Demansın erken belirtilerini ortaya çıkarıyor: 1 dakikalık test
Son yıllarda dünya genelinde hızla artan demans vakaları, yalnızca bireyleri değil, aileleri ve sağlık sistemlerini de derinden etkiliyor. Özellikle Alzheimer gibi nörodejeneratif hastalıklar, yaşlı nüfusun artmasıyla birlikte daha sık görülmeye başladı. Ancak uzmanlar, bu süreci yavaşlatmanın ve erken teşhis koymanın mümkün olduğunu belirtiyor. Yeni bir araştırma ise, yalnızca 60 saniyelik basit bir testin, demansın ilk sinyallerini yakalayabileceğini ortaya koydu.
Yeni araştırmalar, yalnızca 60 saniye süren basit bir testin, hafıza kaybı ve bunama riski taşıyan bireyleri erken aşamada belirlemede etkili olabileceğini ortaya koyuyor. Kalem, kâğıt ve bir zamanlayıcıyla uygulanabilen bu yöntem, bilişsel gerilemenin ilk sinyallerini tespit etmeyi mümkün kılıyor.
Testin temelinde, kişinin belirli bir kategori seçerek bu kategoriye ait mümkün olduğunca çok örneği kısa sürede yazması yer alıyor. Örnek kategoriler arasında meyveler, hayvanlar ya da televizyon programları bulunabiliyor. Katılımcıdan, 60 saniye içinde aklına gelen her örneği yazması isteniyor. Uzmanlara göre, sağlıklı bilişsel işlevlere sahip bir bireyin en az 15 örnek verebilmesi, ideal olarak ise 21’in üzerine çıkabilmesi bekleniyor.
Erken alzheimer riski 20 kat artabilir
Daily Mail’in haberine göre; 2007 yılında Journal of Psychiatry dergisinde yayımlanan bir araştırma, 15’ten az örnek verebilen bireylerin bilişsel olarak engellenmiş olabileceğini gösteriyor. Çalışmaya göre bu bireylerde Alzheimer hastalığına yakalanma riski, 15 veya daha fazla örnek verebilenlere göre 20 kat daha yüksek olabilir.
Amerikalı bilim insanlarının 2022 yılında gerçekleştirdiği başka bir çalışma ise testteki başarı düzeyinin yaşla birlikte düştüğünü gösteriyor. Aynı zamanda test sonuçları, beyindeki amiloid-β seviyelerindeki azalmayla bağlantılı olarak Alzheimer hastalığının erken belirtileriyle örtüşüyor.
Demansın erken tespiti için bir diğer yöntem: Saat çizim testi
Demans belirtilerini ortaya çıkarmak amacıyla uzun süredir kullanılan bir başka test ise “analog saat çizim testi”. Bu testte kişiden, boş bir kağıda 1'den 12'ye kadar olan sayıları yerleştirmesi ve saati örneğin 11:10 olarak ayarlaması isteniyor. Bu görev, bireyin planlama, organize etme ve görevleri tamamlama gibi yönetici işlevlerini değerlendirmeye yönelik olarak tasarlandı.
İngiltere Ulusal Sağlık Servisi’ne (NHS) göre, bu testi başarıyla tamamlayan kişilerin demans riskinin “neredeyse ortadan kalktığı” kabul ediliyor. Ancak saati doğru çizemeyen bireylerin bir uzmana başvurmaları tavsiye ediliyor.
Demansa bağlı ölümler
Demans, Birleşik Krallık’ta yaklaşık bir milyon kişiyi etkiliyor. Bu tablonun en yaygın nedeni ise Alzheimer hastalığı. Alzheimer Derneği'nin verilerine göre, hastalığın ülkeye yıllık ekonomik yükü yaklaşık 42 milyar sterlin. Bu maliyetin büyük bölümü, hasta yakınları tarafından üstleniliyor. Uzmanlar, yaşlanan nüfus ve bakım ihtiyacının artması nedeniyle bu miktarın önümüzdeki 15 yıl içinde 90 milyar sterline çıkabileceği uyarısında bulunuyor.
Alzheimer’s Research UK tarafından yapılan analizler, 2022 yılında demans nedeniyle yaşamını yitiren kişi sayısının 2021’e kıyasla ciddi biçimde arttığını ortaya koydu. Demansa bağlı ölümler 69.178’den 74.261’e yükselerek, ülkenin en yaygın ölüm nedeni haline geldi.
Yaşam tarzı değişiklikleriyle önlenebilir mi?
Geçmişte yapılan çalışmalar, demans vakalarının yaklaşık yüzde 40’ının yaşam tarzı değişiklikleriyle önlenebileceğini ortaya koydu. Bu değişiklikler arasında gibi basit ama etkili adımlar yer alıyor.
- Sağlıklı ve dengeli beslenme
- Düzenli egzersiz yapma
- Alkol tüketimini sınırlandırma
- Baş yaralanmalarından korunma
- İşitme kaybı durumunda işitme cihazı kullanımı
Uzmanlara göre bu alışkanlıklar, hem bilişsel sağlığı korumada hem de demans riskini azaltmada büyük önem taşıyor.