Kentsel bir soluk: Banliyöler
Büyük kentlerin kenar yerleşim yerleri olan banliyöler artan konut talebine seri bir çözüm olarak karşımıza çıktı. Şehre tüm avantajlardan yararlanabilecek kadar yakınken gürültüsünden de etkilenmeyecek kadar uzak olan bu bölgeler, sahip olduğu müstakil konut yapılarıyla kullanıcılarına özgürlük sundu.
‘’Mülkümüz dünyanın en güzel yeri gibi duruyor. Babil’in bütün imkanlarından faydalanacak kadar yakın, karmaşasını duymayacak kadar da uzak.’’ - M.Ö. 539 anonim. Pers kralına kil tablette çivi yazısı ile sunulan mektup.
Banliyö nedir?
Banliyöler, şehir merkezlerinin uzak bölgelerindekiaz nüfuslu, müstakil evlerin ve geniş açıklıkların bulunduğu yerleşim alanlarıdır. Banliyöler, şehir içlerinin pahalılıktan ve yer eksikliğinden dolayı sunamadığı bahçeli evleri kullanıcılarına sunar. Merkezlere hem ihtiyaçları giderecek kadar yakın hem de şehir kargaşasını çekmeyecek kadar uzak olan banliyöler, huzurlu yaşam alanı talebiyle de tercih edilen bölgelerdir. Banliyö mahallerinde genelde evlerin türü, görünümü ve büyüklüğü gibi ortak kriterler vardır. Kent merkezlerine ulaşım, deniz yolu, kara yolu ve demir yolu ile sağlanırken bu sayede bu iki yerleşim yerinin ilişkisi de sağlanır. Bu noktada banliyö trenleri önemli rol oynamaktadır. İş, alışveriş, eğitim gibi ihtiyaçlar şehir merkezlerine ulaşım ile görülür.
Banliyöler nasıl oluştu?
Modern bir konsept olmayan banliyöler, 1800’lerin sonunda oluşmaya başlamışlardır. Büyük kentlerin varlığı banliyölerin kaynağıdır. Erken dönem örnekleri arasında; 1800’lerin sonunda kurulan Montreal, Kanada’da banliyöleri ve 1920’lerde Roma’da alt sınıf vatandaşlar için oluşturulan alanlar örnek gösterilebilir. Otoyolların gelişmesi ve 2. Dünya savaşından sonra ABD’de yaşanan ekonomik genişleme, nüfus artışı ve ucuz konut ihtiyacı banliyö yaşamını artıran faktörlerdir.
Sanayileşme ile işçilerin banliyölerden şehre ulaşımını kolaylaştıracak teknolojik gelişmeler yaşandı. Henry Ford’un otomobil üretimindeki inovatif adımları, otomobil satışlarını olumlu etkiledi ve bu etki banliyö yaşamında artış olarak kendini gösterdi. Diğer bir teşvik unsuru da devletti. Banliyölerde yeni bir ev inşasını şehir içlerinde var olan bir yapının yeniden düzenlenmesinden ucuz hale getirdi. Ayrıca banliyölere taşınacaklara kredi desteği de sağlandı. Zamanla gelişen banliyö hatları ve vapur seferleri, banliyölerin kent merkezleriyle entegrasyonunu arttırdı ve ulaşılamaz noktalar olmaktan çıkardı.
Banliyönün olumsuz örnekleri
Günümüzde dünya genelinde banliyö yerleşim yerlerinin çoğu, alt yapı eksikliğinin getirdiği karmaşa ve dolayısıyla artan suç oranı ile düşük yaşam standartları sunmaktadır. Kent içlerine ulaşımın zor olduğu, ihtiyaç gidermede aksaklıklara neden olan banliyöler kötü örnekler arasında yer alır. Ayrıca geniş otoyollar ve orantısız büyüklükteki yeşil alanlar, sosyal sirkülasyonu olumsuz etkilemektedir. İyi banliyö örnekleri arasında ise kent merkezlerine toplu taşıma ya da yürüme mesafesi olanlar örnek verilebilir.
İstanbul’da banliyö olgusu
İstanbul’da banliyö hatlarının açılması, ulaşım imkânlarını arttırdı. Bu sayede banliyölerin civar yerleri de gelişme gösterdi. Yapılaşmanın henüz olmadığı bu bölgeler, hızla yerleşim alanlarına dönüştü. Banliyö hattının yanı sıra deniz yolundaki gelişmeler ve yabancılara verilen mülkiyet hakkı da bu oluşumları destekledi. Ekonomik gelişmeler ile insanların ‘lüks’ bahçeli konut istekleri de banliyölere bir arz talep doğurdu. Ayrıca banliyö hatları zamanın önemli etkileşim alanlarına da sahne oldu.
Dünyada banliyö olgusu
Megalopolis Levittown dünyanın en ünlü banliyölerindendir. Ünlü inşaat şirketi Levitt&Sons’ un New York’taki banliyö yerleşim yeridir. Levitt&Sons 4000 dönümlük arazi alarak bu arazide tamamen özdeş boyut ve özelliklerdeki ABD’nin en büyük konut yerleşimini hazırlamıştır.
Proje ile ilgili videolara aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz.