Uzmanlar Çin’in teşvik adımlarını talep ve iç tüketim için yetersiz buluyor
Pandemi sonrasında dahi sıfır vaka politikası izleyen Çin, emlak sektörünün 2021’de yara alması, büyük inşaat şirketlerinin temerrüde düşmesi ve gayrimenkul projelerinin yarım kalması ile ekonomisinde büyük sorunlar yaşamaya başladı. Genç işsizlik oranının yüzde 18,8 seviyesine yükseldiği ülkede tüketici güveni pandemi sonrası rekor seviyede düşük kalmaya devam ediyor. Üretim fazlası ve bazı sektörlerde üretimin Güneydoğu Asya'ya kayması dolayısıyla Çin’de büyüme oranlarında da ciddi bir yavaşlama var.
Çin, Eylül 2024’te ekonomideki yavaşlamayı tersine çevirmek ve sürdürülebilir kalkınmayı teşvik etmek amacıyla kapsamlı bir ekonomik teşvik paketi duyurdu. Bu stratejinin zayıflayan emlak piyasası, düşük tüketici talebi ve küresel ekonomik belirsizlikler gibi temel sorunları hedef aldığı açıklanırken, paketin merkezinde, bankalara ve para arzına odaklanan genişletici para politikaları bulunuyor.
Çin Merkez Bankası paket kapsamında borçlanma maliyetlerini azaltmak amacıyla faiz oranlarını düşürdü ve bankaların rezerv olarak tutmaları gereken para miktarını azaltarak piyasaya yaklaşık 1 trilyon yuan (140 milyar dolar) likidite sağladı. Ayrıca, mortgage faiz oranlarının düşürülmesi ve yerel yönetimlerin yatırım projelerini desteklemek için 200 milyar yuan (28 milyar dolar) tahsis edilmesi gibi adımlar atıldı. İstanbul Medeniyet Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Ermağan, Çin’in yeni dönemde önünü açmak istemesi ve Trump sonrası ABD ile ticari rekabeti için toplumunun çeşitli kesimlerinde ekonomik büyümeyi canlandırmak ve durgunluk tehlikelerini azaltmak amacıyla kapsamlı bir teşvik paketi açıklamasının önemli olduğunu belirtiyor. “Çin, bu ön alıcı tedbir diplomasisi ile yalnızca ülke içindeki ekonomik dinamikleri değil, küresel ekonomiyi de kendi menfaatleri doğrultusunda şekillendirmeye devam etmek arzusunda” diyen Ermağan, paketin altyapı, emlak, tüketim ve KOBİ’ler ile ihracatçılara desteğin öncelikli olduğunu belirtiyor.
Yerel yönetimlere destek
Kasım 2024'te ise Çin, yerel yönetimlerin artan borç yüklerini hafifletmek ve ekonomik canlanmayı desteklemek amacıyla 10 trilyon yuan (yaklaşık 1,4 trilyon dolar) değerinde yeni bir mali destek paketi daha açıkladı. Bu paket kapsamında, yerel yönetimlerin gizli borç olarak bilinen kayıt dışı borçlarını azaltmak için 6 trilyon yuanlık bir borç limiti belirlendi. Bu fon, yüksek riskli yerel finansman platformlarının borçlarını kapatmak için kullanılacak ve üç yıl içinde uygulanacak. Ayrıca, yerel yönetimlere beş yıl içinde kullanılmak üzere 4 trilyon yuan değerinde özel tahvil ihraç etme yetkisi verildi; bu tahviller altyapı projeleri ve ekonomik kalkınma için finansman sağlayacak. Bu adımların sonucunda, 2023 sonunda 14,3 trilyon yuan olarak tahmin edilen yerel yönetimlerin gizli borçlarının, 2028 yılına kadar 2,3 trilyon yuana düşürülmesi hedefleniyor. Çin'in 10 trilyon yuanlık son mali teşvik paketinin, önümüzdeki beş yıl boyunca GSYİH'nin yaklaşık yüzde 1’i oranında talebi artırması bekleniyor.
Çin Devlet Başkanı Xi Jinping de her fırsatta açıklanan kapsamlı teşvik paketlerinin büyük etkilerinin olacağını dile getiriyor. 11-12 Aralık 2024’te düzenlenen ve 2025 ekonomi hedeflerinin belirlendiği Merkezi Ekonomik Çalışma Konferansı’ndaki açılış konuşmasında Jinping, ekonominin istikrarlı olduğunu ve ilerleme kaydettiğini ve temel ekonomik ve sosyal kalkınma hedeflerinin başarıyla tamamlanmak üzere olduğunu belirtti. Ayrıca konferans bildirisinde, 2025’teki en önemli politika görevinin orta derecede gevşek para politikası ve daha aktif mali politika yoluyla “tüketimi güçlü bir şekilde artırmak” olacağı duyuruldu.
Eleştiriler paketlerin yetersizliği üzerine
Çin tarafından açıklanan teşvik paketleri, Çin ekonomisindeki yavaşlamayı durdurmayı ve yatırımcı güvenini yeniden tesis etmeyi amaçlasa da ülkede kredi talebinin düşük olması ve emlak sektöründeki zorluklar nedeniyle, bu önlemlerin etkinliği konusunda bazı eleştiriler bulunuyor. Buna göre talep yetersizliği ve bankaların kâr endişeleri nedeniyle teşvik paketlerinin etkisi sınırlı kalabilir ve daha fazla doğrudan kamu harcaması ve sosyal güvenlik yatırımları ihtiyacı ortaya çıkabilir.
- ABD Hazine Bakanı Janet Yellen de Çin’in teşvik paketlerinin aşırı kapasite ve zayıf iç talep gibi acil sorunları ele almakta yetersiz kaldığını ve tüketici harcamalarını artırmaya yönelik adımların atılmadığını ifade ederken, IMF Başkanı Kristalina Georgieva, iç tüketimi artıracak reformlar yapılmazsa Çin'in yıllık büyümesinin gelecekte yüzde 4’ün altına düşebileceği uyarısında bulundu.
Bu yazının başlığı yazardan bağımsız editoryal olarak hazırlanmıştır.