Sudan’da çatışmaların kaynağı Hızlı Destek Kuvvetleri'nin finans kaynağı: Altın madenleri

• Afrika'nın en büyük üçüncü altın üreticisi Sudan'da, 2023'ten itibaren merkezi yönetime karşı büyük bir çatışmaya giren ve sivillere yönelik katliamlarla gündemde olan Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK), ülkenin altın rezervlerini de sömürüyor.

Sudan'da 2023'ten bu yana ordu ile HDK arasında çatışmalar devam ederken Kuzey Darfur eyaletinin merkezi Faşir'in HDK tarafından ele geçirilmesi altın başta olmak üzere yer altı madenlerinin önemini yeniden gündeme getirdi.

On binlerce kişinin hayatını kaybettiği, 15 milyona yakın kişinin ise ülke içinde ve dışında yerinden edildiği Sudan'da, HDK'nin kullandığı imkânların önemli bir bölümü altın madenleriyle finanse ediliyor.

Sudan hükümeti, ülkenin ana gelirlerinden biri olan altın üretimine özel önem veriyor ve geleneksel yöntemlerle çıkarılan altınlar, devletin kasasına her yıl yaklaşık 1 ila 2 milyar dolar sağlıyor.

2024 yılında tahmini olarak 64 tondan fazla altın üreten Sudan, yaklaşık 1,5 milyar dolar gelir elde etti.

Afrika'nın en büyük üçüncü altın üreticisi Sudan'da altın rezervlerinin büyük bölümü Darfur ile Güney Kurdufan, Nil ve Kuzey Eyaletleri gibi batı ve kuzey bölgelerinde bulunuyor.

Hartum yönetimi, 2011'de Güney Sudan'ın bağımsızlığını ilân etmesiyle petrol gelirlerinin yüzde 75'ini kaybettikten sonra ekonomisini ayakta tutmak için altın madenciliğine yöneldi.

Ülkenin batısında devlet denetiminin tam olarak sağlanmaması, yolsuzluk ve çatışmalar nedeniyle altın üretimi giderek yasa dışı yollarla kontrol edilen bir sektöre dönüştü.

Devlet kontrolü dışında yerel milisler, kabile grupları ve HDK, Sudan'daki altın madenlerinin büyük kısmını işletmeye başladı.

Cebel Amir ve Songo altın madenleri

• Bu madenlerden özellikle HDK'nin elinde bulunan Darfur'daki Cebel Amir bölgesi, ülkenin en zengin altın yataklarından biri olarak biliniyor ve silahlı grubun finansmanında kullanılıyor.

Bir zamanlar Afrika'nın en büyük altın madenlerinden biri olarak kabul edilen bu alan, yıllık tahmini 15 ton üretim kapasitesiyle Çad, Libya ve Nijer'den binlerce göçmen işçiyi kendine çekiyor.

Devrik Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir, koruma göreviyle madenin kontrolünü HDK'ye verdi. HDK lideri Muhammed Hamdan Dagalu ve güçleri 2017'de madeni tamamen ele geçirerek sonraki süreçte maden gelirlerini tekeline aldı.

Dagalu, altın varlığıyla Sudan'ın en zengin kişilerinden biri haline geldi.

HDK lideri, 2019-2021 yıllarında geçiş döneminde Cebel Amir'in imtiyaz haklarından vazgeçme karşılığında hükümetten 250 milyon dolarlık bir tazminat ve diğer HDK operasyonları için vergi muafiyetleri içeren bir anlaşma yaptı.

Dagalu, yüzlerce milyon doları kasasına koydu ancak Nisan 2023'te çatışmalar başladığında HDK, Cebel Amir'i hızla geri aldı.

Cebel Amir'deki üretim büyük ölçüde durduğu için HDK bu sefer Güney Darfur'daki Songo madenleri gibi diğer üretim alanlarına yayıldı.

Songo'daki madenlerin yıllık tahmini 10 ton üretim kapasitesi olduğu biliniyor.

Sudan ordusu da bazı bölgelerde madencilik faaliyetlerini kontrol altında tutmaya çalışsa da ülke genelinde altın gelirlerinin önemli kısmı merkezi yönetim yerine silahlı grupların elinde bulunuyor.

HDK, altın üretimini ve kaçak ihracatını denetleyerek silah tedarikini finanse ediyor ve savaş kapasitesini artırıyor.

Silahlı grubun altını kaçak yollarla yurt dışına çıkararak aracı ülkelerle uluslararası pazarlara ulaştırdığı belirtiliyor.

HDK, Birleşik Arap Emirlikleri'nin desteğini arkasına aldı

Birleşik Arap Emirlikleri, HDK’ye sağladığı finansal ve lojistik destekle çatışmanın en belirgin dış aktörü.

• BAE, Sudan'da özellikle şu 3 konuda nüfuz elde etmek istiyor:
• Altın ticareti ve paralı milis desteği üzerinden sahada güçlü bir etki alanı oluşturmak, Kızıldeniz kıyısındaki liman projeleri ve bölgedeki askerî üstünlük sağlamak.

2025’in ilk yarısında, Sudan’dan BAE’ye resmî yollarla aktarılan altının miktarı 8,8 ton olarak tahmin ediliyor. Sudan merkezî hükümeti, kendisine karşı savaşan grubu desteklediğini bildiği halde, sırf vatandaşlarının temel ihtiyaçlarını karşılayabilmek için BAE’ye altın satışını sürdürüyor. Ancak daha fazla altının, illegal yollarla Sudan dışına çıktığı, Dubai üzerinden dünyaya arz olunduğu biliniyor.