Sivil mimarinin stilize hali: Yalova Termal Oteli

Cumhuriyet’in ilk 10 yılını geride bıraktıktan sonra Ankara’da Türk mimarların eserleri yavaş yavaş boy göstermeye başlamış olsa da bakanlık yapıları gibi önemli yapılar yabancı mimarlar tarafından inşa ediliyordu. Bu durumu düzeltmek isteyen Sedad Hakkı Eldem’in öncülüğünde, profesörlerinden biri olduğu İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi’nde Milli Mimari Semineri ismiyle bir araştırma merkezi kuruluyor. Bu merkezde Bursa, İstanbul, Edirne gibi Osmanlı’nın önemli şehirleriyle birlikte Anadolu’nun farklı kentlerindeki sivil mimari hakkında araştırmalar yapılıyor. Tarihi konutların rölövelerinin alınmasının yanı sıra fotoğrafları çekilerek bir arşiv oluşturuluyor ve burada saptanan mimari tasarım ilkeleri özümsenerek bir dil oluşturulmaya çalışılıyor. Bazı tarihçiler tarafından bu hareket Türk mimarisine ikinci/üçüncü dönüş gibi adlandırılsa da Ulusal Mimarlık Akımı’ndan farklı olarak plan tipleri, cephe hatlarındaki temel ilkeler gibi yapısal kararlarda kendini gösteriyor. Kübik bir mimari yerine çatının ve saçakların tercih edildiği bu 20 yılı kapsayan dönemde Sedad Hakkı tarafından tasarlanan Yalova Termal Oteli bu hareketin inşa edilen ilk yapısı oluyor.*

İstanbul’a yakınlığının yanı sıra Bizans Dönemi’nden bu yana kaplıcaları ile öne çıkan şehirlerden Yalova ve Bursa’nın dünya çapında bilinen bir sağlık merkezi olması hedefiyle Cumhuriyet’in ilk yıllarında çalışmalar yürütülüyor. Bu kapsamda Akay İdaresi'nin işlettiği Yalova Termal'de yeni bir kaplıca oteli için Atatürk’ün isteğiyle ulusal bir proje yarışması açılıyor. Tam Milli Mimari Semineri çalışmalarını yürüttüğü dönemde böyle bir yarışmanın açılması Sedad Hakkı Eldem’e hayal ettiği gibi bir yapı yapma şansı sunuyor ve yarışma için hazırladığı proje birincilikle ödüllendiriliyor. Eldem mimari projeyle birlikte yapıyı bir bütün olarak ele alıyor ve mobilyasından tekstiline her detay üzerinde detaylı bir çalışma yürütüyor. Mimarın projelerini anlattığı bir konuşmasında bu binadan şöyle söz ediyor: “Yalova için bir büyük otel projesi müsabakaya kondu. Ve bu müsabakayı da kazandım. Ve bu sefer daha şanslı oldum. Planın aynen inşa edilmesi imkanını buldum. İnşaat iki senede bitti. Ve bu binada da istediklerimi bir dereceye kadar realize etme imkanını buldum. Binanın tamamı ile iç mobilyasını ve dekorasyonunu yapmak imkanını buldum. Ve bu şekilde meydana gelen bir bina tam tasavvur ettiğim şekilde modern bir Türk Mimarisi eseri oldu.”**

Küçük bir vadi üzerinde konumlanan Yalova Termal Oteli bodrum, zemin kat ve konaklama yapılan iki katla beraber bir asma kattan oluşuyor. Sağlık tesisi ve konaklama olmak üzere iki temel işlevi bulunan yapı T şeklinde bir arsaya yerleşiyor. İşlevler ayrı olsa da bu iki alana da aynı avludan giriş yapılıyor.Betonarme kolonlarla vurgulanan giriş, arabaların kolay bir şekilde yanaşabileceği şekilde tasarlanıyor. Girişte çift olan kapının iki yanında da yardımcı kapılar bulunuyor. Kullanıcılar antreden hole geçiş yaparak oteldeki tüm tesislere bu alandan erişebiliyorlar. Telefon kabinleri, ofis gibi alanların yer aldığı holde, müracaat bürosu yuvarlak merdivenle asma kata bağlanıyor.

