Komşusunun bile denize kıyısı bulunmayan Özbekistan, Trans-Afgan demir yolu sayesinde denize daha çabuk ulaşacak

Özbekistan, Trans-Afgan demir yolunun faaliyete geçmesiyle denize en kısa yoldan ulaşarak bu güzergâhtaki yük taşımacılığını birkaç kat artırmayı, nakliye masraflarını ve süresini azaltmayı hedefliyor.

• Komşusunun bile denize kıyısı bulunmayan dünyadaki iki ülkeden biri olan Özbekistan, dünya pazarlarına en kısa yoldan erişmek, ulaşım masraflarını en aza indirmek ve ulaşım ağlarını çeşitlendirmek amacıyla girişimlerini sürdürüyor.

Bu amaçla son dönemde denize en kısa yoldan erişmek için komşusu Afganistan ve Pakistan üzerinden limanlara ulaşma çalışmalarına hız veren Özbekistan hükümeti, Şubat 2021'de Taşkent'te Afganistan ve Pakistan hükümetleri ile Tirmiz - Mezar-ı Şerif – Kabil - Peşaver demir yolunun inşasıyla ilgili yol haritasını imzaladı.

Bu çerçevede Eylül 2021'de demir yolunun inşasına başlanması planlandı ancak Afganistan'daki iktidar değişikliğiyle hükümetin Taliban'ın kontrolüne geçmesinin ardından projeyle ilgili çalışmalarda durgunluk yaşandı.

Özbek tarafının girişimleri sonucu Aralık 2021'de Afganistan'daki Taliban hükümetinin projede yer alma isteğini dile getirmesinin ardından Trans-Afgan demir yoluyla ilgili çalışmalar yeniden canlandırıldı.

Temmuz 2022'de Trans-Afgan demir yolu güzergâhını belirlemek ve projenin fizibilite çalışmasını yapmak üzere taraflar arasında keşif çalışmaları başladı.

Temmuz 2023'te de 3 ülkenin üst düzey yetkililerinin katılımıyla İslamabad'da düzenlenen toplantıda Özbekistan-Afganistan-Pakistan demir yolu hattının nihai güzergâhı olarak "Tirmiz - Naybabad - Midanşehr - Logar - Harlaçi" rotasının belirlenmesi konusunda anlaşmaya varıldı.

Aynı yıl ayrıca Özbekistan'ın Baştransloyiha şirketi tarafından uluslararası danışmanlık şirketi işbirliğiyle projenin ilk fizibilite çalışması hazırlandı ve toplam tutarının 4,6 milyar dolar olabileceği belirlendi.

Kabil'de 17 Temmuz'da projeyle ilgili Özbekistan, Afganistan ve Pakistan dışişleri bakanları üçlü toplantısı düzenlendi. Trans-Afgan demir yolunun inşası ile ilgili meselelerin ele alındığı toplantıda ilk kez projeyle ilgili somut adımlar atıldı.

Afganistan geçici hükümetinin Dışişleri Bakan Vekili Emirhan Muttaki, Pakistan Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Muhammed İshak Dar ile Özbekistan Dışişleri Bakanı Bahtiyar Sidov'un yanı sıra bu ülkelerin ulaştırma bakanlarının da katıldığı toplantı sonunda taraflar arasında Özbekistan, Afganistan ve Pakistan üzerinden geçecek Trans-Afgan demir yolunun fizibilite çalışmalarının tamamlanmasını öngören üçlü anlaşma imzalandı.

Proje, taşımacılığı 3 kat arttıracak, masrafları ve taşımacılık süresini azaltacak

Trans-Afgan Demir Yolu Projesi'nin inşasına bu yıl başlanması planlanıyor, 5 yılda tamamlanması öngörülen projenin toplam tutarının 4,6 milyar dolar olacağı tahmin ediliyor.

Yaklaşık 573 kilometre olması planlanan Trans-Afgan Demir Yolu Projesi kapsamında 33 tren istasyonu, 187 kilometre istasyon hattı, 3 tünel ve 107 demir yolu geçidi dahil bin 212 yapı ile 700 kilometreden fazla elektrik hattı inşa edilecek.

• Özbekistan'ın Afganistan ile sınırındaki Tirmiz şehrinde başlayıp Afganistan’ın Naybabad, Maydanşehir ve Logar şehirlerinden geçerek Pakistan limanlarına ulaşacak demir yolunun faaliyete geçmesiyle Özbekistan'ın Pakistan üzerinden denize erişim süresinin 30 günden 5 güne düşeceği umuluyor.

Hâlen, Özbekistan'a ait yıllık 1 milyon tona yakın yük Pakistan üzerinden taşınıyor, Trans-Afgan demir yolunun faaliyete geçmesiyle aynı güzergâhta yük taşımacılığı hacminin ilk etapta en az 3 kat artacağı, taşımacılık masraflarının 2 kat, süresinin ise 6 kat kısalacağı tahmin ediliyor.

Projenin hayata geçirilmesiyle demir yolu üzerinden ilk etapta yıllık 3 milyon ton, ilerleyen dönemde de 20 milyon ton kargo taşımacılığının gerçekleştirilmesi bekleniyor.