Boeing 737 Max üretimini resmen durdurdu
ABD’nin büyümesini etkileyecek etkiye sahip, dev uçak üreticisi Boeing, 737 Max modelinin art arda kaza yapmasının ardından büyük kayıplar yaşamaya başladı. Paris Air Show’dan umduğunu bulamayan Boeing, beklediği siparişi alamadığı gibi liderliği de Aırbus’a kaptırdı. Tazminatlar ve sipariş iptalleri sonucunda oluşan bilançolardaki büyük zarar haneleri Boeing’in geleceğini belirsiz hale getiriyor.
Ticari ve askeri uçak üretimi birlikte değerlendirildiğinde dünyanın en büyük uçak üreticisi olan Boeing, ABD’nin ön önemli küresel şirketlerinden birisi. Öyle ki ABD GSYH büyümesine önemli katkılar sağlayan bir şirket. Ancak Boeing 737 Max model yolcu uçaklarında peş peşe yaşanan ve 346 kişinin hayatını kaybettiği kazalar sonucunda şirket zor günler geçirmeye başladı. Kazalar sonrasında hava sahaları Boeing 737 Max 8 modellerine kapatıldı. Peşinden havayolu şirketlerinden peşi peşine, her biri milyar dolarları aşan Boeing 737 Max siparişlerinin askıya alındığı açıklamaları geldi. Baskılar üzerine ABD’deki en büyük ihracatçılardan olan Boeing, üretimi belirsiz bir süre durduracaklarını açıkladığı Boeing 737 Max tipi uçağın üretimine resmen son verdiğini duyurdu.
Endonezya ve Etiyopya’da yaşanan ölümcül kazaların sonucunda Boeing, önce uçak teslimatlarında liderliği kaptırdı, ikinci sıraya düştü. Sonrasında mali tablolarında zararlar açıklamak zorunda kaldı. İş zararla da bitmiyor! Boeing’in başını bundan sonra daha çok tazminatlar ağrıtacak.
Tazminat Boeıng'ın başını çok ağrıtıcak
ABD’nin dev havacılık ve uzay şirketi Boeing, Endonezya ve Etiyopya’da 737 Max tipi uçaklarının düşmesi sonucunda ölenler için rutin açıklamasını yaptı. Buna göre, kaza sonrasında aileleri mağdur etmeyeceğini, oluşturulan 100 milyon dolarlık kaza fonunun yarısını mağdurların ailelerine tahsis edeceklerini duyurdu. Tazminat bedelinin yarısı olan 50 milyon dolar ailelere dağıtılırken diğer yarısı hükümet ve toplum projelerine tahsis edileceği belirtildi. Kazada yakınlarını kaybedenlerin ailelerden bazıları bu kararı bir reklam kampanyasının parçası olarak nitelendirdi. Aileler mahkemelerde adalet arayışlarını sürdürecekler.
Ancak Boeing’in asıl başını ağrıtacak olan meblağlar, teslimat yapamadığı havayolu şirketlerine ödemek zorunda olacağı tazminatlar. Sözgelimi yapılan anlaşma kapsamında Boeing, şirketin 737 Max modeli nedeniyle oluşan zararların karşılanması için havayolu şirketi Southwest’e 125 milyon dolar ödedi. 737 Max modelinin kullanımdan alınması oluşan zararların karşılanması için American Airlines’ın çalışan kâr-paylaşım programına da 30 milyon dolar tazminat ödeyecek. Türk Hava Yolları’nın (THY) da Boeing’ten teslim alamadığı uçak siparişleri var ve uçuşların gerçekleşmemasi nedenle THY büyük zarar görüyor. THY de tazminat talep eden şirketlerden. THY’den Kamuyu Aydınlatma Platformu’na (KAP) bu konuda bir açıklama yapıldı. Açıklamada “Ortaklığımız yere indirilen ve teslimatları yapılamayan Boeing 737 Max uçaklarıyla ilgili maruz kaldığı kayıplarının belli bir kısmının Boeing tarafından tazmin edilmesi konusunda Boeing ile anlaştı” denildi ancak rakam belirtilmedi.
Hürriyet Gazetesi’nden Uğur Cebeci’nin haberinde bu rakamın 150 milyon dolar olduğu iddiası yer aldı. Ancak alınacak tazminat sadece 2019 yılını kapsıyor, THY bundan sonra uçaklar uçuncaya kadar olan dönemdeki zararları da ayrıca tahsil edecek. Buna benzer yüzlerce havayolu şirketiyle yapılan anlaşmalar uçak üreticisi Boeing’in derin sorunu olarak ortada duruyor. 2020’li yıllar Boeing için, neredeyse tazminat davaları yılları olarak anılabilir.
