Brütalizmin enlerinden biri: Pirelli Tire Building

Pirelli Tire Building
Pirelli Tire Building

Pirelli Tire Building diğer bir adıyla Armstrong Rubber Building; ABD’nin, Connecticut eyaletinde yer alıyor. Marcel Breuer tarafından tasarlanmış yapının inşaatı 1970 yılında tamamlanıyor ve brütalizm akımının önemli örnekleri arasında gösteriliyor.

Armstrong binası Marcel Breuer'in New Haven’daki iki önemli binasından biri (diğeri Becton Mühendislik ve Uygulamalı Bilim Merkezi). Başlangıçta geniş bir yeşil alanda heykelsi bir formda tasarlanan yapı, Breuer’in tarzının temel özelliklerini gösteriyor. Yapı fonksiyonel olarak farklı elemanlara ayrılıyor ve elemanların her biri diğerine net bir şekilde eklemleniyor.

Yapının inşaatından bir fotoğraf, arka cephede günümüze ulaşamayan depo/ar-ge kanadı gözüküyor.
Yapının inşaatından bir fotoğraf, arka cephede günümüze ulaşamayan depo/ar-ge kanadı gözüküyor.

Armstrong Rubber Şirketi ilk aşamada alçak bir bina düşünürken dönemin belediye başkanının 8-10 kata izin vermesi üzerine; Marcel Breuer yapıyı bu doğrultuda tasarlıyor. Kat konusundaki serbestliğin ardından Breuer yapıyı adeta ikiye bölüyor; ar-ge ile depo bölümü ve ofisler. Yapının ilk iki katı ar-ge ve depo alanı olarak kullanılırken ofisler üst kısımdaki diğer beş katta bulunuyor.

nYan cepheden ofis katları.
nYan cepheden ofis katları.

Ofisleri oluşturan katlarla araştırma katları arasında ise iki kat yüksekliği kadar boşluk bulunuyor. Bunun başlıca sebebi; araştırma laboratuvarlarından ofsilere geçecek sesi kesmek. İki kopuk hacim arasındaki fiziksel bağlantıyı merkezdeki taşıyıcılar ve kenarlardaki sirkülasyon kısımları oluşturuyor.

Prekast beton panellerin yerleştirilmesi.
Prekast beton panellerin yerleştirilmesi.

Yapıda Breuer’in kimliğini yansıtan bir diğer unsur da cephenin prekast beton parçalardan oluşması. Cephe tamamıyla, güneşten korunma ve görsel derinlik sağlamak amacıyla tasarlanıyor ve önceden dökülmüş beton panellerden yapılıyor.

Prekast beton panel detayı.
Prekast beton panel detayı.


1970’de Armstrong Rubber şirketi için tamamlanan yapı, 1988 yılında şirketin Pirelli tarafından satın alınması üzerine el değiştiriyor. 2003 yılında da, IKEA yapıyı satın alıyor.

Yapının IKEA değişimleri öncesinden yapının tam hali.
Yapının IKEA değişimleri öncesinden yapının tam hali.


IKEA, otopark alanı ve mağaza inşa etmek için yapının ar-ge ve depo olarak kullanılan bölümünün kanadını yıkma kararı alıyor. AIA (Amerikan Mimarlar Enstitüsü) ve yerel komisyonların itirazlarına rağmen kararını gerçekleştiriyor. Bu yıkım sonucunda yapının tasarımında planlanan asimetrik dengesi ise kayboluyor.

IKEA değişimleri sonrasında; arazinin bitişiğindeki IKEA mağazasının, Ar-ge/depo bölümünü oluşturan kanat yıkılarak otopark olarak kullanılıyor. Yapının ön cephesindeki IKEA reklamı ise varlığını koruyor.
IKEA değişimleri sonrasında; arazinin bitişiğindeki IKEA mağazasının, Ar-ge/depo bölümünü oluşturan kanat yıkılarak otopark olarak kullanılıyor. Yapının ön cephesindeki IKEA reklamı ise varlığını koruyor.

Geçtiğimiz yıla kadar, 32 yıldır atıl durumda olan yapı ve otopark olarak kullanılan arazi (toplam 2.76 dönüm), yerel gelişimci Bruce Becker tarafından Aralık 2019’da 1.2 milyon dolara satın alınıyor.“Pirelli Binası, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki mimari açıdan orta yüzyılın en modern binalarından biridir.” diyen Becker, New Haven Independent'e şunları söyleyerek yapının geleceğine dair umut veriyor:

2017’de yerel sanatçı Tom Burr kavramsal sanat sergisi. Yapının strüktürel elemanları görülüyor.
2017’de yerel sanatçı Tom Burr kavramsal sanat sergisi. Yapının strüktürel elemanları görülüyor.
Yenilenebilir enerji altyapısı sağlandıktan ve korunduktan sonra, yapının butik otel ve konferans merkezine dönüşme potansiyeli var.”