Tarih meraklılarının mutlaka okuması gereken 10 etkileyici kitap
İnsan, dünyada var olduğu ilk andan itibaren tarihin en önemli konusu ve yapıcısı oldu. İnsanın dünya üzerindeki serüveni kimi zamanlar savaşlar yüzünden yıkıcı bir hâl alsa da sanat ve felsefenin ve dahi bunlardan doğan tarih bilimini icadı tecrübelerini sonraki kuşaklara aktarılmasını sağladı. Her kuşak kendinden önceki medeniyetlerin tecrübelerini baz alarak dünyayı anlamaya biraz daha yaklaştı. Biz de geçmişten aldıklarıyla geleceğine yön vermeye çabalayan tarih meraklıları için mutlaka okunması gereken on kitabı bu yazıda bir araya getirdik.
1. Dünya Tarihini Yeniden Düşünmek / Marshall G. S. Hodgson
Orta çağ İslam Tarihi üzerine çalışan Marshall G. S. Hodgson, oryantalizmden uzak duran tarih anlayışıyla ve Avrupa merkezci tarihsel perspektiflere karşı olmasıyla tanınmış bir tarihçi. Dünya Tarihini Yeniden Düşünmek’te ise bu doğrultuda modernizmin tarihini ve İslam tarihini çerçeve dışında bırakmadan yani belli bir bölgeye odaklanmadan dünya tarihini yeniden ele alıyor.
2. Devlet-i Aliyye / Halil İnalcık
Osmanlı tarihi alanında çağımızın en önemli ismi Halil İnalcık’ın Devlet-i Aliyye adlı eseri elli yılı bir bulan bir araştırmanın ürünü. İnalcık, Osmanlı Devleti’nin küçük bir uç beyliği iken nasıl üç kıtada hüküm süren köklü bir imparatorluk hâline geldiğini bu eserde çok yönlü bir biçimde; siyasi, sosyolojik, ekonomik ve psikolojik çerçevelerde açıklıyor.
3. İnsanlığın Medeniyet Destanı / Roger Garaudy
İnsanlığın Medeniyet Destanı, Batı hegemonyasını reddeden Roger Garaudy’nin gerçek bir dünya medeniyetleri tarihi ortaya koyma girişimi. Garaudy, İslam'la tanıştıktan ortaya koyduğu bu eserde tarihte yok sayılan, görmezden gelinen gelişmelere işaret ederek İslam dinine karşı nasıl bir dünya algısının oluşturulduğunu bizlere gösteriyor. Meşruiyeti kana dayanan toplumların yok oluşunu anlatarak milattan 6 bin yıl öncesine uzanan medeniyet inşasının temellerine iniyor.
4. Hata Neredeydi? - Doğu'nun 300 Yıldır Cevabını Aradığı Soru / Bernard Lewis
İslâm medeniyeti, yüzyıllar boyunca pek çok bakımdan dünyanın en güçlü medeniyeti konumundaydı. Peki nasıl oldu da son birkaç yüzyılda İslam medeniyeti duraklama dönemine girerken barbar ve karanlık olarak görülen Hristiyan Avrupa öne geçti? Bernard Lewis de bu sorunun cevabını eserinde 18 ile 20. yüzyıllar arasında Batı ve Orta Doğu kültürleri arasındaki farklılıkları; din, sanat, kadınların konumu, sivil toplum, saat ve takvim meseleleri üzerinden açıklıyor.
5. Sanatın Öyküsü / E. H. Gombrich
Sanatın Öyküsü, antik dönemden çağımıza kadar uzanan sanat tarihi üzerine kapsamlı bir inceleme. İlk olarak 1950'de yayımlanan kitap, görsel sanatlar alanında hâlâ en erişilebilir ve önemli kaynaklardan biri olarak kabul ediliyor. Tüm zamanların en çok satan sanat kitabı şimdiye kadar yaklaşık 30 dile çevrildi. Sanatın Öyküsü'nün en önemli özelliği ise Gombrich’in örnek olarak ekleyemeyeceği herhangi bir sanat eserinden bahsetmeme konusundaki tercihi.
6. İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı / İlber Ortaylı
İlber Ortaylı, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı’nda 19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nda yaşanan modernleşme sürecini, siyasi, toplumsal ve kültürel değişiklikleri ele alıyor. Yedi bölümden oluşan kitap II. Mahmud ve asi paşası Kavalalı Mehmed Ali Paşa ile başlarken, Balkan uluslarında cereyan eden ulusçuluk fikirleri, Osmanlı merkez idaresinin Bâb-ı Âli'ye geçişi, reformist ve mutlakiyetçi adımlar ve reformların iktisadi meselelerle tıkanması gibi konularla modernleşme tarihimiz açıklanıyor.
7. Şarkiyatçılık / Edward W. Sid
Edward W. Sid, Şarkiyatçılık’ta Batı’nın Doğu ve bilhassa Orta Doğu hakkında konuşurken istemsiz bir biçimde bağlı olduğu söylemsel düzeni gözler önüne sererken bu çarpık sistemin tarihsel aşamalarını ve nasıl üretildiğini çözümlüyor. Sid, düşünsel ve insani bir kusur olarak tanımladığı şarkiyatçılığa verilecek yanıtın garbiyatçılık da olmadığını tüm detaylarıyla ortaya koyuyor.
8. Yazının Tarihi / Steven Roger Fischer
Steven Roger Fischer’ın eski yazıtların deşifre edilmesine ve tarihsel bağlamda anlamlandırılmasına adanmış kariyerinin en önemli çalışması Yazının Tarihi. Eserde Fischer, yazma eylemini insan konuşmasını yeniden üretmek için biçimlendirilmiş bir icat ancak kusurlu bir araç olarak görüyor. Bu yüzden de sürekli değişim hâlinde olduğunu ifade ediyor ve düşüncesini tarihsel gelişim süreçlerini ortaya koyarak destekliyor.
9. Orta Çağ / Umberto Eco
Çoğunlukla Gülün Adı ve Foucault Sarkacı romanları ile bilinen Umberto Eco, Orta Çağ’da karşımıza bir ansiklopedi yazarı olarak çıkıyor. Eco’nun danışmanlığında hazırlanan dört ciltlik bu tarih çalışması farklı disiplinlerde Orta Çağ üzerine uzmanlaşmış isimlerle; okuyucusuna sanat, tarih, edebiyat, müzik, felsefe, bilim ve teknik gibi başlıklar altında Avrupa uygarlığının Orta Çağ’daki hikâyesini anlatıyor.
10. İstanbul'da Yaşama Sanatı / Haluk Dursun
İstanbul’u sevmek için onu tanımak, geçmişteki önemini ve tarihî güzelliklerini bilmek gerekiyor. Haluk Dursun da İstanbul’da Yaşama Sanatı’nda maalesef artık kalmayan ortak İstanbul kültürü ve tarihini bize yeniden hatırlatıyor. "İstanbul'da yaşayıp da bir türlü İstanbullu olamayanları, bir türlü yaşayamayanları hiç anlayamadım," diyen Haluk Dursun bu kitap ile bize İstanbul’da yaşamaya dair önemli bir rehber sunuyor.
*Bu yazının başlığı yazardan bağımsız editoryal olarak hazırlanmıştır.