Çin’de huzurun iç avlusu: Shiyuan Evi

Mimarlar avlunun komşuluk ilişkilerini proaktif olarak değerlendiriyor ve sokak vaziyet planına uyumlu olacak şekilde tasarım sürecine başlıyor. Tasarım sürecinin başında orjinal yapıdaki mimari bileşenlerin ciddi oranda hasar gördüğü tespit ediliyor. Kuzey ve Batı duvarlarının kolonlarının eksik olduğu, Güney’de ise komşu yapının avluya açılan 4 penceresi olduğu saptanıyor. Açık mekanda kapsayıcı ve barışçıl bir iç mekan algısı oluşturmak amacı ile bu pencereler kapatılmıyor.

Avlunun Shatan Beijie (Shatan Kuzey Caddesi) ve Dong Gaofang'ın (Doğu Gaofang Sokağı) köşesinde yer alması sebebi ile Kuzey’de sokağa bakan cephesinden günışığı yapının içine alınıyor. Doğuda ve Batı’da, iki yüksek konut binasının bahçedeki günışığı üzerindeki etkisi ve ayrıca olası görüşü engellemeleri durumu da tasarım aşamasında öngörülüyor. L şeklinde olan avlu; Kuzey ve Batı odalarının sınırlı yerleşimine dayalı esnek, hareket edebilen, kapanıp açılabilen cam bölmeler ile ayrılıyor. Böylelikle her şeyiyle uyumlu, bütüncül algıya hizmet eden, doluluk boşluk oranının sağlanabildiği bir iç mekan kurgusunun ilk adımı atılmış oluyor.

Geleneksel Çin yapı teknikleri modern teknoloji ile tekrar yorumlanıyor. Mimarlar şu sorular doğrultusunda tasarım yolculuğuna çıkıyor: Avlu yaşam tarzı nasıl daha yaşanabilir hale getirilebilir? Geleneksel yapı elemanları ile modern mimari estetik nasıl bir arada var olabilir? Hangi teknik standartlar kullanılmalı? Bu standartlar oda sıcaklığından nem oranına, karbondioksit yoğunluğundan, temiz havanın nasıl korunacağına, su kaynakları, elektrik devreleri, internet, su ve kanalizasyon drenajına, ses kontrolüne kadar uzanıyor.

Shiyuan Evi’nin bu tadilat projesi için mimar, antik Çin inşaatını modern yapı ile uyumlu hale getirmek için makro konseptlerden mikro alanlara kadar tüm detayları tasarlıyor. Burada, düşük enerji kullanımına ilişkin bina standardını, yani Alman Pasif Ev Enstitüsü'nün (PHI) öncülük ettiği pasif ev teknolojisini benimsiyor ve proje, PHI'nin tasarım için sertifikasyon sürecini karşılıyor. Aynı zamanda Active House standartları da (Active House Alliance tarafından belirlenen) uygulanıyor.

PHI (Pasif Ev Enstitüsü) geçen yüzyılın 80'li yıllarının sonlarında Almanya'da ortaya çıkan Pasif Ev (Teknoloji) kavramı, inşaat ve bina performansında düşük enerji tüketimine dayalı olarak gelişmeye ve değer kazanmaya başlıyor. Bilgisayar kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte binaların fiziksel inşası ve performansı üzerinde bilimsel analizler ve simülasyonlar yapılıyor. Yapının ısı korumasını ve hava geçirmezliğini kontrol ederek enerji tüketiminin azaltılması amaçlanıyor. 2017 yılı PHI resmi verilerine göre, çoğunluğu Avrupa'da olmak üzere, Pasif Ev Enstitüsü (PHI) tarafından sertifikalandırılmış yaklaşık 5000 proje olduğu saptanıyor. Tadilattan sonra 2021'de Shiyuan'a Alman PHI (Pasif Ev Enstitüsü) Tasarım Sertifikası veriliyor. Ayrıca Shiyuan Evi Kuzey Çin'de antik kolon ve lentoyu entegre eden ilk deneysel şantiye oluyor. Yapıda sabit sıcaklık ve nem dengesini kurmak amacı ile ‘kışın sıcak yazın serin’ bir etkinin oluşturulması hedefleniyor. Bu amaçla düşük enerji tüketimine sahip pasif güneş odası prensibi uygulanıyor.

