Yeni hedef Mars

İnsanlığın uzay macerasını başlatan temel güdü, keşif güdüsünden çok egemenlik mücadelesi oldu. İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinin ardından dünyanın iki süper gücü haline gelen ABD ve Sovyetler Birliği (SSCB), ellerindeki nükleer silahlarla uzak coğrafyalardaki hedefleri vurabilmek üzere kıtalar arası güdümlü füze sistemleri geliştirmeye başlamıştı. Uzun menzilli roketler aynı zamanda Dünya’nın alçak yörüngesine yapay uydular taşımaya da olanak sağlıyordu.

• Uzaya ilk insanın çıkışı: Yuri Gagarin-Sovyetler Birliği(1961)
• Ay'a ilk insanın inişi Neil Armstrong-ABD(1969)
• İlk ticari uzay limanı: Spaceport America(Virgin Galactıc)

Soğuk savaş'ın uzay cephesi

ABD öncülüğündeki Batı bloku ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) öncülüğündeki Doğu bloku arasındaki Soğuk Savaş boyunca en büyük rekabet alanlarından biri uzay oldu. Sovyetler Birliği’nin 4 Ekim 1957’de Sputnik 1 yapay uydusunu dünyanın yörüngesine göndermesi, insanlığın uzay ile macerasını başlatan en önemli olaylardan biri olarak kabul ediliyor. Yaklaşık 22 gün boyunca dünyaya radyo sinyalleri gönderen Sputnik 1, 4 Ocak 1958’de dünya atmosferine girdi ve yanarak yok oldu.

Rusya’nın bu başarısının ardından ABD de 1958’de Explorer I adlı ilk uydusunu dünyanın yörüngesine gönderdi ve böylelikle ABD uzay yarışındaki ilk hamlesini yapmış oldu. Bu gelişmenin ardından, Sovyetler Birliği 1959’da Luna 2 adlı uzay mekiğini Ay’a fırlattı ve yaklaşık 2 yıl sonra 12 Nisan 1961’de Vostok 1 aldı kapsüle benzer uzay mekiğiyle kozmonot Yuri Gagarin’i dünyanın yörüngesine gönderdi. Böylelikle Gagarin, uzaya çıkan ilk insan oldu. Gagari’nin uçuşu 108 dakika sürdü ve 327 kilometre yüksekliğe ulaştı.

Aynı yıl ABD Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA) da Merkür Projesi kapsamında ürettiği mekiklerle önce maymunları daha sonra astronot Alan Shepard’ı uzaya gönderdi ancak Shepard dünyanın yörüngesine ulaşamadı. Bu denemenin ardından astronot John Glenn, 20 Şubat 1962’de dünyanın yörüngesine erişen ilk Amerikalı oldu. Gleen, 4 saat 56 dakika süren yolculuk sırasında dünya çevresini üç kez turladı.

John Glenn, bu başarısının ardından ABD’de kahraman ilan edildi ve dönemin ABD Başkanı John Kennedy tarafından kendisine Uzay Kongresi Onur Madalyası verildi. Kennedy, yaptığı bir konuşmada, 1960’ların sonuna kadar Ay’a insan göndermeyi planladıklarını duyurdu.

ABD, Ay’a insan gönderme çalışması olarak adlandırdığı “Apollo Projesi” altında Ay’a çok sayıda iniş gerçekleştirdi. Ay’a yolculuğunun ilk adımı Apollo 1’in testleri sonucu çıkan yangında, 3 mürettebat hayatını kaybetti. 16 Temmuz 1969’da Ay’a iniş yapan ilk uzay aracı Apollo 11’de astronot Neil Armstrong, Edwin Aldrin ve Michael Collins bulunuyordu. Apollo 11’in 20 Temmuz’da Ay’ın yörüngesine girmesinin ardından astronot Neil Armstrong, Ay’a ayak basan ilk insan oldu. Apollo 11 misyonu komutanı Amstrong’u, yaklaşık 20 dakika sonra astronot Aldrin izledi ve böylelikle Ay’a ayak basan ikinci kişi oldu. Ay’a ayak basan ilk insan Armstrong’un, “Benim için küçük, insanlık için büyük bir adım” sözü tarihe geçti. Apollo 11’in ardından 1969-1972 yılları arasında ayı keşfetmek için altı Apollo misyonu daha yapıldı. Apollo 17’nin 7 Aralık 1972’de yaptığı yolculuk ise Ay’a yapılan son insanlı yolculuk oldu. Ay yürüyüşünü gerçekleştiren son Amerikalı astronot Gene Cernan, NASA’nın Apollo 17 misyonu kapsamında 12 Aralık 1972’de Ay’a ayak basan on ikinci ve son astronot oldu.

• Uzayda en fazla uyduya sahip ülke: ABD(830 uydu)

Ay, Mars için aktarma üssü

Ay’a insanoğlunun ilk ayak basışının 50. yıldönümünü kutladığımız bu yıl aynı zamanda NASA’da insanlı Ay yolculuğu projelerinin tekrar gündeme geldiği bir döneme denk geliyor.

