İnsanı merkeze alan bir toplum 5.0 ile mümkün mü?
Teknolojik yenilikler her zamankinden daha hızlı hale geldikçe, devrimler önümüzdeki 10 yıl ve sonrasında hızlı bir şekilde art arda birbirini takip etmeye başladı. İlk üç sanayi devriminin gerçekleşmesi on yıllar alırken, günümüz devrimleri yalnızca endüstri çapında uygulamanın kendini tamamlaması kadar sürüyor. 4. Sanayi devrimine göre robotların daha akıllandığı, zihinsel kapasitelerinin geliştiği ve bunun sonucunda üretimin emeğe olan bağımlılığın azaldığı bir dönemin başlangıcını ifade eden endüstri 5.0, özünde ekonomik değere odaklanmadan toplumsal değere odaklanmaya ve refahtan refaha odaklanmaya geçişi yansıtıyor.
Endüstri devrimleri içinde bulundukları dönem ve dönemin şartlarına göre çok önemli birer dönüşüm süreci oldu. Bu gelişmelere paralel olarak insanların yaşam biçimleri, alışkanlıkları ve çalışma standartları da farklılaştı. 4. sanayi devrimi ürün ve hizmetlerin hızlı, toplu ve sistematik bir şekilde üretilmesi için teknolojiyi üretim safhasına entegre eden bir dönüşüm süreci oldu. Son olarak ise üretim safhasına entegre olan teknolojinin toplum için bir tehdit unsuru olarak değil de tam tersi topluma yardımcı bir unsur olarak değerlendirilmesi gerektiği temeline dayanan 5. sanayi devrimi, diğer bir ifadeyle Endüstri 5.0 (Toplum 5.0) yaşamımıza girdi. Endüstriyel devrim sürecinin son aşaması olan Endüstri 5.0’ın adı ilk kez Almanya’da düzenlenen dünyanın en büyük teknoloji fuarlarından birinde duyuldu. Japonların Toplum 5.0 felsefesi olarak süper akıllı toplum önerisiyle sundukları bu yaklaşımın hedefi ‘süper akıllı toplum.’
Dijital olan her şeyin temelinde iki unsurun yer aldığını söyleyen Digitopia CEO’su Halil Aksu, bunlardan birincisinin ‘bağlantısallık’ yani internete bağlı olmak, diğerinin de ‘akıl veya zeka’ yani bir şeyleri kendi kendine hesaplayabilen, sonucunda insan gibi muhakeme yapabilme kabiliyetinin yer aldığını söylüyor. Aksu, “İlk bilgisayardan bu yana, bu temel unsurlar yavaş da olsa, basit seviyelerde de olsa, sağlanmaktadır. Bugün bunların çok gelişmişini yaşıyoruz. Yarın bunların çok daha hızlısını, özelliklisini ve daha gelişmişini yaşayacağız. Ancak bu gelişmeler bunu bir devrim yapmaz, yeni çağ, başka bir deyişle, bu gelişmelere Endüstri 5.0 diyemeyiz” diyor.
Ne zaman ki robotlar medeniyetin işleyişini (operasyonunu) sağlar; insanlar bilim, kültür, sanat, veya henüz kavramını bilmediğimiz yeni uğraşlar ile vakit geçirir, belki o döneme Endüstri 5.0 denilebilir diyen Aksu, Japonya’nın eski başbakanı Shinzo Abe’nin Toplum 5.0 olarak isimlendirdiği toplumsal düzenin bunun başlangıcını ifade ettiğini söylüyor.
Bugün dünyada yaşanan hızlı teknolojik değişim ve gelişmeler, insanları her alanda Endüstri 5.0’ın özelliklerini anlama çabasına yönelttiğini belirten ZGN Otonom ve Robotik CEO’su Özgün Yabalak ise, Endüstri 5.0 dönemine yönelik olarak, teknolojinin dünyanın sürdürülebilirliğine fayda sağladığı ve insanların hayatını daha da kolaylaştıracağı bir çağ olarak adlandırıldığını söylüyor.
Endüstri 5.0 insan merkezli toplumu getirecek
Teknolojinin son yıllardaki hızlı değişimi, birçok alanda pratik çözüm yöntemleri geliştirilmesi gereksinimini doğuruyor. Dijital dünya ve gerçek dünyanın ihtiyaçları birbiriyle yarışırken teknolojinin bu çözümlere katkı sağlayacak faydalar sunması büyük önem taşıyor. Endüstri 5.0’ın esas amacının insansız teknolojileri hayatımıza ve çalışma alanımıza doğrudan entegre ederek kalıcı hale getirmek olduğunu aktaran Yabalak, bu nedenle üretim tarafında da seri çıktı üretilen, gerçek zamanlı takibin yapılması zorunlu olan, insanın bulunması ve yapması angarya olan işlerin tamamının insansızlaştırılmasının hedeflendiğini belirtiyor.
