Akademik cesaretin örneği: Edward Said

Lübnan-İsrail sınırında 3 Temmuz 2000’de çekilen bir fotoğraf, çok kısa bir zaman içinde hem siyasetin hem de akademinin gündemine girmişti. Fotoğraf, güneş gözlüğü ve kasket takmış bir adamı, taş atarken gösteriyordu. Bu haliyle, karede dikkat çekici herhangi bir şey yoktu. Ancak fotoğrafı çekilen kişinin dünyaca ünlü Filistin asıllı akademisyen Prof. Dr. Edward Sid oluşu, görüntüyü tartışmaların göbeğine oturtuyordu. Sid’in o sırada görev yaptığı New York’taki Columbia Üniversitesi’nden Yahudi öğrenciler ayaklandılar. Haftalar süren polemikler, Edward Sid’in görevden alınmasına yönelik talepleri bile beraberinde getirdi.

• Üniversite yönetimi ise, “Öğretim görevlileri, fikirlerini ifade ettikleri için cezalandırılamaz” diyerek, Edward Sid’in bu eylemini “fikir özgürlüğü” bağlamında değerlendirdi.

25 Eylül 2003 günü gazetelere düşen bir vefat haberi, Prof. Dr. Edward Sid’in 68 yıllık ömrünü New York’ta tamamladığını gösteriyordu. Lübnan sınırından İsrail’e doğru taş attığı sırada, yakalandığı kan kanserinin ileri bir aşamasında bulunan Sid, bütün hayatı boyunca yaptığı gibi, inandığı çizgide mücadeleyi de bırakmamıştı.

Tam ismiyle Edward Wadie Sid, 1 Kasım 1935’te Kudüs’te dünyaya geldi. Babası Vedi İbrahim, Birinci Dünya Savaşı’ndan önce gittiği ABD’den zengin bir iş adamı olarak dönmüş bir Hristiyan’dı. Annesi Hilda da Filistin’in Nâsıra bölgesi Hristiyanlarındandı.

Oğlu Edward’ın doğumundan sonra, Filistin’de Araplarla Yahudiler arasındaki gerilimin artışından dolayı endişeye kapılan Vedi İbrahim Sid, 1947’de ailesini Kahire’ye taşıdı.

Edward Sid, burada İngilizce temel eğitimini tamamladıktan sonra 1951’de üniversite için ABD’ye gitti. Princeton ve Harvard’da aldığı seçkin eğitimlerin ardından, İngiliz dili ve edebiyatı alanında uzmanlaştı.

1963’te eğitmen kadrosuna dâhil olduğu, 1969’da da profesörlük elde ettiği Columbia Üniversitesi’nden, ölümüne kadar ayrılmadı.

Edebiyatla ilgili bazı çalışmalarının ardından, 1978 yılında, kendisini dünyaca üne kavuşturan eseri "Oryantalizm"i yayımladı. Akademik çevreleri sarsan eser, aydınlanma felsefesi ile sömürgecilik arasındaki kirli ilişkiyi gözler önüne sermesi nedeniyle büyük bir tartışmaya neden oldu. Oryantalizm, kısa bir zaman içinde “20’nci yüzyılın en önemli akademik metinlerinden biri” haline geldi. Sonraki yıllarda Filistin’e eğilen Edward Sid, 1979’da “Filistin Sorunu”nu yazdı. Bu iki kitabı “Medyada İslam” (1981), “Müzikal Nakışlar” (1991), “Kültür ve Emperyalizm” (1993) gibi önemli çalışmalar izledi. Edward Sid, bu süreçte müzikle profesyonel ilgisini de ilerletti, usta bir piyano yorumcusu oldu.

Filistin davasıyla sadece teorik olarak değil, pratikte de ilgilenen Edward Sid, solcu kimliğe sahip bir entelektüel olarak, Yaser Arafat çizgisinde kaldı.

Oslo Görüşmeleri’nde Yaser Arafat’ı aşırı teslimiyetçi bir politika izlemekle eleştiren Sid, 1991’de, yaklaşık 15 yıldır görev yaptığı Filistin Ulusal Konseyi’nden istifa etti.

Edward Sid, 1999’da, rahatsızlığı ilerlemeden kısa zaman önce, otobiyografisi “Yersiz Yurtsuz”u yazdı. Kitapta çocukluğundan ve çocukluğunun kültürel motiflerinden ayrıntılı bir şekilde söz eden Sid, zihinsel kodlarının oluşum sürecini bütün çıplaklığıyla ortaya koydu.

2003’teki vefatından sonra, cenazesi Lübnan’a getirilerek, Beyrut’un kuzeybatısındaki Brummana’da bulunan Protestan mezarlığına defnedildi.