Nobel portrelerinin duayeni: Lütfi Özkök
Sanatçı portreleri ile tanınan Lütfi Özkök'ün fotoğraf arşivinden bir portre seçkisi İstanbul Modern Fotoğraf Galerisi'nde sanatseverlerle buluştu. 1950'li yıllardan itibaren ülkemizde ve dünyada edebiyat ve sanat alanına yön veren kişilerin portre fotoğraflarını çeken sanatçının "Lütfi Özkök: Portreler" isimli sergisi tarihin önemli olaylarına da tanıklık ediyor.
Lütfi Özkök, 1923 yılında İstanbul Feriköy'de doğdu. 1917’de Romanya’dan İstanbul’a göç eden Kırım kökenli Tatar bir ailedendir. Jeanne d’Arc Fransız Kolejinde başladığı ortaöğrenimini 1942'de Vefa ve Taksim liselerinde tamamladı. Aynı yıl arkadaşları ile birlikte "Sokak" adlı bir dergi çıkaran sanatçı, ilk şiirini bu dergide yayımladı. Şiirleri ve çevirileri Yenilik, Beş Sanat, Yeditepe, Varlık dergilerinde yayımlandı.
1943'te Viyana Üniversitesi'nde Alman romantiklerinin şiirleri üzerine çalışırken savaş nedeniyle Türkiye'ye döndü. 1949’da aldığı bir bursla Paris'e gitti. Sorbonne Üniversitesi'nde okuduğu sırada sınıf arkadaşı Anne Marie Juhlin ile evlenerek İsveç'e yerleşti. Stockholm’de çevirmenlik ve fotoğrafçılık yaptı, belgesel filmler çekti. Yaptığı çevirilerle Türk ve İsveç edebiyatlarını her iki ülkeye tanıtma çabası içinde oldu.
Gazeteci ve yazar Hüsamettin Bozok'un Yeditepe Dergisi için İsveç’in tanınmış yazarlarının fotoğraflarını istemesi üzere fotoğraf çekmeye başlayan Özkök, eşi benzeri olmayan bir koleksiyonun temellerini attı. Dünyanın en tanınmış edebiyatçıları ile dostluk kurdu. 1951ile2001 tarihlerinde Nobel Edebiyat Ödülü kazanmış yazarlardan 32 tanesinin portresini çekmesi, Özkök’ün dünya çapında tanınmasının en önemli sebeplerinden biridir. Bu sebeple “Nobel Portrecisi” olarak anılır.
Lütfi Özkök, bugüne kadar çeşitli ödüllerle onurlandırıldı. Özkök, 1977'de İsveç Kraliyet Akademisi'nin Sanat Ödülü'ne değer görüldü. 2009’da İsveç’te “Yılın Avrupalısı” seçildi ve “Bu ödül için elli yıldır İsveç, Türkiye ve Fransa arasında bir kültür köprüsü işlevi gören Lütfi Özkök’ten daha iyi bir seçim olamazdı.” cümlesi ile ödülünü aldı.
İsveç, Danimarka, Mexico City, Kanada, Fransa, Berlin gibi dünyanın çeşitli yerlerinde sergiler düzenledi. Fotoğrafları İsveç’te ödüller kazandı, dünyaca ünlü dergi ve gazetelerde yayımlandı. Özkök 2017'de, Stockholm'de hayatını kaybetti.
Küratörlüğünü İstanbul Modern Fotoğraf Galerisi Yöneticisi Demet Yıldız'ın üstlendiği sergi 24 Nobel ödüllü yazarın da aralarında bulunduğu 89 portreye yer veriyor. İkinci Dünya Savaşı sonrası edebiyat ve sanatta yaşanan dönüşümlerin en önemli temsilcilerini bir araya getirerek bir dönemi gözler önüne seriyor.
Fotoğraflara eşlik eden metin, obje ve belgeler aracılığıyla, portreleri çekilen kişilerin tüm bunlarla olan ilişkisi aktarılıyor ve sanatçının kişisel hikâyesi üzerinden bir dönemin okuması da yapılıyor.
Sergiyi linkten sanal olarak da ziyaret edilebilirsiniz:
1959’da Stockholm’de ilk kez fotoğraflarını çektiği Nâzım Hikmet’in çok bilinen ünlü portreleri bu dönemde çekti.
Özkök, Bülent Ecevit’in şiirlerini eşiyle birlikte çevirerek bağımsız haftalık Arbetaren sendika gazetesinde İsveçlilere sundu.
Bu süreç için Life dergisinin editörü, Samuel Beckett’e telefon edip ve portresini çekmek için bir fotoğrafçı göndermek istediğini söylüyor. Beckett ise bu isteğe şu şekilde karşılık veriyor:
“Fotoğrafçı göndermeyin, İsveç’te bir Türk var. Ondan isteyin."