- Endüstri 4.0, mevcut teknolojik gelişmelerin ve faaliyetlerin bir adım öteye taşındığı, nesnelerin interneti, bulut teknolojisi, yapay zeka gibi bilişim hizmetlerinin kullanımını kapsayan endüstri devrimi olarak ifade ediliyor.
Endüstri 5.0 teknolojinin bir tehdit unsuru olarak değil de insan yaşamı için yardımcı bir unsur olduğunu savunuyor. İnsanların hayatını kolaylaştırmayı hedefleyen Endüstri 5.0’ın en önemli oyuncularının insansız hava araçları, yapay zekayla çalışan otonom sistemler ve en başı çeken insansı robotlar olacağını söyleyen Yabalak, “Kısacası önümüzdeki dönemde teknoloji bizi son sürat şaşırtmaya devam edecek” diyor.
Endüstri 5.0 bugün içinde bulunduğumuz ve önümüzdeki 20-30-40 yıl içinde cereyan edecek olan dijital dönüşümün ileri aşamaları olarak düşünecek olursak, o zaman çok olgun ‘karanlık fabrikalardan’ ve ‘karanlık depolardan’, insansız, kesintisiz, uçtan uca entegre tedarik zincirleri ve otonom işleyen süreçleri düşünebiliriz diyen Aksu, istihdam dünyasının farklılaşacağını aynı 200-300 yıl önce yaşanan sanayi devriminde çiftçilerin fabrika işçisine dönüştüğü şekilde, bu dönemde de fabrika işçilerinin dijital yetkinlikleri olan uzmanlara dönüşeceğini söylüyor.
Dijital dünya ve gerçek dünyanın ihtiyaçları birbiriyle yarışıyor
Yaşadığımız dönem teknolojinin sürekli değiştiği ve geliştiği bir zamana denk geliyor. Yaşanan değişim o kadar hızlı ilerliyor ki bizi şaşırtmaya devam ediyor. Bir sene öncesine kadar Endüstri 4.0’a uyumlu olan teknolojiler, bugün Endüstri 5.0’ın özelliklerini anlamaya çalışıyor. Endüstri 5.0’a giriş yaptığımız bu günlerde, Toplum 5.0 felsefesine de önemli bir giriş yapılmış oldu.
Bilişim teknolojileri ile tüm yaşamsal mekanizmaları bir araya getirerek çözümler sunma amacıyla başlayan ve ‘4. Sanayi Devrimi’ olarak adlandırılan ‘Endüstri 4.0’, birçok alanda yapay zeka teknolojilerinin kullanılmasını hızlandırdı. Endüstriyel alanda devrim olarak nitelendirilen her büyük değişim ve yapısal farklılaşma aslında bir öncekinin üzerine kuruluyor. Bu durumun Endüstri 5.0 fazında da değişmeyeceğini belirten Yabalak, “Söylendiği kadar kolay bir iş değil. Bir tesisin insansız olarak yönetilebilmesi çok büyük bir olay. Endüstri 5.0’ın ana vaadi olan insansız teknoloji çözümlerinin yaygınlaştırılması ve her birinin birbiriyle konsolidasyonu da sanıldığı kadar kolay değil. Bunun için Endüstri 4.0’ın 9 boyutunun neredeyse tamamının doğru bir şekilde uygulanmış olması doğru bir süreç için gereklidir. Endüstri 5.0’da esas farklı olan kısım yapay zeka olarak adlandırdığımız çoklu ve öngörüsel karar mekanizmalarının endüstriyle ilişkisinin ve uygulama alanlarının artırılmasıdır” şeklinde konuştu.
Eğer evrimsel bir gelişim sürecinden bahsediyorsak, Endüstri 5.0 kavramını kullanmamanın daha doğru olacağını söyleyen Aksu,
Endüstri 4.0, başka bir deyişle, dijital dönüşüm, kavram ve teknolojik sofistikasyon olarak bize 21. yüzyıl boyunca yetebilecek bir kavram olarak düşünebiliriz
dedi. Gerçekten yeni bir endüstriyel ve teknolojik bir dönem düşünmek gerekirse, işte ona Endüstri 5.0 demek mümkün olabilir, o aşamaya da belki bu yüzyılın sonlarına doğru, belki de sonraki yüzyılda erişebilmenin mümkün olduğunu ifade eden Aksu, “Muhtemelen o döneme artık endüstriyel bir kavram kullanmak yerine, yeni bir dil ve yeni bir tanımlama getirmek daha anlamlı olacaktır. Zira sanayi devriminden bu yana kullandığımız yaklaşımlar ve düşünceler epeyce hükmünü yitirmiş olacak, neredeyse tümüyle sanal dünyada cereyan eden, atomik/moleküler seviyede tasarlanan, sentetik deneyimler ve canlılardan oluşan bir medeniyetten bahsetmek mümkün olabilir” dedi.