Merdivenin yanı sıra özellikle hastalar için yatak odalarını termal alanlara bağlayan bir asansör bulunuyor. Antrenin karşısında salonlara girişi sağlayan bir kapı ve burada hemen sol tarafta oyun odaları yer alıyor. Holün sağında konumlanan lokantada, otelin konukları dışında farklı etkinlikler için otele gelenlerin kullanımını kontrollü yapabilmek adına 3 farklı giriş kurgulanıyor. Holün sağından ve lokantanın hemen önündeki teras ile birleşmesini sağlayan sürme kapılardan bir giriş tanımlanıyor. Diğer giriş ise asma kattaki gardırobu ve geniş tuvaletiyle dışarıdan gelen kullanıcıların ihtiyaçlarını giderebilmeyi kolaylaştırıyor. Lokantada yemek esnasında müzik dinlenebilmesi için bir girinti planlanıyor. Hem holün hem de lokantanın servis işlerinin yapılabilmesi adına aralarında servis merdiveni olan iki ofis yerleştiriliyor.

Yapının asma katında personel yatak odaları ve kullanıcılar için ayrı bir alanda planlanan yatak odaları yer alıyor. Personel yatak odaları, servis merdivenleri ile bodrum kattaki personel yemek ve oturma odasına bağlanıyor. Bodrum katta termal bölümlerin haricinde mutfak ve mutfağa bağlı servis birimleri ile beraber çamaşırlıklar bulunuyor. 2 antresi olan termal kısma giriş holünden ve bodrum kattan direkt girilebiliyor. Termalin zemin katında bekleme, doktor, muayene odalarının yanı sıra mekanoteropi alanı konumlandırılıyor. Bodrum katta ise kişilere özel banyo hacimleri bulunuyor. Vadide derenin üzerindeki yapıda derenin ıslahını sağlamak adına yapının altında bir tünel planlanıyor. Betonarme karkas sisteme sahip yapıdaki temel de bu doğrultuda güçlendiriliyor.

Birinci ve ikinci katlarında yatak odalarının yer aldığı otelde, odalarda teras ve balkonlar bulunuyor. Katların merkezine oturma alanları konumlanıyor. Zemin katı içe doğru çekilen yapıda, balkonlar ve dışarıdan algılanan malzeme farkıyla bu iki kattaki işlev farklılığı vurgulanıyor. Zemin kat taş ile döşenirken üst katlarda mermer sıvası kullanılıyor. Türk evinin stilize edilmesi durumu, cephede dış sofaya benzeyen teraslar ile kendini belli ediyor. Ayrıca tüm yapıyı çepeçevre saran saçaklar bu özümsemenin bir sonucu oluyor. Giriş holündeki döşemelerde mermer; lokantada parke; odalarda ise linolyom döşeme kullanılıyor.

Sedad Hakkı’nın her bir detayını ince ince işlediği yapıda onun öğrencilikten bu yana biriktirdiği motifleri kullanabileceği alanlar oluyor. Örneğin otelin lobisine özel tasarladığı halının motifleri öğrencilik yıllarında yaptığı çalışmaların bir ürünü olarak ortaya çıkıyor. Mimarın ilk önemli yapılarından biri olan bu yapıdaki iç mekân ve mobilyalar için üçgenleri kullanarak ürettiği altıgen kompozisyonlar diğer yapılarında da göze çarpıyor.

Sedad Hakkı Eldem’in 1930’lu yıllarda tasarladığı ve sivil mimariyi örnek alarak stilize ettiği bu yapının yıkılması için 1984 yılında karar alınıyor ve ne yazık ki yapı günümüze ulaşmayı başaramıyor. Eldem bu durumu üzüntüyle karşılıyor ve bir söyleşisinde şu cümleleri kuruyor: “…Bir iddiayla yapılmış ve dünya literatürüne girmiş olan Yalova Termal Oteli’nin yıkılması bana büyük üzüntü verdi. Türkiye’de bir Türk mimarı tarafından yapılan ilk binalardan biridir bu. Alman, İngiliz, Amerikan literatürüne geçti ve birçok mimarımız bu binanın yıkılmasına engel olmaya çalıştılar.”**