Kamusaltuvaletleri daha önce böyle görmediniz!

Japonya dünyanın en temiz ülkelerinden biri olarak biliniyor ve ülkedeki umumi tuvaletler dünyaya kıyasla daha yüksek bir hijyen standardı sunuyor. Buna rağmen Japonya'daki umumi tuvaletlerin karanlık, kirli, kokulu ve korkutucu olduklarına dair genel bir kanı da bulunuyor.

The Nippon Foundation, umumi tuvaletlerle ilgili bu yanlış düşünceyi düzeltmek için Shibuya yöneticileriyle işbirliği yapıyor. The Tokyo Toilet projesi Japonya’nın başkenti Tokyo’nun Shibuya semtini kapsıyor. The Tokyo Toilet çerçevesinde Shibuya'da bulunan 17 umumi tuvalet, önde gelen 16 mimar tarafından yenileniyor.

Proje kapsamında tasarlanan tuvaletlerin kapsayıcılığını göstermek adına her kesimden insanın kolaylıkla erişebilmesine dikkat ediliyor. Cinsiyet, yaş veya engellilik durumu farketmeden herkes tuvaletleri rahatlıkla kullanabiliyor. İnsanların umumi tuvaletleri kullanırken rahat hissetmeleri için düzenli olarak bakım ve temizlik hizmeti de yapılıyor.

The Tokyo Toilet projesinde tasarlanan 17 umumi tuvaletin 12 tanesi aktif olarak kullanılıyor. Geriye kalan 5 umumi tuvaletin yakın dönemde kullanıma açılması planlanıyor. Her tuvalet, tasarım açısından farklılık gösteriyor olsa da eşit standartlar sunuyor.

17 umumi tuvalet tasarımından ilk olarak Kengo Kuma’nın Nabeshima Shoto Park’ta tasarladığı “A Walk in the Woods” adlı eseri 24 Haziran 2021 tarihinde açılıyor. Ardından 11 tuvalet daha kullanıma sunuluyor. Mevcutta tamamlanma süreçleri devam eden 5 tasarımın 2022 yılı içerisinde açılması planlanıyor. Sıradaki tasarımlarda Junko Kobayashi, DLX Design Lab, Sou Fujimoto, Marc Newson ve Tomohito Ushiro’nun imzaları bulunuyor.

Hi Toilet - Kazoo Sato

Kazoo Sato, Nanago Dori Park’ta, tamamen ses komutuyla çalışan bir tuvalet tasarlıyor. Sesle etkinleştirilen tasarım, Avrupa ve ABD'deki umumi tuvaletlerde insanların temastan uzak durmalarına yönelik yapılan araştırmalardan yola çıkıyor. Umumi tuvaletleri kullanan insanlardan %60’ı sifonu çekmek için klozet kollarına ayağıyla basıyor, %50’si kapıyı tuvalet kağıdıyla açıyor, %40’ı kapıyı kalçasıyla kapatıyor, %30’u dirsek kullanarak mümkün olduğunca el temasından kaçınıyor.

Kazoo Sato, üç yıllık araştırma, planlama ve tasarım sürecinin ardından sesli komutla çalışan tuvalet konseptini geliştiriyor. Hi Toilet’te bütün komutlar sesle etkinleştiriliyor. Fikir Covid-19’dan önce ortaya çıkıyor ve salgınla beraber tuvaletin işlevi artıyor. Tasarım bir kısmı kesilmiş ve yerden yükseltilmiş dev bir beyaz küreden meydana geliyor.

Three Mushrooms - Toyo Ito

Yoyogi-Hachiman tapınağının yakınında yer alan tuvaletler, ağaçlık alanda filizlenen üç mantar gibi görünüyor. Pritzker ödüllü Toyo Ito tarafından tasarlanan tuvaletler birimleri arasındaki boşluk gezinmeyi kolaylaştırıyor. Üç tuvalet hacmi arasındaki boşluk, kişinin çevresini ve bağlantı yollarını görmesi sağlayarak güvenli bir ortam oluşturuyor.

