Suyun altına inip anı yaşa
İzmir Karaburun’da Sharpfin Diving okulunun sahibi, serbest dalış eğitmeni Hasan Veli Soyalan ile dalış sporlarına dair röportaj gerçekleştirdik.
Merhaba, bize kendinizden, yaşantınızdan, kariyerinizden ve spor hayatınızdan bahsedebilir misiniz?
Merhaba, adım Hasan. 1982 Marmaris doğumluyum. 20 seneyi aşkın süredir serbest dalış yapıyorum. Bugüne kadar 2000’in üzerinde serbest dalış yaptım. Şu anda İzmir Karaburun’da Sharpfin Diving okulunun sahi biyim, SSI Advanced Freediving Instructor olarak serbest dalış ve serb est dalış uzmanlıkları eğitimleri veriyorum.
Bize serbest dalış sporundan ve dallarından bahsedebilir misiniz?
Tabii, serbest dalış, geçmişi Antik Çağlara kadar dayanan, nefesimizi tutarak dışarıdan herhangi bir hava kaynağı kullanmadan yapılan dalış türüdür. Birçok kategorisi ve uzmanlığı vardır. Serbest d alışın dallarını birkaç ana kategoride değerlendirebiliriz:
Dikey olarak derinliği hedefleyen disiplinler:
Sabit ağırlıklı disiplinler, belinizde ya da boynunuzdaki ağırlık değişmeden yapılır.
CWT (Constant Weight): Sabit ağırlıklı mono palet ile yapılır.
CWTB (Constant Weight Bi Fin): Sabit ağırlıkla çift palet ile yapılır.
CNF (Constant Weight Without Fins): Sabit ağırlıkla paletsiz olarak yapılır.
FIM (Free Immersion): Sabit ağırlık ile palet olmadan ip çekilerek yapılır.
Değişken ağırlıklı disiplin ise yüzeyde aldığınız ağırlık aşağıdayken bırakılarak yapılır. Bu disipline VWT(Variable Weight) denir.
Yatay olarak mesafeyi hedefleyen:
DYN (Dynamic With Fins): Yatay olarak mono palet veya çift paletle yapılır.
DNF (Dynamic No Fins ): Yatay olarak paletsiz olarak yapılır.
DYNB (Dynamic Bi Fins): Yatay olarak çift palet ile yapılır. Uzun süre nefes tutmayı hedefleyen disiplin.
STA (Static Apnea): Suyun yüzeyinde hareketsiz şekilde nefes tutulur.
Sizi bu spora başlatan, ilginizi buraya çeken ne oldu? Spor sizin için ne ifade ediyor?
Suyun altında uzun süre geçirmek benim ilgimi çok çekiyordu. O habitatın bir parçası olmak, o habitata ait olmaya çalışmak beni cezbetmişti. Suyun altındayken başka hiçbir şeyi düşünmeden sadece o anı yaşama duygusuna hayran kalmıştım.
Daha sonrasında ilerleyen seviyelerde derin maviliklerde ilk serbest düşüşümü (Free Fall) yaptığımda artık bu sporun benim hayatımda sürekli olacağını anlamıştım.
Dalış Sporlarında en önemli antrenman hangi alanda çıkıyor? Nefes egzersizi mi, fiziksel egzersiz mi yoksa başka bir egzersiz türü mü? Kendinizi bu alanda geliştirmek için nasıl çalışıyorsunuz? Süreç için en çok ihtiyaç duyulan beceriler nelerdir?
Bu antrenmanları iki kategoride yapıyoruz, birincisi karada yapılan antrenman;
Spora yeni başlayanlar için en önemli kara antrenmanları daha uzun ve daha rahat nefes tutabilmek ve CO2 toleransınızı artırmak için yapılan nefes antrenmanları oluyor. Daha sonrasında seviyeler ilerledikçe ileri eşitleme tekniklerine yönelik antrenmanlar, göğüs kafesi esnekliği, ayak bileği esnekliği gibi antrenmanlar da rutinlere eklenmeye başlıyor.
İkincisi suda yapılan antrenman;
Seviyenize bağlı olarak etkili ördek dalışı (duck dive), doğru kol çekme, etkili palet vuruşu, eşitleme teknikleri, streamlining gibi antrenmanlar yapıyoruz.
Çok uzun süre nefesinizi tutmak zorunda kalıyorsunuz? Buradaki püf noktalar nedir? Normal bir insan için bu süre imkansız iken hangi rutinlere dikkat ederek bu rakamlara ulaşıyorsunuz?
Genel bilinenin aksine ortalama olarak hepimiz yaklaşık aynı akciğer kapasitesine sahibiz. Dolayısıyla ileri düzey bir serbest dalgıcın ciğer kapasitesi ile ortalama bir insanın ciğer kapasitelerinin arasında çok büyük bir fark yoktur. Önemli olan bu kapasiteyi doğru şekilde doldurmak ve kullanmak.
