İngiliz peyzajının öncü ismi: Charles Jencks

SEDA NUR AYDIN
Abone Ol

1939 yılı doğumlu Charles Alexander Jencks, Amerikalı kültür teorisyeni, peyzaj tasarımcısı, mimarlık tarihçisi olarak günümüzün sanat ve mimarlık dünyasında önemli bir yer tutuyor. Otuzdan fazla kitap yayınlayan Jencks, 1980'lerde postmodernizm teorisyeni olarak ünleniyor. Ayrıca, eski eşinin adına Maggie’s Cancer Care Centers’ı kuruyor.

Charles Jencks.

Charles Alexander Jencks, 21 Haziran 1939'da Baltimore Maryland’de doğuyor. 1961'de Harvard Üniversitesi'nde İngiliz Edebiyatı alanında lisans derecesini ve 1965'te Harvard Tasarım Enstitüsü'nde mimarlık alanında yüksek lisans derecesini tamamlıyor. 1970 yılında Londra’da College Üniversitesi’nde mimarlık tarihi alanında doktora derecesi alıyor. Bu tez, 1973 yılında yazdığı, yirminci yüzyıl mimarisini incelemek için göstergebilim ve diğer edebi eleştirel yöntemleri kullanan Modern Mimarlıkta Hareketler (Modern Movements in Architecture) kitabının temellerini oluşturuyor.

Charles Jencks Kozmik Spekülasyon Bahçesi’nde.

İlk mimari projesine 1975 yılında, ailesiyle beraber yazlarını geçirdiği ormanda, The Garagia Rotunda adını verdiği bir stüdyo tasarlayarak başlıyor.

The Garagia Rotunda.

Ardından Londra’da kendi evini Maggie Keswick, Terry Farrell ve Michael Graves gibi postmodern mimarlarve heykeltıraş Celia Scott ve Eduardo Paolozzi ile birlikte tasarlıyor. Bu eve Tematik Ev (Thematic House) adını veriyor. Holland Park'ta yer alan bu alçı cepheli ev, yıllar içinde yaşayan bir anıt haline geliyor.

Tematik Ev, Lansdowne Walk, Holland Park, Londra Fotoğraf: Chris Redgrave.

Maggie, Charles'tan İskoçya'daki aile evini ve bahçesini tasarlamasını istediğinde Jencks, sembolik bir keşif alanı olarak peyzaj tasarımına geçiyor. Jencks’in peyzaj çalışmaları, kara delikler, fraktallar, genetik, kaos teorisi, dalgalar ve solitonlardan ilham aldığı çalışmalarıyla İngiliz peyzaj mimarlığında öncü oluyor.

Jupiter Artland içinde yer alan Yaşam Hücreleri.

Jencks, özellikle İskoçya’da, yeryüzü mimarisine (landform architecture) zaman ayırıyor. Bu tasarımlar arasında Garden of Cosmic Speculation (Kozmik Spekülasyon Bahçesi) ve Edinburgh’daki Jupiter Artland işleri yer alıyor. Buccleuch Dükü tarafından görevlendirildiği Crawick Multiverse projesi, 2015 yılında Sanquhar yakınlarında açılıyor.

Jencks; eşi, arkadaşları ve bilim insanları ile birlikte bahçeyi doğal ve bilimsel süreçlere göre tasarlıyor.

Jencks, 2003 yılında, DNA bahçesi (DNA garden), kuark yürüyüşü (quark walk), fraktal teras (fractal terrace) ve kuyruklu yıldız köprüsü (comet bridge) gibi çeşitli metaforlar etrafında tasarlanmış yirmi alandan oluşan Kozmik Spekülasyon Bahçesi’ni (Garden of Cosmic Speculation) tasarlıyor.

Kozmik Spekülasyon Bahçesi, Yılan Höyüğü ve Salyangoz Höyüğü (Snake and snail mound) Dumfries, İskoçya, Fotoğraf: Alamy.

Charles Jencks Portrack Evi’nde Kozmik Spekülasyon Bahçesi’nde, 2011. Fotoğraf: Murdo MacLeod.

Yolları ve bahçenin geleneksel güzelliğini koruyan Jencks, kozmik manzarayı, yeni araçlar ve yapay malzemeler kullanarak geliştiriyor. Evrene dair teorilerin yansımaları olan tasarım, çağdaş dünyanın kozmik ve kültürel evrimini temsil ediyor.