Tuvaletler her ne kadar cadde üzerinde inşa edilmiş olsa da mümkün olduğunca arkadaki ormana yaklaştırılarak mantar izlenimi oluşması amaçlanıyor. Her bir tuvalet geniş iç mekanlar sunarak herkesin rahatlıkla kullanmasını sağlıyor. Tuvaletlerden biri yaşlılar ve çocuklu ebeveynlere, diğerleri kadınlara ve erkeklere hizmet veriyor.

White - Kashiwa Sato

Ebisu istasyonunun yanına beyaz alüminyum panjurlara sarılmış umumi tuvaleti grafik tasarımcı Kashiwa Sato tasarlıyor. İnsanların her gün kullandığı Ebisu istasyonu, mahallede bir sembol olduğu için tasarımın istasyonun önüne geçmemesi amaçlanıyor. Tuvalet trenler, binalar ve sokağın kalabalığı içinde beyaz yapısıyla dingin bir görünüm sergiliyor.

Beyaz panjurlar parlak ve hafif bir izlenim sergilerken tuvalet yapısını sararak giriş için mahremiyet sağlıyor. Panjurlar arasından kişilerin gölgesi ve tuvalet kabini görülüyor. Beyaz renk seçimi, tuvalet yapısına temiz bir karakter kazandırıyor.

A Walk in the Woods - Kengo Kuma

Kengo Kuma, Nabeshima Shoto Park’ın yoğun yeşillikleri arasında bir tuvalet birimleri tasarlıyor. Farklı kotlardaki beş birim, rastgele açılarda budaklı sedirlerle kaplanıyor. Beş kulübe orman içerisine giren bir yolla birbirine bağlanıyor.

Beş kulübenin her biri kadın, erkek, çocuk ve engelli gibi farklı kullanıcılara hizmet veriyor. Bölümler birbirlerine mesafeli şekilde tasarlanarak pandemi sonrasına uygun, açık, havadar bir umumi tuvalet birimleri oluşturuluyor. Kengo Kuma tuvalet tasarımında ormana geri dönme arzusunu işliyor.

The House - NIGO

NIGO, Tokyo şehrinin mevcut yüksek gökdelen dokusundan uzaklaşarak geçmişe odaklanıyor. Umumi tuvalet, küçük bir ev şeklinde tasarlanıyor. Harajuku semtindeki tasarım, eski güzel bir ev gibi samimi bir atmosfer oluşturuyor. Erişilebilirliğe ve kullanım kolaylığına önem veriliyor.

NIGO, Harajuku’da büyüyor ve semtin sahip olduğu kültürel varlığı korumayı amaçlıyor. Tuvalet tasarımı günümüzde büyük ölçüde kaybedilmiş olan eğimli çatılı, tek katlı evlerin hatlarını takip ediyor. Ev hissiyatının artması için çit, kapı, pencere doğraması gibi detaylara dikkat ediliyor.

Amayadori - Tadao Ando

Tadao Ando, Jingu-Dori Park’ta umumi tuvaletin sınırlarını aşmayı ve kamusal peyzaj içerisinde tanımlayıcı bir mekan tasarlamayı amaçlıyor. Bu konsepti gerçekleştirmek için dairesel planda gelişen geniş bir saçak ve geleneksel Japon mimarisinden engawa kullanılıyor.

Dikey panjurlar dairesel yapıyı sararak hava sirkülasyonu, ışık geçişi ve mahremiyet sağlıyor. Panjurların geçirgen yapısının güvenlik hissiyatı oluşturması amaçlanıyor. Tuvalet, parkın yeşillikleri içinde gizleniyor.

Andon Toilet - Takenosuke Sakakura

Takenosuke Sakakura, bu tasarımda aynı yerde bulunan bir önceki tuvaletin eksik yönlerini geliştirmeyi amaçlıyor. Nishihara Itchome’da yer alan tuvaletin oldukça az kişi tarafından kullanılmasından yola çıkılarak cazip bir mekan hedefleniyor. Bir umumi tuvalet için ihtiyaç duyulan asgari gereksinimlerin karşılanmasından öteye geçilerek çevredeki parka etki ediliyor.