Apollo 11’in astronotu Neil Armstrong’un 20 Temmuz 1969’da Ay yüzeyine attığı o ilk tarihi adım bugün hala tüm insanlı uzay yolculuklarının ilham kaynağı olmaya devam ediyor.

• Aradan geçen 50 yıl sonra insanoğlunun uzay yolculuğu macerasında bugün neredeyiz? 70’li yıllarda altı kez ulaşılmış ve uzun yıllar NASA’nın ana gündemi pek olmayan ay yolculuğu bugün derin uzay yolculuklarının bir nevi giriş kapısı olarak tekrar birçok projeyle gündemde.

Bunlardan en önemlisi, NASA, 2024 yılına kadar aya geri dönmeyi planlıyor. Ajans, 2024 yılına kadar Ay yüzeyine bir kadın astronot çıkaracağını açıkladı. Yeni göreve ABD’li astronot Neil Armstrong’un Ay’a ilk kez ayak bastığı “Apollo” görevine atıfla, Yunan mitolojisindeki tanrı Apollo’nun kız kardeşi Artemis’in adı verildi. Teknoloji ve havacılık şirketi Lockheed Martin, 2024 Ay Görevinde Nasa ile birlikte çalışmak istediğini açıkladı. Amaç özellikle Mars yolculuğunun ilk adımlarından en önemlisi Ay yörüngesinde üs görevi görecek bir istasyon kurmak ve derin uzayla ilgili birçok araştırma ve deneyi bu istasyonda gerçekleştirmek. Gateway adı verilen bu istasyonun güneş enerjisiyle çalışan bir iletişim merkezi, kısa süreli yerleşim modülü ve astronotların Mars yolculuğu öncesi çalışmalar yaptığı bir uzay laboratuvarı olması planlanmakta. Mars’a taşınması gereken birçok enerji kaynağının direkt olarak bu istasyonda üretilmesi hatta asteroit ve Ay yüzeyinden elde edilebilecek kaynakların Mars yolculuğu için bu istasyonda proses edilmesi düşünülmekte.

1972’den bugüne Ay’a bir daha insanlı uçuş yapılmazken Rusya, 2029’da Ay’a insanlı uçuş yapmayı planladığını duyurmuştu. Rusya Federal Uzay Dairesi’nden (Roscosmos) bir yetkili 2015’te yaptığı bir açıklamada, Rusya’nın Ay’a yolculuk için tekrar düğmeye bastığına işaret ederek, “Ay’a insanlı görevin 2029’da düzenlenmesini planladıklarını ve gerekli çalışmalara çoktan başladıklarını” söylemişti.

• Dünya'nın yörüngesine gönderilen toplam uydu sayısı: 6.600
• Dünya yörüngesinde kalabilen toplam uydu sayısı: 3600

Çin ve Hindistan 'biz de varız' diyor

Uzayın süper gücü statüsüne ulaşmayı hedefleyen Çin son olarak önümüzdeki 10 yıl içinde uzaya yeni bir araştırma üssü kurulacağını açıkladı. Çin’in resmi haber ajansı Şinhua’da yer alan habere göre Çin 2020 yılında da Mars’ta sondaj çalışmalarına başlayarak uzay madenciliğine adım atacak. Uzay çalışmaları konusunda atılım yapan ülkelerden biri de Hindistan. Ülke 2018 yılında uzay programı için ayrılan 1,5 milyar dolarlık bütçeyi onayladı. Hindistan Başbakanı Narendra Modi, 2022’ye kadar uzaya ilk insanlı seyahati gerçekleştireceklerini, Rusya, ABD ve Çin’den sonra uzaya insan gönderen dördüncü ülke olacaklarını açıkladı.

NASA, Mars araştırmacılığında da epey yol aldı. Bugüne kadar Mars’a pek çok insansız hava aracı yollandı. Kızıl gezegenin çevresinde çok sayıda uydu dolaşıyor. Mars’ın yüzeyi iki ‘Rover’ ile inceleniyor. Yakında bir ‘Rover’ daha yola çıkacak. İnsanlı bir uzay aracıyla Mars’ın çevresindeki uçuş da NASA’nın planları arasında. Baracak Obama Mars’a yolculuk projesine kendini adamışken, Donald Trump’un başkanlığa seçilmesinden sonra bazı projeler donduruldu. Başkan Trump, Ay’a yolculuğu kızıl gezegene tercih ediyor. Mars’a yolculuk altı ay, Ay’a yolculuk ise üç gün sürüyor. Eski NASA yetkililerinden John Grunsfeld Trump’u eleştirmiş ve “Ay ziyaret edilmeye değer, ama yaşanacak yer değil. Mars’a uçması ise NASA’ya yeniden prestij kazandırır” demişti.

• Uzaya en fazla yatırım yapan ülke: ABD(44 milyar dolar)
• Şuana kadar uzaya giden insan sayısı: 561
• Dünya yörüngesine giren ilk uydu: 1957 Sovyetler Birliği Sputnık 1