridir. Kaplıcaların bulunduğu bölge Bakanlar Kurulu kararınca koruma bölgesi olarak ilan edilmiştir; yapılaşmaya izin verilmemektedir. Mineraller bakımından zengin olan kaplıca sularının göz, metabolizma, romatizma ve kadın hastalıklarına iyi geldiği bilinmektedir.

Acemhöyük:Aksaray'ın Yeşilova Köyü'nde yer alan Acemhöyük'ün tarihi Erken Tunç Çağı'na kadar uzanmaktadır. Anadolu'nun dört bin yıl önce en gözde maden üretim merkezi olarak bilinmektedir. Acemhöyük'te yapılan arkeolojik kazılarda damgalar, boncuklar, altın süs eşyaları, çanaklar, çömlekler, fildişi yapıtlar, heykelcikler ve evler bulunmuştur.

Karagedik Kilisesi: Saint Ermolaos ismiyle de anılan kilisenin 11. yüzyılda inşa edildiği bilinmektedir. Kilise içindeki fresklerde Bizans sanatının izleri görülür, yapı Yunan Haçı tipinde inşa edilmiştir. Biri haricinde tüm duvarları yıkılmış durumdadır.

Nora Antik Kenti: Antik kent, Helvadere Kasabası sınırları içerisinde kalan Hasandağı'nın eteğinde yer almaktadır. Döneminde önemli bir askeri merkez olan Nora Antik Kenti'nde Roma ve Bizans döneminden kalma şehir kalıntıları bulunmaktadır. Günümüze ulaşan yapılar arasında çeşitli freskler, kiliseler, akropol ve küçük kale bulunmaktadır. Tarihlenebilen en geç yapı, yaklaşık olarak M.S. 7. yüzyıla aittir.

Eğri Minare: Minare, 13. yüzyılda Alaaddin Keykubat'ın babası Sultan I. Keyhüsrev tarafından yaptırılmıştır. Adını şeklinden alır. Kırmızı tuğladan inşa edildiği için "Kızıl Minare" olarak da adlandırılmaktadır. Yaklaşık 800 yıldır ayakta olan Eğri Minare, Selçuklu mimarisinin benzersiz örneklerinden biridir.

Aksaray’da ne yenir?

• 
• - Çiğleme
• - Sıkma
• - Soğanlama
• - Mantarlı Bulgur Pilavı
• - Bamya Çorbası
• - Erişte
• - Sarığı Burma