Bisikletin kullanım amaçları?

Bisiklet; her türlü havada ve günün her saatinde; zevkine kullanandan eşya taşıyana, işe gidip gelenden aile seyahatine kadar birçok amaçla kullanılıyor. Hatta Danimarka’nın büyük şehirlerinde bisiklet kullanmak araba kullanmaktan daha kolay. Fakat işe gidiş dönüş saatlerinde bisiklet trafiği dünyanın başka bir yerindeki araba trafiğinden daha yoğun olabiliyor.

Danimarka'da bisiklet kültürünün oluşumu

Danimarka’daki bisiklet kültürü bisikletin kendisi kadar eskidir. Bisiklet, 1800’lerin ikinci yarısında icat edildi. İlk bisikletler kullanım bakımından çok ilkel kalıyordu. Fakat ilerleyen zamanlarda bisiklet gençler arasında yaygınlaştı. Bisiklet başlarda spor yapmak ve boş zaman geçirmek için kullanılıyordu. Ulaşım yollarına erişimi az olan kişiler de iki tekerli bu aracı hemen benimsedi. 1920’lere ulaşıldığında bisiklet, eşitlik ve özgürlüğün sembolü haline geldi. Her sosyal sınıftan insan işe giderken ya da tatil günlerinde bisiklet kullanmaya başladı.

Bisikletin arabaların yerini alması

1950’lerde artan refahla birlikte birçok Danimarkalı, bisikletin yerine moped motor veya araba kullanmaya başladı.

• Dünyadaki diğer meslektaşları gibi Danimarkalı şehir planlayıcıları da geleceğin arabalara, kamyonlara ve geniş otoyollara ait olacağını düşündüler. Fakat 1970’lerde Orta Doğu’daki petrol krizi Hollanda’da olduğu gibi bu gelişmeleri durdurdu.

Ayrıca arabaların çokluğu bireysel kolaylığın yanında kirlilik, trafik tıkanıklığı ve trafik kazalarını da beraberinde getirdi.

Kopenhag’ın arabadan arınmış bir yer olması için “Arabasız Pazarlar” protestoları baş gösterdi. Kopenhag’daki ana alışveriş caddesi olan Strøget, sadece yayaların kullanımına açık hale getirildi.

Zamanla hava kirliliği, iklim değişikliği, masa başı iş yapanların egzersiz ihtiyacı gibi durumlar bisikletlerin geri dönüşüne zemin hazırladı. Hükümetin petrol ve arabalara getirdiği yüksek vergiler de önemli bir faktör oldu.

Bisiklet-araba çatışması

1970 – 1980 aralığında bisiklet ve araba kullanımı arasında çıkar çatışması ortaya çıktı. Bunun bir örneği, Kopenhag yetkililerinin eski şehir merkezini daha yakın zamanda inşa edilmiş banliyö bölgelerinden ayıran göller arasında bir otoyol kurulması önerisinin ardından gelen halk protestoları dalgasıydı. Bu dalganın çok ses getirmesinde göllerin şehrin en güzel açık alanlarından olması etkiliydi.

Yavaş yavaş bu tarz sorunların çözümünün daha sağlıklı bir araç olan bisikletin de içine dâhil edildiği; toplu taşıma, bireysel araç trafiklerinin de düzenlendiği bir şehir planlaması olduğu anlaşıldı. Böylece araba yolu boyunca devam eden bisiklet yollarının bulunduğu Danimarka modeli ortaya çıktı.

Bisiklette doğmuş gibi

Danimarkalı çocuklar, okula başlamadan önce bisikletle tanışıyorlar. Hatta bebekler, ebeveynlerinin bisikletine eklemlenmiş küçük koltuklarda seyahat ediyorlar.

Aileler için başka alternatif de 1980’lerde üretilen, ön tarafında büyük tahta bir kutu bulunan üç tekerli kargo bisikletleridir. Kopenhag’da iki veya daha fazla çocuğu olan ailelerin dörtte birinin bu tür bisikletleri çocukları taşımak, markete gitmek veya diğer ihtiyaçları karşılamak için kullandığı tahmin ediliyor.

