0

DERİN TARİH HAKKINDA // NEDİR, KİMDİR?

Hilyenin satır aralarında gezi

Mustafa Bektaşoğlu
MUSTAFA BEKTAŞOĞLU
11 ŞUBAT 2017 , CUMARTESİ 19:35
Abone ol
Siyer_i Nebi
Siyer_i Nebi

Aşağıda Kazasker Mustafa İzzet Efendi'ye ait bir hilyenin iskeletini çıkaracak ve her bir unsurun taşıdığı anlamı vereceğiz.​

Hilye terimi Osmanlı kültüründe Peygamber Efendimiz'in (s.a.s.) fizikî özellikleri, bunları anlatan edebî eserler ve aynı konuda hüsn-i hatla yazılmış levhalar için kullanılır. İslam inancında putlardan olduğu kadar putlaştırılabilecek kişilerin tasvirlerinden de şiddetle kaçınıldığından kimse Rasulullah'ın resmini çizmeye cesaret edememiş, bu nedenle görenlerin tariflerinden faydalanarak onu hilyesinden tanıyıp anlatma yolu tercih edilmiştir. Efendimizin mübarek vücut yapıları, şekil ve renkleri, tavır ve hareketleri ile huy ve ahlakının işlendiği eserlere ilk zamanlar Şemail-i Şerife, sonraki yüzyıllardaysa Hilye-i Nebevi adı verilmiştir. Hilye kitapları, çoğunlukla Hz. Ali'den nakledilen hadislere dayanır. Hakani Mehmed Bey'in 1598-99'da Hilye-i Saadet adlı manzum eserini kaleme almasından sonra yaygınlaştıkları görülür. Hafız Osman hilyeye dair rivayetlerin metinlerini hat ve tezhip sanatının estetik ölçüleri içinde levha olarak düzenleyen ilk hattattır. Bu gayretlerin neticesi olarak hat sanatının şaheserleri arasına giren hilye levhaları, büyük itibar görmüştür. Halk arasında bu levhaların bulunduğu eve tabii afetlerin zarar vermeyeceği inancı hayli yaygındır.