Siparişler düştü, liderlik kaçtı
ABD merkezli uçak üreticisi Boeing, 17-23 Haziran 2019 tarihleri arasında gerçekleşen, dünyanın en büyük sivil havacılık fuarı Paris Air Show’dan da umduğunu bulamadı. Fuarın ilk gününde hiç sipariş alamadı. Havacılık danışma şirketi IBA.iQ’ya göre Boeing; Paris Air Show’un ilk gününde hiç sipariş alamazken rakibi Airbus 123 sipariş ve opsiyon aldı. Fuarın sonundaki veriler Fransa merkezli uçak üreticisi Airbus’ın 2019 yılında 863 uçak teslimatı yaparak Boeing’i geride bıraktığını ve dünyanın en büyük uçak üreticisi olduğunu ortaya koydu. Şirkete özgü bazı sanayi sorunları nedeniyle ekim ayında yıl sonu teslimat hedefini yüzde 2.0-yüzde 3.0 aralığında düşüren Airbus, 2019’da yıllık 860 uçak teslimatı hedefini aşarak 863 teslimat yaptı ve böylece dünyanın en büyük uçak üreticisi unvanına sahip oldu, Boeing ise ikinci sıraya geriledi. Boeing 2018’deki 704 uçak teslimatının neredeyse yarısını 2019’da teslim etti. Boeing’in toplam uçak teslimatı 345 oldu. Paris Air Show’da uçak teslimatında ikinci sıraya düşen Boeing, uçak satış sözleşmelerinden çok, bakım tedarik, yedek parça anlaşmaları gibi anlaşmalarla yetinmek zorunda kaldı.
Boeing CEO’su Dennis Muilenburg, firmanın Paris Air Show’a katılma sebebinin satış yapmak değil, 737 Max modelinin güvenilirliği konusunda müşterileri ve tedarikçilerine güven vermek olduğunu söyledi. Açıklamasında ‘uygun maliyet’ ve ‘güven’e vurgusu dikkat çeken Boeing Ticari Uçaklar Satış ve Pazarlama Kıdemli Başkan Yardımcısı Ihssane Mounir ise “Küresel kataloğumuzda yer alan 13 milyondan fazla yedek parça çeşidiyle, havayolu şirketlerini ve operatörlerini desteklemek için müşterilerimize tek noktadan tüm ihtiyaçlarını karşılama olanağını sunabiliyoruz” diye sıradan bir açıklama yapmak durumunda kaldı.
Mali tablolar zarar yazıyor
Uçak kazalarından sonra yüzde 10’larda düşüşler yaşayan Boeing’in hisseleri, ABD ve Çin arasındaki ticari gerilimlerin artmasına paralel olarak da düştü. Çin’in Boeing siparişlerini azaltmayı değerlendirmesi üzerine Boeing hisleri yüzde 4.0’e yakın değer kaybetmişti.
- Uçak üreticilerinin gelirlerinin büyük çoğunluğunu uçak teslimatları sonrası elde etmeleri sebebiyle şirketlerin yıl sonu performansları yakından izleniyor. Boeing, kazalar yaşanmadan önceki yıl 2,2 milyar dolar kâr açıklamıştı. Ancak kazalardan sonraki ilk mali bilanço, şirketin yılın ilk çeyreğinde 3,4 milyar dolar zarar ettiğini ortaya koydu.
Boeing zarar açıklamasının ardından, dünya genelinde kural düzenleyicilerin uçuş engeli koymaya devam etmeleri halinde 737 Max’ın üretimi azaltmayı ya da üretimi tamamen durdurmayı düşünebileceklerini de açıklamıştı. Boeing’in uçakları atıl durumda bekleyen havayolu şirketlerine ve uçakların teslimatını bekleyen şirketlere yaptığı ödemeler yüzünden 4,9 milyar dolar zarara uğradığı belirtiliyor.
Boeing 737 modeli için yaklaşık 900 farklı tedarik şirketi ile çalışıyordu. Üretimin durdurulmasının dünya genelinde tedarikçiler, hava yolları ve finans sektörünün yanı sıra, ABD ekonomisini de ciddi düzeyde etkilemesi bekleniyor.
Boeing’in iddialı uçaklarından birisi de Boeing 787 Dreamliner modeli. Firmanın 1,450 sipariş aldığı ve bu uçakların 894 tanesini teslim ettiği biliniyor. Ancak geçen yıl Rusya’nın bayrak taşıyıcı havayolu şirketi Aeroflot, Boeing’e 2007 yılında verdiği 22 adet “787 Dreamliner” siparişini iptal etti. Siparişlerin akıbeti konusunda belirsizlik sürüyor.
Boeing, 13 Mart 2019 tarihinde yapılması planlanan Boeing 777-X modelinin lansmanını da ertelemişti. Şirket lansman ertelendiğini ancak programın planlanan şekilde devam edeceğini duyurmuştu.