Dış ticaret dengesi ve cari denge nereye
Dış ticaret açığı 2022 yılında bozulma eğilimi içinde. Dış ticaret açığı 2021 yılının ilk 9 ayında 34,4 milyar dolar olmuşken bu yıl 83,1 milyar dolara çıktı. Kötüleşmenin sebebi, ithalatın ihracata göre çok daha hızlı büyümesi oldu. 2022 yılının ilk 9 ayında toplam ihracat önceki yılın aynı dönemine göre 27,3 milyar dolar yükselerek 199,2 milyar dolar oldu. Altın ve enerji dışı ihracat ise 22,3 milyar dolar artarak 175,2 milyar dolar oldu. Oysa aynı dönemde toplam ithalat 78 milyar dolar artarak 271,2 milyar dolar seviyesine yükseldi. Buna karşılık altın ve enerji dışındaki ithalat 19 milyar dolar artarak 186 milyar dolar oldu.
Toplam dış ticaret açığındaki yaklaşık 50 milyar dolarlık kötüleşme kötü bir haber tabii. Ancak rakamların içinde gizli bir teselli var: kötüleşme altın ve enerji ithalatından kaynaklandı. Bunların dışındaki kalemlerdeki açıktaki artış 7 milyar dolar seviyesinde. Enerji dışı açık ise 15,5 milyar dolar seviyesinde. Altın ithalatı 5 milyar dolardan 12 milyar dolara yükseldi. Altın bir finansal varlık olduğu için altın ithalatındaki artış dış ticaret açığında reel bir kötüleşme manasına gelmiyor. Toplamda ülkemizin altın ve enerji açığı 28,4 milyar dolardan 72,2 milyar dolara çıktı. Oldukça yüksek bir rakam.
İhracat pazarlarında ekonomik durgunluğa rağmen ihracat artış hızı son sekiz yıllık ortalamaların epey üzerinde seyrediyor. Bunda, Türk Lirasının 2021 ve 2022 yılındaki değer kaybının ortaya çıkardığı rekabet gücü artışının önemli rol oynadığı kesindir. Durgunluğun derinleşmesi ihracat artış hızını tabii olarak yavaşlatıyor. Ancak TL değer kaybı olmasa ihracat artış hızı bugünkünden çok daha yavaş olacak, belki de eksiye geçecekti.
Öte yandan ithalattaki artışta enerji fiyatlarında 2021 yılı ikinci yarısında tırmanmaya başlayan enerji fiyatları önemli rol oynadı. Buna ek olarak, bankaların enflasyonun altında faizlerle kredi dağıtması mala hücum (talep artışı) başlatarak hem kurların etkisiyle tetiklenen enflasyonu yükseltti hem de ithalatı kamçıladı.
Yazının devamı Z Raporu 43. Sayısında