Başmakam Mutlaka Besmele'nin yer aldığı ilk kısımda, bazen de besmelenin içinde geçtiği ayet yazılır.
Başmakam Mutlaka Besmele'nin yer aldığı ilk kısımda, bazen de besmelenin içinde geçtiği ayet yazılır.
Göbek Hilye metninin büyük bölümünün yerleştirildiği bu kısım 'gövde' olarak da adlandırılır. En yaygın şekli dairevî olmakla birlikte oval, hatta dikdörtgen şeklinde tertip edilmiş örnekleri de vardır.
Göbek Hilye metninin büyük bölümünün yerleştirildiği bu kısım 'gövde' olarak da adlandırılır. En yaygın şekli dairevî olmakla birlikte oval, hatta dikdörtgen şeklinde tertip edilmiş örnekleri de vardır.
Hilal Hattatın tercihine göre oval, daire ve dikdörtgen şeklinde verilen Hilâl'in göbek kısmının daire şeklinde tertiplenmesi halinde uçları başmakama bakan ve genişliği aşırı olmayan bir hilâlle göbeğin çevrelenmesi sık rastlanan bir uygulamadır. Bu tezyinî motiflerle süslü yahut sadece sıvama altınla kaplanan kısmının mutlaka her hilyede bulunması şart olmadığından, sadece göbek kısmının etrafı tezhiplenmiş levhalar da vardır. Rasul-i Ekrem Efendimiz âlemi nuruyla aydınlattığı için güneş ve aya benzetildiğinden, hilyenin göbek kısmında güneş, bunu çepeçevre saran bölümde ise hilâl şekli oluşturulur. Tezyinat bakımından en zengin yer, göbek kısmıyla hilalin etrafında kalan alandır.
Hilal Hattatın tercihine göre oval, daire ve dikdörtgen şeklinde verilen Hilâl'in göbek kısmının daire şeklinde tertiplenmesi halinde uçları başmakama bakan ve genişliği aşırı olmayan bir hilâlle göbeğin çevrelenmesi sık rastlanan bir uygulamadır. Bu tezyinî motiflerle süslü yahut sadece sıvama altınla kaplanan kısmının mutlaka her hilyede bulunması şart olmadığından, sadece göbek kısmının etrafı tezhiplenmiş levhalar da vardır. Rasul-i Ekrem Efendimiz âlemi nuruyla aydınlattığı için güneş ve aya benzetildiğinden, hilyenin göbek kısmında güneş, bunu çepeçevre saran bölümde ise hilâl şekli oluşturulur. Tezyinat bakımından en zengin yer, göbek kısmıyla hilalin etrafında kalan alandır.
Etek Hilye metninin devamı ve duanın yer aldığı kısımdır. Eğer metnin tamamı göbeğe sığdırılmamışsa levhada bu bölüm olmayabilir. En sonuna hilyeyi yazan hattat imzasını ve levhayı yazdığı tarihi ilave eder.
Etek Hilye metninin devamı ve duanın yer aldığı kısımdır. Eğer metnin tamamı göbeğe sığdırılmamışsa levhada bu bölüm olmayabilir. En sonuna hilyeyi yazan hattat imzasını ve levhayı yazdığı tarihi ilave eder.
Hz. Ebubekir Hulefa-yı Raşidin olarak adlandırılan 4 halifenin isimlerinin yerleştirildiği göbek kısmı süsleme için en zengin alandır. Bu kısımda bazen Hz. Muhammed'in taşıdığı diğer 4 isim (Ahmed, Mahmud, Hamid, Mustafa) yazıldığı gibi, 'aşere-i mübeşşere' olarak bilinen ve cennetle müjdelenen 10 sahabenin isminin de yazıldığı hilyeler mevcuttur.
Hz. Ebubekir Hulefa-yı Raşidin olarak adlandırılan 4 halifenin isimlerinin yerleştirildiği göbek kısmı süsleme için en zengin alandır. Bu kısımda bazen Hz. Muhammed'in taşıdığı diğer 4 isim (Ahmed, Mahmud, Hamid, Mustafa) yazıldığı gibi, 'aşere-i mübeşşere' olarak bilinen ve cennetle müjdelenen 10 sahabenin isminin de yazıldığı hilyeler mevcuttur.
Hz. Ömer Müslüman oluşunun İslam tarihinde bir fetih olarak nitelendirildiği Hz. Ömer, 2. halife olup adaleti ile tanınmışltır
Hz. Ömer Müslüman oluşunun İslam tarihinde bir fetih olarak nitelendirildiği Hz. Ömer, 2. halife olup adaleti ile tanınmışltır
Hz. Osman 3. Halife olup edep ve hayâsının yüksekliğiyle bilinir. En uzun süre halifelik yapan odur.
Hz. Osman 3. Halife olup edep ve hayâsının yüksekliğiyle bilinir. En uzun süre halifelik yapan odur.
Hz. Ali Hulefa-yı Raşidin'in sonuncusu. Kahramanlığı kadar ilmi ve ilme hizmetleri ile de bilinir.
Hz. Ali Hulefa-yı Raşidin'in sonuncusu. Kahramanlığı kadar ilmi ve ilme hizmetleri ile de bilinir.
Ayet Buraya doğrudan doğruya Hz. Peygamber'le ilgili bir ayet yerleştirilir. En çok görüleni “(Ey Muhammed!) Seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik” mealindeki ayettir. Bu kısma, “Sen elbette yüce bir ahlak üzeresin” ve “Şahit olarak Allah yeter. Muhammed Allah'ın Rasulüdür” mealindeki ayetlerden biri konulduğu gibi, kelime-i tevhidin yazıldığı da görülür.
Ayet Buraya doğrudan doğruya Hz. Peygamber'le ilgili bir ayet yerleştirilir. En çok görüleni “(Ey Muhammed!) Seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik” mealindeki ayettir. Bu kısma, “Sen elbette yüce bir ahlak üzeresin” ve “Şahit olarak Allah yeter. Muhammed Allah'ın Rasulüdür” mealindeki ayetlerden biri konulduğu gibi, kelime-i tevhidin yazıldığı da görülür.
Koltuklar Tezyinî motiflerin yer aldığı etek kısmının 2 tarafında kalan boşluklardır. Buradaki tezhip süslemesi, etek kısmında kullanılan desenle uyumlu olmalıdır. Bazı örneklerde hattatın künyesini bu alana taşıdığı görülür.
Koltuklar Tezyinî motiflerin yer aldığı etek kısmının 2 tarafında kalan boşluklardır. Buradaki tezhip süslemesi, etek kısmında kullanılan desenle uyumlu olmalıdır. Bazı örneklerde hattatın künyesini bu alana taşıdığı görülür.
Pervazlar Hilyeyi çevreleyen ve kalınlığı hilyenin boyutuna göre şekillenen iç ve dış pervazlar kısmındaki süslemeler bazen ebru, bazen zerefşan, bazen de tezhip şeklinde karşımıza çıkar.
Pervazlar Hilyeyi çevreleyen ve kalınlığı hilyenin boyutuna göre şekillenen iç ve dış pervazlar kısmındaki süslemeler bazen ebru, bazen zerefşan, bazen de tezhip şeklinde karşımıza çıkar.