Baudouy Apartmanı’ndan Türkiye İş Bankası Resim Heykel Müzesi’ne bir dönüşüm

Sanata ve sanatçıya destek amacıyla Türkiye İş Bankası’nın resim koleksiyonuna ilk eserlerini 1940 yılında aldığı biliniyor. Türkiye İş Bankası tarafından alınan ilk eserler ile adeta günümüzde açılmış olan Resim Heykel Müzesi’nin ilk temelleri atılıyor ve koleksiyonun giderek büyümesi ile uzun soluklu bir hazırlık dönemi başlıyor. Günümüze kadar genişleyen bu koleksiyon, Resim Heykel Müzesi’nin açılması ile halk ile buluşuyor. Bankaya 63 yıl boyunca Beyoğlu Şubesi olarak hizmet veren, 2020 yılından bu yana Teğet Mimarlık tarafından restorasyon çalışmaları devam eden tarihi yapı, 29 Ekim tarihinde kapılarını ziyaretçilerine Türkiye İş Bankası Resim Heykel Müzesi ismiyle açıyor.

Müze, iç içe geçmiş iki farklı yapıdan meydana geliyor olmasıyla dikkat çekiyor. Açık renk ile kodlanmış, aydınlık, küçük odalardan meydana gelen tarihi yapı, 1907 tarihinde inşa edilmiş hali ile duruyorken koyu renk ile kodlanmış ortada yer alan, yapının çekirdek kısmı şeklinde de nitelendirilebilecek olan yapı, 2020-2023 yılları arasında sıfırdan, çağdaş teknikler ile inşa ediliyor. Yeni yapının eklenmesi ile müzede geniş hacimler oluşturulabiliyor. Çağdaş müzenin ihtiyaç duyduğu yoğun tesisat sistemi, yeni yapıda yer alıyor. Yeni inşa edilen yapı tarihi olan yapının su, elektrik, havalandırma, güvenlik gibi ihtiyaçlarını sağlıyor olması ile adeta eski yapıya hayat veriyor. Yeni katların eskilerine her noktadan teyelleniyor olması ile yeni inşa edilen yapı aynı zamanda dışında bulunan tarihi kısmı da tutuyor.

Kent hafızasında yeni fonksiyonuyla hayat bulan yapı, 20. yüzyılın başlarında, 1907 tarihinde Neoklasik üslupta, Fransız tüccar Joseph Baudouy tarafından inşa ettiriliyor, mimarına ise ulaşılamıyor. Yapının zemin ve birinci katlarının, o zamanki komşusu olan Karlman Bonmarşesi’ne benzer şekilde mağaza olarak kullanıldığı biliniyor, üst katlarının ise 19. yüzyıl Beyoğlu apartmanlarınıntipik özelliklerini taşıyan daireler olarak tasarlanmış olduğu görülüyor. 1950 tarihine gelindiğinde ise yapı Türkiye İş Bankası tarafından satın alınıyor. Günümüzde yapının dördüncü ve beşinci katlarında yaklaşık 2700 eserlik koleksiyondan seçilmiş olan müzenin kalıcı sergisi, ikinci ve üçüncü katlarında ise süreli sergiler yer alıyor.

Yapı, Türkiye İş Bankası tarafından satın alınmasından itibaren, 4. Sigorta Han ismi ile anılmaya başlıyor. 2010'lu yıllara kadar banka şubesi olarak faaliyet gösteren yapının zemin ve birinci katları, bu işlevi yerine getirebilmek için özel olarak yeniden tasarlanıyor. Cepheye yapışık bir dizi odadan meydana gelen, konut fonksiyonunda kullanılan yapının üst katları ise orijinal halinde bırakılarak ofis olarak hizmet vermeye başlıyor. İş Bankası Yönetim Kurulu, 2008 yılına gelindiğinde söz konusu banka şubesini İş Bankası Sanat Eserleri Koleksiyonu’nun sergileneceği bir müzeye dönüştürme kararı alıyor ve proje süreci 2015 tarihinde başlıyor. İnşaat alanı 5.000 m² olan Türkiye İş Bankası Resim Heykel Müzesi, iki pasaj ve bir çıkmaz sokak arasında, şehrin en önemli yaya arterlerinden biri olan İstiklal Caddesi üzerinde yer alıyor. Proje, yapının Baudouy (Bodvi) Apartmanı, 4. Sigorta Han ve Türkiye İş Bankası Resim Heykel Müzesi olarak geçirdiği üç dönemi vurgulayarak, bu uzun tarihinden ilham almayı ve bu değerli mirası kullanmayı hedefliyor.

