Avrupa-Çin konsorsiyumu Trans-Hazar Boru Hattı’nı inşa etmeye hazır

Robert Cutler.
Robert Cutler.

Avrupalı ve Çinli şirketlerden oluşan bir konsorsiyum, 12 Ağustos’ta Türkmenistan’ın Avaza bölgesinde düzenlenen Birinci Hazar Ekonomik Forumu’nda “Hazar Denizi’nin Enerji Potansiyeli” adlı panelde Trans Hazar Doğalgaz Boru Hattı’nı (TCGP) inşa etmeye hazır olduğunu açıkladı.

Bu, Avrupa Komisyonu’nun Ortak Menfaat Projeleri listesine dâhil ettiği boru hattını inşa edebilecek firmaların ilk kez kamuya açıklanması oldu. Komisyon, başlangıç öncesi mühendislik tasarımı, keşif çalışmaları ve TCGP’nin stratejik ve ekonomik değerlendirmesinin maliyetlerini destekliyor.

Birinci Hazar Ekonomik Forumu’nda somutlaştırılan girişim, 12 Ağustos 2018’de Kazakistan’ın Aktav kentinde kabul edilen bir bildiriyle netleşmiş ve yine aynı tarihte Hazar Denizi’ne kıyısı olan beş ülkenin liderlerinin Hazar Denizi’nin Hukuki Statüsü Sözleşmesi’ni imzaladığı Beşinci Hazar Zirvesi’nde Türkmenistan Devlet Başkanı Kurbankulu Berdimuhammedov tarafından öne sürülmüştü.

Bir sonraki Rusya’nın Astrahan kentinde olmak üzere Hazar Ekonomik Forumu’nun bundan böyle her yıl düzenlenmesi planlanıyor. Bu forumlar, Hazar Denizi ülkelerinin çeşitli sektörlerine yatırım yapmayı teşvik ederken, aynı zamanda ticaret, ulaştırmada işbirliği ve Hazar Bölgesi’nin dünya ekonomisindeki rolüyle ilgili tartışmalar için bir platform olarak tasarlandı.

Alman Edison Technologies, MMEC Mannesmann, Air Liquide Global Enerji & İnşaat Çözümleri ve Çinli SINOPEC Mühendislik Grubu tarafından Avaza’da açıklanan bildiri bu şirketlerin temsilcilerinin, enerji geliştirmeden doğrudan sorumlu iki üst düzey Türkmen yetkilisi olan Devlet Başkanı Yardımcısı Raşit Meredow ve Devlet Başkanı Danışmanı Yagshigeldy Kakaev ile yaptıkları toplantının sonrasında açıklandı.

Konsorsiyum, 300 kilometrelik boru hattını Hazar Denizi’ne döşemeye ve gerekli sayıda kullanıma hazır doğalgaz kuyusunun sondajı ve boru hattına temiz gaz sağlamak için gerekli olan gaz arıtma tesislerinin ve sıkıştırma istasyonlarının tasarlanması ve inşası da dâhil olmak üzere gerekli tüm altyapıyı inşa etmeye hazır olduğunu açıkladı.

Konsorsiyumdaki her şirketin kendine mahsus bir teknolojiye sahip olduğunu ifade eden Alman Edison Technologies şirketi CEO’su Edison Kasanoglu, Türkmenistan-Azerbaycan doğalgaz boru hattını birlikte inşa edeceklerini söyledi. Avrupa pazarının projeye ilgi duyduğunu vurgulayan Kasanoglu, bunun kendileri için büyük umutlar vadeden Hazar bölgesine yönelmeleri için mükemmel bir hamle olduğunu belirtti.

Kendisi Karadeniz’e boru döşerken hiçbir kaygı duymayan, ancak “çevresel” kaygılarını öne sürerek geçmişte TCGP’ye şiddetle karşı çıkan Rusya, şu anda sesini neredeyse hiç çıkarmıyor. Zira, Rusya, Hazar Sözleşmesi’ni de kapsayan ancak bununla sınırlı olmayan mevcut uluslararası araçların artık yeterli güvenceyi sağladığını kabul ediyor.

Doğalgaz boruları.
Doğalgaz boruları.

Öte yandan, geçmişte TCGP’ye yönelik hiçbir eleştiri getirmeyen İran ise, şu anda Rusya ile rolleri neredeyse tamamen değiştirmiş gibi. Nitekim, İran’ın Trans-Hazar boru hattına karşı olduğunu ifade eden İran Ulusal Gaz Şirketi sözcüsü Behruz Namdari, boru hattının inşasının çevreye ciddi zararlar verebileceğini dile getirdi.

  • Zira İran, Türkmen gazının Avrupa’ya kendi toprakları üzerinden ulaşmasını istiyor; ancak böyle bir proje, TCGP’den çok daha pahalıya mal olacaktır. Geçmişte, Türkmen petrolü dünya pazarlarına ihraç edilmek üzere İran’ın Hazar Denizi’ndeki Neka limanına taşınıyordu.

Ancak, son yıllarda, Kazakistan örneğinde olduğu gibi, gazı Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) boru hattına ulaşmak üzere Bakü’ye ve Novorossisk tesisine ulaşmak üzere Rusya’nın Mahaçkale limanına aktarmanın daha güvenilir ve kârlı bir yol olduğu görüldü. Öte yandan, Bulgar basını Bulgaristan Bayındırlık Bakanı Petya Avramova’nın Türkmen gazını Rusya üzerinden almayı planladığını bildirdi. Böyle bir plan TürkAkım boru hattının ikinci etabının başarıyla tamamlanmasını ve Avrupa’daki hedef pazarların belirlenmesini gerektirecektir.

Bu nedenle Rusya, Türkmen gazının Avrupa’ya Bulgaristan’a ulaşması planlanan TürkAkım 2 boru hattı yoluyla taşınmasına ikna etmek için bir propaganda kampanyası başlattı. Oldukça uyanık hareket eden Rusya, Türkmen gazını kendi iç tüketimi için ithal edeceğini ve bunu Karadeniz üzerinden alacağını söylüyor.

Öte yandan, AB’nin Orta Asya Özel Temsilcisi Peter Burian, AB’nin “Trans-Hazar boru hattının finansmanına katılım konusunda Türkmenistan ile müzakerelere devam ettiğini” bildirdi. Bu gelişme, AB’nin Türkmen başkenti Aşkabat’ta eski irtibat ofisinin yerine tam yetkili bir temsilcilik açmasıyla aynı eş zamanlı gerçekleşti.