Pritzker Ödüllü İlk İspanyol Mimar: Rafael Moneo

Rafael Moneo 9 Mayıs 1937 tarihinde İspanya’nın Tudela kasabasında dünyaya gelir. Küçükken ilgi alanları felsefe ve resim olan Rafael Moneo, endüstriyel tasarımcı olan babasının etkisiyle mimariye merak duymaya başlar. Babasının üzerindeki etkisi ile mimarlık okumaya karar verir ve 1954’te mimarlık eğitimi almak için Madrid’e gider. Eğitim hayatı boyunca karşılaştığı isimler onun mimariye olan ilgisini besler ve kariyer tutkusu oluşturur. Henüz mimarlık fakültesinde öğrenci olduğu 1958-1961 yılları arasında, Mimar Francisco Javier Sáenz de Oiza ile çalışır ve onun gibi bir mimar olma hayalleri kurmaya başlar.

"Çalışmalarında iddia ettiği tüm coşkuyla Oiza ile aynı şekilde bir mimar olmak istedim."

1961 senesinde Madrid Üniversitesi Mimarlık Bölümü’nden mezun olan Rafael Moneo, o sıralar Sydney Opera Binası tasarımı üzerine çalışan Jørn Utzon ile çalışır. 1962 yılında Madrid’e döner ve kazandığı bir yarışma sayesinde Roma’da kariyerinin temeli olarak adlandırdığı İspanyol Akademisi’ne katılır.

1965’te tekrar Madrid’e dönen Rafael Moneo artık evli ve bir çocuk babasıdır. 1966 yılında, mezun olduğu Madrid Üniversitesi’ne geri dönerek orada makaleler yayınlamaya ve dersler vermeye başlar. ‘’Küçük Kongreler’’ olarak adlandırılan ve önemli İspanyol mimarların katıldığı toplantılarda aktif olarak yer alır. Moneo, bu toplantılar hakkında İspanya'da mimari yaşamın yeni bir aşamasını başlattığını söyler.

1968 senesinde ikinci kızı Teresa’yla yeniden baba olan Rafael Moneo o yılları şöyle anlatır:"O yıllarda okullarda hayat zordu; 1968'deki öğrenci ajitasyonu ve Franco'nun son yıllarındaki siyasi huzursuzluk, akademik faaliyetin güvencesiz hale gelmesine katkıda bulundu. Öğrencilerin mimariyi ilginç olarak anlamalarını sağlamaya çalışan bir savaştı, ancak yavaş yavaş çevre değişti. Bu süre zarfında bir grup mimarla birlikte, yazılarımın çoğunun yayınlandığı Arquitectura Bis dergisini kurdum. "

1975’te üçüncü kızı Clara dünyaya gelen gelen Rafael Moneo, ailesiyle birlikte 1976 yılında Amerika’ya davet üzerine gider ve New York’ta mimarlık dersleri vermeye başlar.

‘’Tüm aile için kütüphaneler, sergiler, konferanslar ve konserler derin bir deneyimdi. Kesinlikle hayatımıza damgasını vurdu."

1970’lerin sonuna gelindiğinde, Amerika’da Harvard ve Princeton üniversitelerinde ve İsviçre’de Lozan Üniversitesi’ndemisafir profesör olarak çalışmaya başlar ve 1980 senesinde Madrid’de mimarlık fakültesinde profesör olur. Sonrasında Harvard Üniversitesi’nde bölüm başkanlığına seçilen Moneo, 1984-1990 yılları arasında görevini sürdürür. Harvard’da çalıştığı sıralarda, kazandığı bir yarışmanın sonucu olarak her ay İspanya’ya gidip gelir.

"Harvard'daki yıllar, özellikle de profesyonel hayatının çoğunu öğretmenliğe adamış benim gibi biri için yoğundu. Ve ek bir ödül daha vardı; Wellesley College'daki Davis Sanat Müzesi komisyonu."

1990’da İspanya’ya dönen Rafael Moneo, yarışmalarda başarı elde etmeye devam ederken, evinin 500 metre uzağındaki bir binada ofisini açar. Amerika ve İspanya dışında da İngiltere, Avusturya ve Japonya gibi dünyanın çeşitli ülkelerinde de mimarlık dersleri ve konferansları verir.

Başarılarının karşılığında 1992 senesinde İspanya’da Güzel Sanatlarda Başarı Altın Madalyası ile ödüllendirilmekle kalmayıp 1993’te ve sonrasında peş peşe aldığı ödüllerle onurlandırılır. Amerikan Sanat ve Edebiyat Akademisi tarafından Arnold W. Brunner Memorial Mimarlık Ödülü'ne, İspanya Hükümeti tarafından Viyana Prensi Ödülü'ne, Schock Vakfı ve Stockholm'deki Kraliyet Güzel Sanatlar Akademisi tarafından Görsel Sanatlar Ödülü'ne layık görülür. 1996’da da Pritzker Mimarlık Ödülü’nü kazananan Rafael Moneo, Pritzker ödülü alan ilk İspanyol mimar olur. Ayrıca 2003 RIBA Kraliyet Altın Madalyası, 2012 Prens Asturias ve 2017 Praemium Imperiale ödüllerinin de sahibi olur.

Yapının araziye ve insanlara saygısını tasarımlarında ilke edinen Rafael Moneo, bağlamsallığın yanı sıra yapının modernist bir imza taşıması gerektiğini de savunur. Ayrıca, Los Angeles'taki Meryem Ana Katedrali gibi bazı yapılarında doğal taşı ustalıkla kullanmasıyla da ün sahibi olur ve 2007 Doğal Taşlı Mimari Ödülü'ne layık görülür.

Önemli yapıları arasında, Roma Sanatı Ulusal Müzesi, İspanya’daki Auditoria Grans D’Europa, Los Angeles’takiCathedral of Our Lady of Angels, Massachusetts’teki Davis Sanat Müzesi, Madrid'deki Atocha Tren İstasyonu, Sevilla-San Pablo'daki Modern Sanat Müzesi ve Murcia'daki yeni belediye binası yer alır.

Rafael Moneo Amerikan Mimarlar Enstitüsü ve İngiliz Mimarlar Kraliyet Enstitüsünün onursal üyesidir. 2010 senesinden beri Columbia Üniversitesinde eğitmenlik görevini sürdürmektedir.

Praemium Imperiale, Japon emperyal ailesi tarafından Japonya Sanat Derneği adına başlatılan Nobel Ödülü olmayan alanlarda verilen bir ödüldür.