Projede ilk ve ana hedef, tarihi olan yapıyı, mekânsal artikülasyonu, atmosferi, malzemeleri ve patinası ile korurken aynı zamanda günümüzün çağdaş müzesinin teknik ihtiyaçları ile yeniden hayata geçirmek oluyor. Farklı bir deyişle, cephede düzenlenmiş birbirine bağlı odalar dizisine dokunmadan ve söz konusu mevcut kalın kabuğun yapısına zarar vermeden, yapısal, mekanik ve elektrik yükleri ile iç mekân için yeni birçok işlevli ve teknolojik çekirdek yapı önermek şeklinde tanımlıyor. Korunan kısmı zemine bağlayan ve sergi alanlarını içeren betonarme strüktür ana tasarım sorununa cevap veriyor. Aynı zamanda yüksek ve geniş galerileriyle müze için farklı bir mekân türü sağlıyor.

Orijinal yapı, kabuk, güneş ışığı ile aydınlanıyor; açık renklerle boyanmış kübik alanlardan oluşuyor. Çekirdek, koyu renkli duvar ve tavanlarından gelen yapay ışıkla aydınlatılıyor. Kabukta tavanlar yüksek ve ferah olmasıyla öne çıkıyor. Çekirdek daha düz çizgilere sahip olup, yapının yoğun tesisatı asma tavanın içine yerleştiriliyor. Asma tavandan geçen hatlar orijinal yapıyı besliyor; ısı, hava ve enerji sağlıyor. Kabuk içindeki odaların duvarlarına yağlıboya tablolar asılıyor. Çekirdeğin yüksek ve geniş galerilerinde üç boyutluenstalasyonlar ve heykeller yükseliyor ve duvarlar büyük ölçekli eserlerle kaplanıyor. Projenin merkezinde, bu ikili mekân kurgusunun tam ortasında yer alan tarihi merdiven, restorasyon yaklaşımının bir parçası olarak korunuyor.

Eş zamanlı yıkım-koruma-inşaat faaliyetleri arasında zorlu operasyonlarla ayakta tutulan merdivenin duvarlarında 7 kat boya altında yer alan el oyması eserler, tarihi katmanları ortaya çıkararak tarihi ve yeni yapı arasındaki radikal zıtlığı kırıyor. Zemin katta müze mağazası, kitap dükkânı, kafe, çok amaçlı salon ve fuaye; birinci katta, yönetim ofisleri; ikinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci katlarda sergi alanları; altıncı katta ise bir restoran bulunuyor. Birbirinin neredeyse aynısı olan sergi katlarının yerleşimleri, yeni çekirdek yapı içinde farklı boşluklarla birbirinden ayrılıyor. Bu atriumlar aracılığıyla katlar arasında kesintisiz bir görsel deneyim meydana geliyor. Günümüzde İş Bankası Koleksiyonu'na ev sahipliği yapan bir müze olarak kapılarını açan müze, zemin katında farklı işlevlerle kentle olan geçmişten gelen bağını güçlendirmeye devam ediyor. Sanat, tarih ve mimariyi kesişim noktasında buluşturan Türkiye İş Bankası Resim Heykel Müzesi, geçmişten bugüne uzanan zengin bir hikâyeye sahip olmasıyla öne çıkıyor. Bu hikâyenin her bir detayı "Bina Bina İçinde – Building Within A Building" adlı kitapta bulunabiliyor. Ertuğ Uçar ve Feride Çiçekoğlu'nun kaleminden çıkan bu eser, İş Bankası Kültür Yayınları tarafından okuyucularla buluşuyor. Kitap, sadece mimari bir monografi değil, aynı zamanda İstanbul'un Beyoğlu bölgesinin, özellikle de İstiklal Caddesi'nin geçirdiği dönüşümleri de gözler önüne seriyor. "Bina Bina İçinde", Teğet Mimarlık'ın tasarım sürecini, binanın farklı dönemlerini ve Çiçekoğlu'nun renkli Beyoğlu anılarını bir araya getirerek, okuyucuya sadece bir mimari eseri değil, bir şehrin dönüşümüne tanıklık etme fırsatı sunuyor.