Tuvalet içinde bulunduğu parkı bir fener gibi aydınlatıyor ve kullanıcılar için davetkar bir kamusal alan oluşuyor. Bu sayede oluşacak yoğunluklarda insanların parkta en iyi şekilde beklemesi amaçlanıyor. Aydınlık ve etrafı açık yapı tüm parkın imajını geliştirmeyi planlıyor.

Squid Toilet - Fumihiko Maki

Pritzker ödüllü Fumihiko Maki, yalnızca bir umumi tuvalet olarak değil aynı zamanda dinlenme alanı ile donatılmış bir park pavyonu olarak görev gören bir tasarım gerçekleştiriyor. Yemyeşil bir alana konumlanan Ebisu East Park, çocuklar tarafından yoğunlukla kullanılıyor.

Farklı kullanıcı tipleri düşünülerek birbirinden bağımsız hacimler tasarlanıyor. Bu sayede çeşitli perspektifler oluşuyor. İnce çatı elemanı, hacimleri bir araya getirirken tuvalate oyun alanı ekipmanına benzer bir görünüm kazandırıyor. Havada asılı duran çatı, temiz havayı ve doğal ışığı iç mekanlara çekerek aydınlık ve temiz bir ortam sağlıyor.

Triangle - Nao Tamura

Nao Tamura herkes için aynı işleve karşılık gelen tuvaletler için kapsayıcı bir yaklaşım sergiliyor. Küçük bir üçgen arsada konumlanan yapı, her kullanıcıya eşit miktarda konforlu bir deneyim sağlıyor. Güvenlik, gizlilik ve aciliyet tasarımın ön planında yer alıyor.

Nao Tamura, geleneksel Japon dekoratif paketleme yöntemi olan Origata'dan ilham alıyor. Bir hediye verme sembolü olan bu motif, Tokyo’nun misafirperverlik ruhunu yansıtıyor. Nao Tamura misafirperverlikten yola çıkarak kapsayıcılığı ve güvenli bir alan hissini destekliyor.

Modern Kawaya - Masamichi Katayama

Masamichi Katayama, mimari konsept ve ögelerden uzaklaşarak umumi tuvaleti parktaki bir oyun alanı ekipmanı, bank veya ağaç gibi gelişigüzel duran bir nesne olarak tasarlıyor. Japonya'da tuvaletlerin kökeni “kawaya”ya dayanıyor. Jōmon döneminde (MÖ 10.000 - 6.000) tuvalet ihtiyacı için nehrin (kawa) üzerinde duran kulübe (ya) inşa ediliyor. Bu kulübeler, sertleştirilmiş topraktan veya birbirine bağlanmış ahşap parçalardan inşa ediliyor.

15 beton duvar rastgele bir araya getirilerek ilkel kawayanın görünümünü ve atmosferini yaşatan “belirsiz bir alan” tasarlanıyor. Duvarlar arasındaki alanlar kullanıcıları cinsiyetlere hitap eden üç farklı alana yönlendiriyor. Yapının beklenmedik yerleşiminin kullanıcılarda merak duygusunu canlandırması hedefleniyor.

The Transparent - Shigeru Ban

Shigeru Ban, Tokyo Toilet projesi kapsamında aynı konseptte ikiz umumi tuvalet tasarlıyor. Biri Yoyogi Fukamachi Mini Park’ta, diğeri Haru-no-Ogawa Community Park’ta yer alan iki tesis; insanların umumi tuvalete girerken endişelendiği iki soruna yanıt arıyor. Temizlik ve içeride kimsenin olup olmadığı sorunları, tamamen şeffaf duvarlarla çözüm bulunuyor.

Son teknolojiye sahip renkli camlar, içeriye biri girdiğinde opaklaşıyor. Tesisler, cam duvarlarla ayrılmış şekilde erkek, kadın ve engelli tuvaleti olmak üzere üç ayrı bölümden oluşuyor. Yapılardan birindeki cam yüzeyler çevredeki ağaçları tamamlamak için yeşil ve mavi tonlarında; diğeri yakındaki oyun ekipmanlarından yola çıkılarak turuncu, pembe ve mor tonlarında renklendiriliyor.