Doğa ile bütünleşmiş bir sanat galerisi: Arkas Sanat Urla

Mimari tasarımı Artı3 Mimarlık, iç mimari tasarımı ise The Big House tarafından gerçekleştirilen, arsa alanı 4460 m2, toplam inşaat alanı ise 1370 m2 olan Arkas Sanat Urla yapısının projesi 2017, inşaatı ise 2019 yılında tamamlanıyor. Projenin peyzaj tasarımı ise Kardelen Peyzaj Planlama tarafından gerçekleştiriliyor. Arkas Sanat Urla'nın doğal taş kaplamasıyla öne çıkan yalın ama etkileyici yapısı, Turgut Cansever Uluslararası Mimarlık Ödülleri'nde mansiyon ödülüne layık görülüyor. Arkas Sanat Urla'nın giriş katında, 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başında Avrupa resim ve heykel sanatının önemli temsilcilerinin eserleri ziyaretçileri karşılıyor. Üst katta ise 16. ve 17. yüzyıllara ait Avrupa zırhları, Rönesans halıları ve Anadolu halılarından oluşan bir seçki yer alıyor. Sergi rotası, üst katta yer alan ve Antik Dönem tapınaklarının mermer replikaları ile Roma İmparatorlarının büstlerinin yer aldığı bir cam galeride son buluyor.

Arkas Sanat Urla, Lucien Arkas'ın sanata ve koleksiyonerliğe olan ilgisi doğrultusunda oluşturduğu Arkas Koleksiyonu'ndan kapsamlı bir seçki sunuyor. Sanatın farklı alanlarından eserleri bir araya getiren Arkas Koleksiyonu, farklı tarihsel dönemlerdeki sanatsal üretimi yansıtan Türkiye'den ve yurtdışından resim, heykel, halı, duvar halısı, zırh ve cam objelerden oluşuyor. Arkas Koleksiyonu'ndan eserler, Arkas Sanat Merkezi'nin yanı sıra yurtiçi ve yurtdışındaki önemli müzelerde dönemsel olarak sergileniyor. Koleksiyonda yer alan her bir eser, gelecek nesillere aktarılması ve sanatseverlerle paylaşılması amacıyla müze standartlarında korunuyor. Bu amaç doğrultusunda sanatı geniş kitlelere ulaştırma ve İzmir'in kültür hayatına katkı sağlama tutkusuyla 2011 yılında Arkas Sanat Merkezi ve 2012 yılında Arkas Denizcilik Tarihi Merkezi'nden sonra Eylül 2020'de Arkas Sanat Urla hayata geçiriliyor.

Doğanın adeta kucağında yer alan Arkas Sanat Urla yapısının ana program elemanlarını, temel olarak sergi alanları, kütüphane, servis bölümleri, heykel avlusu, kolonad tarzı platform ve dış mekân düzenlemeleri oluşturuyor. Tasarımın tamamının görsel bir bütünlük oluşturması sadece mimarinin dışa açık olmasıyla değil, aynı zamanda tek tip malzeme seçimiyle de sağlanıyor. Giriş alanındaki cam malzemenin dışında yapının bütününde ağırlıklı olarak doğal taş kullanımı açıkça görülebiliyor. Kolonlar ve dış duvarlar için Aerocream kireçtaşı, giriş holü ve sütun dizisindeki zemin için mermer, parktaki kaldırımlar için granit ve bu alandaki istinat duvarları için Urla kireçtaşı kullanılıyor. Aerocream kireçtaşı Türk şirketi Metamar tarafından tedarik ediliyor.

Yapının öne çıkan bir diğer özelliği de mümkün olduğunca prefabrike inşa yöntemiyle tamamlanmış olması ve sadece sahada monte edilerek inşa edilmesi oluyor. Bu, prekast beton elemanlardan yapılmış duvarlar ve ayrıca içinde doğal taş kaplamanın sadece vidalarla tutturulduğu çelik bir kiriş bulunan kolonlar için de geçerli oluyor. Cephe, yapının etrafında dolaşan, 6 m yüksekliğinde ve 30 x 40 cm genişliğinde kolonlardan meydana gelen bir “kolonad” olarak tanımlanabiliyor. Galerinin etrafındaki sütun dizisi, ziyaretçilerin buradan manzara seyredebilmeleri için özel olarak tasarlanıyor. Çeşitli rampalar ve merdivenler ziyaretçileri yapının etrafındaki parka girmeye ve burada sergilenen heykellerin keyfini çıkarmaya davet ediyor.

