Türkiye’ninde tam yargı yetkisi verdiği ve bireysel başvurma hakkı tanıdığı Avrupa İnsanHakları Mahkemesi'nin kısa tarihi ve Türkiye hakkında yakın tarihte verdiği bazı kararlar.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 1953 yılında yürürlüğe girmesinden 6 yıl sonra kurulan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), birçok ülkenin taraf olduğu vatandaşlarına bireysel başvuru hakkı tanıdığı bir hukuk merciidir. Son zamanlarda Türkiye’yi de yakından ilgilendiren kararlar veren mahkemenin tarihini ve verdiği bazı kararları sizler için derledik.
0. Milyonlarca insanın öldüğü İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ilk olarak Birleşmiş Milletler kuruldu. Amaç yeni bir dünya savaşını engellemekti.
0. Savaşın en acı tanıdığı olan Avrupalılar, yeni bir Avrupa’nın kurulması için yeni diktatörlerin önüne geçmek istediler. Bunun için de 10 ülke Avrupa Konseyi’ni kurdu.
0. 4 Kasım 1950 tarihinde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi imzaya açıldı ve üç yıl sonra yürürlüğe girdi.
0. Türkiye’nin anlaşmaya taraf olması da bir yıl sonra 18 Mayıs 1954 tarihinde oldu.
0. Rusya, Sırbistan, Azerbaycan ve Türkiye gibi ülkelerle birlikte Avrupa Konseyi’ne üye olan 47 ülke, AİHM’in yargı yetkisini tanımaktadır. Konseyde 12 Türk milletvekili yer almaktadır.
0. Fakat Rusya, 2015 tarihinde Anayasa Mahkemesi'ne AİHM tarafından Rusya aleyhine alınan kararları aykırı bulma hakkı verdi. Yani AİHM kararları en üst düzey hukuk mercii olmayacak.
0. Türkiye, AİHM'e bireysel başvuru hakkını 1987'de tanırken, mahkemenin zorunlu yargı yetkisini 1990'da kabul etti.
0. Mahkemeye başvuru yapmak için ilk olarak kişilerin vatandaşı olduğu ülkenin iç hukuk yollarını tüketmesi gerekmektedir.
0. İç hukuk süreci tamamlandıktan sonraki 6 ay içerisinde mahkemenin merkezinin olduğu Strazburg’a dilekçe verilmelidir.
Strazburg'da bulunan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi binası
Mahkemeye
başvurmak için AİHS’de yer alan bir kak ihlali olması gerekmektedir. Devlete
karşı yapılan ihlallerde devletin anlaşmaya taraf olması aranmaktadır. Yukarıda
da söylediğimiz gibi iç hukukun tüketilmesinden sonraki 6 ay içerisinde başvuru
yapılması başvuru için ilk şarttır.
0. FETÖ’cü hakimlerin açtığı Ergenekon davalarında Türkiye suçlu bulundu
Tijen Mergen
Ergenekon'a
üye oldukları suçlamasıyla 2009'da gözaltına alınan Tijen Mergen ve 4 kişinin
açtığı davada Türkiye haksız bulundu. AİHS’in özgürlük ve güvenlik hakkıyla
ilgili maddesini ihlal ettiğine karar veren mahkeme, bu karar bağlamında Türkiye’nin
davacıların her birine 2 bin Euro olmak üzere toplam 10 bin euro tazminat
ödeyeceğine karar verdi.
0. FETÖ’cü dershanenin ve ihraç edilen 3 bine yakın kişinin talebini reddetti. Gerekçe ise iç hukuk yollarının tüketilmemesi olarak gösterildi.
Avrupa
İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), lisansı iptal edilerek kapatılan Fethullahçı
Terör Örgütü'ne (FETÖ) ait dershanenin başvurusunu, iç hukuk yollarının
tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemez bularak reddetti.
Öte yanda mahkeme, FETÖ üyesi olduğu
gerekçesiyle 17 Temmuz'da tutuklanan ve meslekten ihraç edilen hakimin başvuru
talebini iç hukuk yolları tüketilmediği gerekçesiyle reddetti.
0. AİHM, darbe girişiminin ardından yapılan yaklaşık 25.000 başvuruyu Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu'nu adres göstererek reddetti.
0. Açılan davalardan en ilginci CHP’nin oldu. 16 Nisan’daki referandum, mahkemenin alanına girmemesine rağmen AİHM’e taşındı.
AİHM,
Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Halk Oylaması olarak da bilinen
oylamanın iptaline yönelik başvuruyu, referandum konusunun Avrupa İnsan Hakları
Sözleşmesi (AİHS) çerçevesine girmediği gerekçesiyle reddetti.