Çocukların bisiklete alıştırılması

İki üç yaşındaki çocukların önemli bir kısmı normal bisiklet kullanımına geçmeden önce, denge sağlayabilmesi için pedalsız bisiklete başlatılıyor. Çocuklar okulda trafik kurallarını, yol güvenliğini, kask takmanın önemini öğreniyor.

Bisiklet otoyolları

Bisiklet otoyolları bisikletlilerin daha az durmak zorunda olduğu, daha güvende hareket ettiği, kendilerine daha çok öncelik verilen bisiklet yollarıdır. Bisikletliler için daha iyi şartlar ortaya çıkarmak; iş-çalışma yollarını, yaşam alanlarını birleştirmek; işe gidip gelenlerin bisiklet kullanmasını araba kullanımından daha cazip hale getirmek gibi hususlar bisiklet otoyollarının temel amaçlarındandır.

Bunun dışında bisiklet otobanlarının otobüs ve tren yollarına yakınlığı, bisiklet kullanımını diğer toplu taşıma araçlarıyla birleştirmek isteyenler için çekici kılıyor.

Süper bisiklet otobanı kategorisine girmek için yeşil dalga, güvenli kavşaklar, ayak taburesi, hava pompası bulundurma gibi şartları sağlamak gerekir. Ayrıca bisikletlilerin gece veya gündüz yollarını daha rahat bulmaları için yollarda işaretler bulunmalıdır.

Daha büyük sayıda kişiye hizmet verebilmek maksadıyla çağdaş şehir planlamacıları tüm ülke genelinde altyapıyı sağlamlaştırmak için çalışıyorlar.

Sağlık, çevre ve ekonomi

Evden işe gidip gelmede bisiklet kullanımı, Danimarka’daki şehirlerde dolaşmak için en hızlı, en kolay en çevre dostu ve sağlıklı yoldur.

• Bisiklet kullanan insanlar, CO2 emisyonunu yıllık ortalama 20000 ton düşürüyorlar. İşe bisikletle giden yetişkinler %30 oranında daha az hasta oluyor. Bisikletle gidilen her 1 kilometrelik yol sağlık sistemine 1 € katkı sağlıyor.

Bunları biliyor muydunuz?

•Danimarka’daki her on insandan dokuzu bir bisiklete sahipken her on insandan dördü bir arabaya sahip.

•Danimarkalılar günde ortalama 1.6 km’yi bisikletle kat ediyorlar.

•Danimarka’da 5 kilometreden az mesafelerin dörtte biri bisikletle gidiliyor.

•Danimarka’da 12000 kilometreden fazla bisiklet yolu bulunuyor.

•Kopenhag’da 400 kilometre uzunluğunda araba ve yürüme yollarından ayrı bisiklet yolu var.

•Danimarka’da 5.8 milyon kişi yaşıyor. Bisikletlilerin %47’si erkek iken %53’ü kadınlardan oluşuyor.

•Sayısal oranlara bakıldığında insanlar %39 ile boş zaman aktivitesi olarak bisiklet kullanırken %33 oranında işe gidip gelirken bisiklet kullanıyor.

•Danimarka’nın en büyük üç şehrinde insanlar daha çok bisiklet kullanıyor. Kopenhag’da bisikletle ortalama günlük 3 km yol kat edilirken bu mesafeyi Aarhus 2.5 km ile, Odense ise 2.4 km ile takip ediyor.

•11-15 yaş grubundaki çocukların yaklaşık yarısı okula bisikletle gidip geliyor. Okula bisikletle giden çocuklar okula araba ile giden çocuklara göre derslere 4 saat daha fazla odaklanabiliyor.

•Kopenhag’da bisiklet kullanıcılarının sayısı 2018’de araba kullananların sayısını aşmış durumda.

Aydın Demir / Üniversite Öğrencisi