Yapı, doğal çevreyle kurduğu belirgin bağlantı, mekânsal düzenlemesindeki sadelik ve özgün mimari dili ile doğal ortamda öne çıkıyor. Tasarımda doğa ve mimari program öne çıkan temel unsurlar olarak karşımıza çıkıyor. Sanat merkezli benzersiz bir programla “doğal ortamda farklı bir mekânsal deneyim yaratma” hedefi Arkas Sanat yapısının tasarımının ana odağında yer alıyor. Yapının mimari ifadesi, doğa ile arasında bir ara mekân oluşturankolonadlı yarı açık alandan gücünü alıyor ve bu alandaki özellik yapıya farklı işlevler kazandırıyor. Kamusal da bir işlevi olan bu yarı açık alan, kapalı mekanlara bir ön hazırlık sunuyor, güneş ışığını düzenliyor, yapının doğadaki baskın varlığını hafifletiyor ve yapının peyzajla doğa arasında köprü görevi görüyor. Gün boyunca güneşin hareketine bağlı olarak kolonad, ziyaretçilere sürekli olarak değişen ve keşfetmeye davet eden bir mekânsal atmosfer sunuyor. Galeri yapısında, sergi alanı ve kütüphane ana mekânsal elemanlar olarak öne çıkıyor. Yapı, ana iki program doğrultusunda mekânsal ve kütlesel olarak iki bölüme ayrılıyor ve bu bölümler katı ve yalın hacimleri yansıtırken, sergi mekanındaki yalınlık merkezi ışıklıkla dinamizm kazanıyor. Işıklık, mekânda gökyüzüyle sürekli bir görsel bağlantı oluştururken, güneşin hareketine göre değişen bir dinamizm sunuyor. Duvarlar, sergileme amacına hizmet edecek şekilde tasarlanıyor. Tek bir hacimde düzenlenmiş olan kütüphanenin cephe açıklıklarının sayıca fazla olmasıyla sergi alanına göre daha aydınlık bir atmosfere sahip olacak şekilde kurgulandığı görülüyor. Kütüphanenin üst bölümünde, kitaplık erişimi için dar bir platform ile mekân kısmen bölünüyor ve sergi mekânında da bulunan özel ışıklık sayesinde gökyüzü ile doğrudan bir bağlantı sağlanıyor.

İki farklı kütle, kolonadlı bir ara mekanla birbirine bağlanırken, bodrum seviyesinde de birleşiyor. Söz konusu bu bodrum, arazinin kot farkından yararlanarak yapının temel platformunu oluşturuyor. Kolonadlı platform, giriş merdivenleri, rampalar, teraslar ve batıdaki amfi sayesinde yapının çevresiyle mekânsal bir bağlantı kurmasına olanak tanıyor. Yarı açık mekânın merkezindeki cam prizma şeklindeki heykel avlusu, bu alana fonksiyonel ve mekânsal bir derinlik kazandırıyor. Yapının kapalı ve yarı açık mekanlarında doğal ışığın etkin kullanımı, örtünün hâkim olduğu tasarıma derin bir mekânsal atmosfer katıyor. Sergi ve kütüphane alanlarındaki ışıklıklar, dikey pencere boşlukları, ritmik dikey elemanlar ve kolonadlı bölgenin çatısındaki yarıklar, iç ve dış mekanlara özgün bir atmosfer kazandıran temel unsurlar olarak karşımıza çıkıyor. Kolonadlı platforma dahil edilen şeffaf heykel avlusu, mekânın görsel dinamizmine zenginlik katıyor. Açık alan tasarımları sayesinde sanatsal aktiviteler peyzajda sürekli bir akış içerisinde gerçekleştiriliyor.

Yapının doğal bir ortamda ve düşük yoğunluklu konut bölgesindeki konumu, seçilen yapım teknolojisini etkileyen ana faktör oluyor. Yapının sade mimari yaklaşımı ve doğa ile olan bağını yansıtması, yapım sürecinde de sürdürülmek istenen bir yaklaşım olarak belirleniyor. Bu nedenlerle, doğaya minimum etki sağlayacak ve kısa bir sürede tamamlanabilecek karma bir yapım yöntemi, konvansiyonel sistemlerin yerine seçiliyor. Yapının temeli konvansiyonel yöntemlerle inşa ediliyor. Diğer bölümler için ise betonarme prekast parçalar üretiliyor ve şantiyede bu parçalar montajlanarak yapı oluşturuluyor. Yapının tavan döşemesi, saçak ve kolonadlı bölümü çelik sistemle hazırlanmış olup, bu parçalar hazır şekilde şantiyeye getirilerek monte ediliyor.

Arkas Sanat Urla yapısında kullanılan doğal taşlar, şantiye dışında ölçülendiriliyor ve hazırlandıktan sonra şantiyeye getirilip monte ediliyor. Kaplamada özgün mekanik birleşim teknikleri kullanılıyor ve bu detaylar yapıya özgü olarak tasarlanıyor. Bu yaklaşım, doğaya en az müdahale ile etkili bir yapım süreci sağlıyor. Kolonadlı platformdaki heykel avlusunda istenen şeffaflık ve kütlesel hafiflik, taşıyıcı cam malzemenin kullanımıyla ve döşemede uygulanan özgün detaylarla sağlanıyor. Yapının fonksiyonu nedeniyle, farklı sergilenen ürünlerin özgün iklimlendirme ihtiyaçları, yapı için özelleştirilmiş mekanik sistem tasarımının önemini ortaya koyuyor.