Sâmarrâ Camii'nin Kahire'deki kardeşi

SELİM TEKE
Abone Ol

26 bin metrekarelik bir alana inşa edilen İbn Tulun Camii, Mısır’ın ilk yapısını koruyan en eski camisidir. Sâmarrâ üslubunun korunduğu camide, özellikle minare, Sâmarrâ Ulu Camii’nin spiral minaresinden örnek alınarak inşa edilmiştir. Abbasiler döneminde inşa edilen diğer camiler gibi, kolonlar tarafından taşınılan, hipostil bir yapı olma özelliğini barındıran İbn Tulun Camii, avluyu çevreleyen kemerlerdeki işlemler ile dikkat çekmektedir.

Kahire’nin Ahmed b. Tulun tarafından kurulan Katai bölgesinde Mısır’ın en eski camilerinden biri yer almakta: İbn Tulun Camii. Türkçede Tolunoğlu Camii olarak bildiğimiz bu yapı İslâm’ın ilk dönemlerinde Abbasi Halifesi Mu‘tez-Billâh’ın emriyle Mısır’a vali olarak atanan Ahmed b. Tulun (Tolunoğlu Ahmed) tarafından inşa ettirildi.

İbn Tulun Camii, Kahire'de cuma namazlarının eda edilebilmesi için özel olarak geniş bir alana inşa edildi.

835 yılında Bağdat’ta doğan Ahmed b. Tulun, Buhara asıllı bir Türk olan ve Halife’nin sarayında görevli olarak çalışan babasıyla birlikte Irak'ın Sâmarrâ kentine gitti. 854’te, henüz yirmi yaşlarındayken babasını kaybetmesine rağmen, babasının üst rütbeli arkadaşlarının desteğiyle iyi bir eğitim aldı. Dinî ilimlerin yanında askerî eğitimine devam ederek Halife’nin muhafız birlikleri arasına yerleşti.

Cami, çatısı çok sayıda kolon ile taşınan Hipostil tarzı mimari ile inşa edildi.

Zekası ve gayreti ile dikkat çeken Ahmed b. Tulun, kısa sürede önemli mevkilere getirildi. Bizans’a karşı yürütülen mücadelenin merkezi olan Tarsus’a gitti. Aynı zamanda önemli bir ilim merkezi olan Tarsus’ta ilmî çalışmalarını da sürdüren Ahmed b. Tulun, 862’de Müstaîn-Billâh’ın emriyle Sâmarrâ’ya geri döndü. Sâmarrâ’da bulunduğu sürede, Abbasi Devleti için hayatî bir konumu olan şehirdeki entrikalardan sıkılan Ahmed b. Tulun, üvey babası Bayık Beg’in teklifi üzerine onun yerine vekil vali olarak 15 Eylül 868’de Mısır’a gitti.

Geleneğin izinde bir mimar
Mecra

İbn Tulun Camii'nin avlusunun ortasında bulunan dikkat çekici şadırvan, caminin inşasından 200 yıl sonra yapıya eklenmiştir.

Mısır’daki mevcut düzeni hızlıca kendi lehine değiştiren Ahmed b. Tulun, elinde olan bölgeleri de genişletmeye başladı. Sâmarrâ’da uygulanan, malların devlet tarafından görevlilere dağıtılması anlamına gelen "iktâ" sistemiyle, o günkü Kahire’nin yakınlarına yeni bir şehir kurdu. Bugün, Kahire’de bir semt olan Katâi şehri inşa edilirken, şehrin içine hastane, saray, bahçeler ve bir cami yapıldı. İnşa edilen camiye şehrin valisi Ahmed b. Tulun’un ismi verildi: İbn Tulun Camii.

İbn Tulun Camii'nin minaresi (sağda), Sâmarrâ Ulu Camii’nin dıştan spiral minaresi (solda) örnek alınarak inşa edilmiştir.

  • 26 bin metrekarelik bir alana inşa edilen İbn Tulun Camii, Mısır’ın ilk yapısını koruyan en eski camisidir.

Sâmarrâ üslubunun korunduğu camide, özellikle minare, Sâmarrâ Ulu Camii’nin spiral minaresinden örnek alınarak inşa edilmiştir. Abbasiler döneminde inşa edilen diğer camiler gibi, kolonlar tarafından taşınılan, hipostil bir yapı olma özelliğini barındıran İbn Tulun Camii, avluyu çevreleyen kemerlerdeki işlemler ile dikkat çekmektedir.

İbn Tulun Camii'nde, avluyu çevreleyen kolonlardaki geometrik desenler ve hat işlemeleri günümüze kadar ulaşmıştır.

Caminin içinde bulunan, özellikle minberde görülebilen tahta oymacılığının bir kısmı Ahmed b. Tulun döneminde caminin inşası sırasında yaptırılmışken, göz alıcı ve ince işlemelerin çoğu ise, Ahmed b. Tulun’u takip eden idarecilerce ekletilmiştir. Günümüzde, eski yapısının korunması için ibadete kapatılan İbn Tulun Camii, Kahire’nin 9. yüzyıldaki atmosferini solumak isteyen ziyaretçileri için kapılarını açık tutuyor.