Proje, bu küçük avluyu canlandırmak ve kullanım ömrünü uzatmak amacıyla farklı fonksiyonlara ev sahipliği yapıyor. Avluya özgü olan şey, sahiplerinin tasarım projesinin kapsamını ve amacını keskin sınırlarla belirlememesi oluyor. Bu sebeple açık mekan ‘buluşma yeri’ olarak daha kapsamlı ve esnek kullanımlara olanak sağlayacak şekilde tasarlanıyor. Alanı bir bütün olarak avlu ile birleştirmek amacıyla alt kot açık planlı olarak tasarlanıyor. İç ve dış mekanın iç içe geçebileceği ve birbirine bağlanabileceği bir arayüz oluşturuluyor. Ara katmanda (asma katlarda) yer alan üst alanlar, çok amaçlı tasarım anlayışıyla yarı özel bir alan olarak tanımlanıyor.

Vaziyet planında; dar ve sınırlı bir alanı, görsel olarak geniş ve çok yönlü açık bir mekana nasıl dönüştürebiliriz sorusundan yola çıkılıyor. Arsa alanı 168 metrekare ve iç mekan alanı 110 metrekare olan bu avlu ‘Önce Genişlet - Sonra Sözleş’ tasarım yaklaşımı ile kurgulanıyor. Bu kapsamda ilk olarak, çevresel olumsuz unsurlardan kaçınarak, insanların ferahlık hissini artırmak için alan mümkün olduğunca açık (şeffaf) ve konforlu hale getiriliyor. Çevresel olumlu faktörler maksimize ediliyor. Doğal akışta yer alan plan şeması alana maksimum deneyimsel bir his veriyor. Açık planda sirkülasyonun kesintiye uğramaması amacı ile banyolar dışında iç mekanlarda kapı kullanılmıyor. Ayrıca detaylar, daha fazla mekansal işlev ve fonksiyona olanak sağlamak amacıyla incelikle tasarlanıyor.

2002 yılında, Danimarka ve diğer Kuzey Avrupa ülkelerinden gelen Active House Alliance, tasarım yoluyla bireysel bina performansını ve işlevselliğini geliştirmek, alan kullanımını canlandırmak, mutluluk ve esenlik duygusunu geliştirmek için Avrupa'da kuruluyor. Aralık 2020'de Çin Mimarlık Derneği, Aktif Ev İnşaatı Spesifikasyonlarını (T/ASC14-2020) yayınlıyor. Active House Alliance inşaatta enerji tasarrufuna, çevre korumasına ve sürdürülebilirlik yönüne titizlikle yaklaşmakla kalmıyor, aynı zamanda binalardaki kullanıcı sağlığını ve yaşam tarzını da değerlendiriyor. Kullanıcılara fiziksel ve ruhsal olarak konforlu alanlar sunmayı hedefliyor. Active House Alliance, belirli yönergelerle ödüller için yıllık incelemeler yürütüyor. 2021'de Shiyuan Evi, Active House Alliance tarafından desteklenen Çin'deki ilk yarışma olan Active Excellent Tasarım Ödülü'nün en büyük ödülünü kazanıyor.

Shiyuan'ın açık planlı kurgulanan avlusu farklı fonksiyonları içinde barındırıyor: 1 küçük avlu ve 1 batık avlu; 3 ağaç (kiraz-elma, leylak ve hurma) etrafında çevrelenmiş alan; eski ve yeni tuğladan yapılmış 10 kemerli yürüyüş aksı; doğal gün ışığı ile aydınlatılan ve peyzaj tasarımı ile geliştirilmiş 2 banyo; her ikisi de koordineli pencere tasarımının arkasında doğal olarak aydınlatılan 2 mutfak; 4 merdiven; 3 çatı katı: 1 veranda; oturma odasına bağlanan bir antre; mutfak; çay odası; stüdyo (resim için); kapalı ve açık depolama alanları; esnek biçimde yeniden yapılandırılabilir bölücü alan ve bir kayıt odasına bağlanıyor.

Tasarım parametrelerinde Shiyuan Evi’nde, oturma odası oda müziği performansının gereksinimlerine göre tasarlanıyor. Ayrıca, Pekin'deki kültürel çevrelerde birçok oda müziği performansına da ev sahipliği yapıyor. Pekin, çok sayıda ünlü müzik kurumu ve organizasyona sahip olduğundan geniş bir müzik kültürünü ağırlıyor. Tasarımcının kendisininde bir müzisyen olması sebebi ile avlu tasarımında akustik, görsel-işitsel, sinestetik etkiler tasarım girdisi olarak göz önünde bulunduruluyor.

Mekan ruhunu farklı malzemeler ve detaylar ile yansıtıyor. Kadim Çin kültürünü modern yapı teknikleri ile yorumlayarak fiziksel ve ruhsal konfor sağlıyor. Geçmiş ve gelecek arasında açılan bir avlu olarak adeta ‘Zamanın Ruhu’ olarak de çevrilen ‘Zeitgest’ kavramını karşılıyor.