Kozmik Spekülasyon Bahçesi, İskoçya. Fotoğraf: John Lord.

Jencks için bahçe bir mikro evrendir. 30 dönümlük bahçeyi, sarmal tepeler, zikzaklar, merdivenler, çarpıtılmış bir dama tahtası ile tasarlıyor. Ziyaretçiler bahçelerde dolaşırken evreni minyatür olarak deneyimliyor. Jencks'e göre bahçeler aynı zamanda otobiyografiktir çünkü en mutlu anları, trajedileri, sahibinin ve ailenin gerçeklerini ortaya çıkarıyor.

Kozmik Spekülasyon Bahçesi merdivenleri.

Kozmik Spekülasyon Bahçesi içinde Kara Delik (Black Hole).

Jencks, 2010'dan itibaren İskoçya'da elli beş dönümlük bir alan olan Crawick Multiverse üzerinde çalışmaya başlıyor. Richard Buccleuch için geliştirilen bu proje, 2015 yılında açılıyor.

Crawick Multiverse.

Crawick Multiverse.

Aynı yıl, Jupiter Artland’da Metafizik Manzara (The Metaphysical Landscape) adında heykel sergisi gerçekleştiriyor. Ardından Sanquhar’da Merz Gallery’de sergi düzenliyor.

Yaşam Hücreleri, sekiz yer biçiminden ve dört gölü ve düz bir parteri çevreleyen bir bağlantı geçidinden oluşuyor.

Cells of Life, hücrenin yaşamını ve hücrelerin bölünme şeklini gösteriyor. Plan, üst üste binen hücre zarları fikrinden geliyor. Höyükler, bir geçit, heykeller ve bir köprü ve her höyüğün zirvesinde beyazla vurgulanmış bir heykel bulunuyor.

Jupiter Artland heykel bahçesindeki Yaşam Höyükleri (Life Mounds), Fotoğraf: Allan Pollok.

Proje videosu için:

Milan, Edinburgh, Long Island, New York, Cambridge, Suncheon, Güney Kore gibi yerlerde melez yer şekilleri (hybrid landforms) ve heykeller inşa ediyor. Bu eserlerden bazıları The Universe in The Landscape, 2011'de yayınlanıyor.

İskoçya'nın Edinburgh kentinde, Terry Farrell ve Duncan Whatmore ile birlikte İskoç Modern Sanat Galerisi’ndeki yeryüzü şeklini tasarlıyor.

Charles Jencks, fiziksel koşulları iyi olan binalarda ölümcül hastaların tedavilerinin daha iyi sonuçlar doğurabileceği fikrinden yola çıkarak eşinin ismiyle anılan (Margaret Keswick Jencks) kanser bakım merkezlerini kuruyor. Merkezlerin tasarımları için aralarında Frank Gehry, Zaha Hadid, Rem Koolhaas, Steven Holl ve Snøhetta’nın da bulunduğu dünyaca ünlü tasarımcılar ile çalışıyor.

Maggie's Highlands Kanser Bakım Merkezi, Mimarlık: Page & Park Architects - Peyzaj mimarlığı: Charles Jencks Landscape Design.

Maggie Merkezleri, iyi tasarımın kanseri önemli ölçüde iyileştirebileceği fikrini taşıyor. Yaşamın kıyısında iken bu fikri geliştiren Margaret Keswick Jencks’in mirası olan Maggie Merkezlerinin tasarımında; ışık, boşluk, manzara, doğaya bağlılık, samimiyet, ev ölçeği gibi modern bir hastane ortamının aksine tartışmasız pozitif nitelikler yer alıyor.

DoubleWalk yeryüzü şekli, Dumfries'deki bir hastane için çarpıcı bir giriş bahçesi oluşturuyor. Merkezi yer şekli, Criffel dağının, Nith Nehri'nin, Dumfries'in ve kozmik ortamın uzak manzarasını yansıtıyor. DoubleWalk, iyileşme sürecinde bakıcıların gerekliliğine ve herhangi bir sağlık sisteminde birbirini destekleyen iki kişinin birlikte yürümesi ihtiyacına atıfta bulunuyor.

“Bahçe içinde bulunduğumuz yer, evrenin minyatürleştirilmesi ve kutlaması değilse nedir?” - Charles Jencks.

