İstanbul’un ilk belediye kütüphanesi: Atatürk Kitaplığı

Atatürk Kitaplığı.
Atatürk Kitaplığı.

Geleneksel mimari ile modern mimarlığın sentezi olan ve ulusal mimarlıkta başarılı bir örnek niteliği taşıyan Atatürk Kitaplığı; altıgen geometrisiyle öne çıkıyor. Cumhuriyet Döneminin en önemli mimarlarından Sedat Hakkı Eldem’in imzasını taşıyan kitaplık; daha önce sıklıkla denenmiş ancak uygulama olanağı bulunamamış bir tipolojiye sahip.

İstanbul, Taksim’de Boğaziçi’ni gören bir konumda bulunan yapı Cumhuriyetin 50. yılı anısına 1973-75 yılları arasında Vehbi Koç Vakfı tarafından inşa ettirilmiş ve 1976’da İstanbul Belediyesi’ne devredilmiş.

Okuma salonunun piramit kubbeleri.
Okuma salonunun piramit kubbeleri.

Gezi Parkı’dan Atatürk Kitaplığına bakış.
Gezi Parkı’dan Atatürk Kitaplığına bakış.

Mart 1973, ön cephe çizimi.
Mart 1973, ön cephe çizimi.

Boğaziçi’ni gören cephe.
Boğaziçi’ni gören cephe.

Kütüphanenin planı; Eldem’in daha öncesinde Hilton Otelleri için tasarladığı ama uygulayamadığı Türk Lokantası’nın plan şemasından türemiş. Sonraki yıllarda tasarlayacağı Kültür Merkezi projesi de aynı tasarım anlayışına sahip farklı bir iş olarak karşımıza çıkıyor.

Genel görünüm.
Genel görünüm.

Başlangıçta müze, sergi salonları ve kütüphaneler ile bir kültür kompleksi şeklinde planlanan yapının sadece kütüphane kısmı hayata geçirilmiş.

Vaziyet planı eskizi.
Vaziyet planı eskizi.

Betonarme yapının altıgenlerden oluşan genel şeması; üçgen strüktürel ızgara üzerine yerleştirilmiş. Yapının planı, yedi altıgenden oluşan bir grup ve ayrı iki altıgenin birleştirilmesiyle oluşturulmuş. Geniş saçaklı, 5.000m2’lik kullanım alanına sahip olan yapı, 3 katlı.

Kat planları.
Kat planları.

En alt katta bulunan depo 600.000 kitap alacak kapasiteye sahipken, üstte bulunan 2 kat; okuma, katalog ve inceleme salonu olarak tasarlanıyor. En üst katın çatısı; üzerinde pleksiglasla kaplanmış ışıklıklar bulunan kubbelerle örtülüdür. Girişin sağ ve sol kısımlarında ise; idare, memur servisleri, kitap bakım, ciltleme, sergi ve konferans salonu yer alıyor.

İç mekan.
İç mekan.

"İstanbul’un ilk belediye kütüphanesi 1924 yılında Şehremaneti Dairesi’nde oluşturuldu. 1929 yılında Şişli Atatürk Evi’nde toplanmaya başlayan ve 1931’de Beyazıt Medresesi’ne taşınan koleksiyon, 1939’da medrese binasında Belediye Müzesi ve Kütüphanesi adıyla kullanıma açıldı. Zamanla sayısı artan kitaplar medreseye sığmaz oldu. Kütüphane Koç Topluluğu tarafından 1973-76 yılları arasında yaptırılan bugünkü binasına 1981 yılında taşındı." 1

Genel görünüm.
Genel görünüm.

Kütüphane; bağışlanan ve satın alınan kitap ve koleksiyonların çeşitliliği sebebiyle yerli ve yabancı birçok araştırmacıya kaynak sağlıyor.

Ön cephe.
Ön cephe.

7/24 açık olan kütüphane hala İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Müzeler Müdürlüğüne bağlı olup halka ve özel araştırmacılara hizmet veriyor.

Günümüzden iç mekan görünümü.
Günümüzden iç mekan görünümü.

Atatürk Kitaplığı, tam ismi İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Taksim Atatürk Kitaplığı olarak da bilinir.

Tasarım Ekibi:

Sedad Hakkı Eldem

İşveren

Vehbi Koç Vakfı

Alan

5.000m2

Proje Tarihi

1973 - 1975

KAYNAK / ÜSTÜN, SEDA, SEDAT HAKKI ELDEM' İN MİMARLIK ANLAYIŞI VE ESERLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME, YÜKSEK LİSANS TEZİ, 1993