Charles Jencks, mimarinin kemoterapinin yerini alabileceğini, kanser hastalarını iyileştirebileceğini iddia ediyor. “Mimari plasebo etkisi” olarak adlandırdığı inancını “Umut Mimarisi (The Architecture of Hope) kitabında anlatıyor. Ayrıca, Maggie Keswick Jencks, kocasının da üzerinde çalıştığı Çin Bahçesi kitabının yazarıdır.

Newcastle'ın kuzeyindeki bir açık ocak madeninin yanında Northumberlandia heykeli. 34 metre yüksekliğinde ve 400 metre uzunluğunda 1,5 milyon ton topraktan yapılmış insan biçimi. İngiltere 2005-2012.

Charles Jencks,1975-84 yılları arasında mobilya tasarlıyor ve inşa ediyor. Bu senelerde tasarladığı ürünlerden biri Architecture in Silver adını taşıyor.

İtalyan markası Alessi için tasarlanan bu çay ve kahve servis ünitesi, aynı zamanda 1984 yılında düzenlenen gezici bir sergiye de katılıyor.

Londra merkezli Aram Designs için Symbolic Furniture isimli bir tasarımlar yapıyor. Bu tasarımlar 1986 yılından bu yana Sawaya & Moroni tarafından üretiliyor. Jencks'in imzasını attığı bazı mobilya ve çizimler ise Japonya'daki birkaç müze ile Londra'daki Victoria & Albert Müzesi'nin arşivlerinde bulunuyor.

1939 tasarımı ‘Sun’ sandalye, Sawaya & Moroni.

Modern Sonrası Mimarlık Dili (The Language of Post-Modern Architecture): Modern mimariden postmodern mimariye paradigma değişimini inceliyor. Modern mimarinin, genellikle ofis binalarını andıran dik açılar ve kare binalar gibi tek değerli formlara odaklandığını iddia ediyor.

Kuzeybatı Milano'da üç ana yer şekli, gölet, bahçe ve heykel bulunan Portello Parkı. Spirals of Time, bahçenin ve peyzajın büyümesi ve çürümesi ile zamanın izlerini taşıyor.

Mimarlıkta Anlam (Meaning in Architecture): 1969 yılında George Baird ile iş birliği içinde yazılan kitap, mimarlığın nihai kullanıcısı kimdir, hangi değerler mimaride kristalize edilmelidir, kamu mimarisi neyi temsil etmelidir konularını ele alıyor.

Yaşam Hücreleri (Cells of Life), Jupiter Artland’da bir yeryüzü şekli.

1987'de Rizzoli’de, sanat ve mimaride klasisizm veya Neo-klasisizm ile modernizmin bir kombinasyonuna yönelik yeni gelişmelere ilişkin önemli disiplinler arası araştırmasını yayınlıyor.

2008 yılında, Pekin’de Olimpik Orman Parkı’nda tasarlanan Wu Chi, ziyaretçiyi yerçekimini kullanan dönen bir kara delik ile merkeze çekiyor.

The Iconic Building adlı kitabı, trend belirleme ve pop kültürünü araştırıyor. Modern kültürün "ikonik bina"yı aramasının nedenini, ekonomik eğilimi tersine çevirme olasılığına bağlıyor.

Kritik Modernizm (Critical Modernism): Jencks; postmodernizmin, modernizmin kendisinden gelen karşı eleştirel bir tepki olduğunu savunduğu postmodernizme genel bir bakış sunuyor.

“Tasarlanmış peyzaj, duyulardan zihne bir yolculuk vaat ederek tuhaf bir çekicilik sağlar. Bu bilinçli emek olmadan düşünmenin ve farkına varmadan doğayla ilişki kurmanın keyifli bir yoludur.” - Charles Jencks

Post-Modernizm'in Öyküsü (The Story of Post-Modernism): Jencks,1960'larda ortaya çıkan post modernizmin sanat ve mimarlık alanlarında tarihini özetliyor. Jencks, milenyumun başından beri post-modernizmin incelenmesi gereken derin bir yeniden doğuş yaşadığını savunuyor.

Jencks, peyzaj tasarımı ve heykel tasarımlarının yanı sıra cosmogenic art olarak adlandırılan ve evrenin kökeni, tarihi, strüktürü ve dinamiklerini araştıran astronomi ile sanatı kesiştiren alanda metinler üretiyor.