Uzun süre nefes tutabilmemiz için öncelikle gelişmiş bir MDR’a (Memelian Dive Reflex, Memeli Dalış Refleksi) sahip olmalıyız. Biz yunuslar gibi memeli canlılarız; yüzümüz soğuk suyla temas ettiğinde, nefes tuttuğumuzda, basınca maruz kaldığımızda MDR devreye girerek bizim kalp atışlarımızı yavaşlatır. Vücudumuzun daha fazla hemoglobin salgılamasını sağlar. MDR; nefes tuttukça, dalış yaptıkça gelişir. Örneğin yeni başlayan bir dalgıçta MDR sonrası kalp atışları %10 düşüyorsa ileri düzey bir dalgıçta %60 düşebilir, bu etki ile aynı oksijeni daha uzun sürede kullanabilir.
Daha uzun nefes tutabilmek için performans öncesinde rahatlama nefesleri, doğru teknikle tam dolu nefes almak (diyafram ve üst göğüs nefesi) ve performans sırasında tamamen rahatlamak çok önemli.
Rahatlama kısmı sadece kendinizi rahat bırakmak anlamına gelmiyor, tüm kaslarınızı rahatlatmak üzerinde antrenman yapılması gereken önemli bir yetenek.
Sporu yaparken dışarıyla iletişiminiz nasıl oluyor? Suyun altına girdiğiniz zaman oradaki dünya size ne ifade ediyor? Nasıl hissediyorsunuz?
Serbest dalış içe dönük bir spordur. Suyun altındayken sürekli olarak kendi vücudunuzu kontrol ediyor olursunuz. Pozisyonum doğru mu, vücudum tamamen rahat mı, tekniğim doğru mu şeklinde sürekli kendinizi kontrol etmeniz gerekir.
Suyun altına girdiğimiz anda dışarıdaki tüm düşünceler bir anda aklınızdan kayboluyor ve sadece “o anda” oluyorsunuz, bambaşka bir dünyanın içerisinde kendinizi var ediyorsunuz.
Dalış sporu aynı zamanda mental olarak da çok yorucu bir spor olmalı? Burada zihninizi odaklamak için ne gibi mücadeleler veriyorsunuz?
Aksine serbest dalış diğer sporlara nazaran mental olarak tamamen dingin bir spordur. Diğer sporlarda daha iyi olmak için daha hızlı, daha çevik, daha güçlü olmanız gerekirken serbest dalışta ne kadar sakin, ne kadar rahatsanız o kadar derinlere gidiyorsunuz ya da nefesinizi o kadar uzun tutuyorsunuz. Dalış sırasında zihniniz sadece kendi vücudunuza konsantre oluyor, tamamen dış etkenlerden ayrılıp meditatif bir zihin hali alıyorsunuz.
Vurgun olayından bahsedebilir misiniz? Sıkça yaşanan bir şey mi? Bundan kaçınmak için ne yapmak lazım? Genel olarak sudayken nelerden kaçınmak, nasıl tedbirli olmak lazım?
Genellikle sığ su bayılması (Shallow Water Blackout) ile vurgun karıştırılır.
Bilinenin aksine serbest dalışta 60 metrenin altına aynı gün birden fazla dalış yapmadığınız sürece vurgun (Decompression Sickness) yaşamanız mümkün değildir. Sadece elit atletlerde çok nadiren görünen bir durumdur.
Diğer tarafta sığ su bayılması, suyun altında çok uzun kalmanızdan dolayı kandaki O2 oranının %10’nun altına düşmesi sebebiyle olur ve son 10 metrede gerçekleşir. Anında müdahale edildiği taktirde dalgıç saniyeler içerisinde kendine gelir.
Bu tarz durumları yaşamamak için
1) Asla ama ASLA yalnız dalmayın.
2) Limitlerinizin üstünde dalmayın.
3) Doğru ekipman ve doğru eğitimi aldığınızdan emin olun.
Sporun müsabaka süreçlerinden biraz bahsedebilir misiniz?
Global yarışmalar 2 federasyon (AIDA ve CMAS) tarafından düzenlenir ve IAFD ve FREE organizasyonları tarafından regüle edilir.
Lisanslı olan sporcular yukarıda daha önce bahsettiğimiz kategorilerde yarışabilirler. Yarışmalara katılmak için ilgili federasyonun başvuru prosedürlerini kendi sayfalarında bulabilirsiniz.
Bu sporu yapmaya yeni başlayanlara ne gibi tavsiyelerde bulunursunuz? Herkes yapabilir mi? Bir kondisyona ihtiyaç var mı?
Yüzme bilen, dalışa engel bir rahatsızlığı olmayan herkes serbest dalış yapabilir. Nefes süreniz veya kondisyonunuz ne olursa olsun başlangıç seviyesi için yeterlidir. Çoğu öğrencimiz bize geldiğinde 20-30 saniye arası nefes tutarak eğitime başlarlar, şu ana kadar eğitim sonrasında 2 dakika 30 saniye altında nefes tutan bir öğrencimiz olmadı. Tamamen doğru eğitim ve doğru teknik ile serbest dalış yapabilirsiniz.
Dalış sporunu yaparken bir kırılma anınızı ya da hiç unutamadığınız ekstrem bir olay varsa onu bizimle paylaşabilir misiniz?
Derin bir dalış sonrasında derinlik sarhoşluğu yaşayan bir dalgıcımız aşağıda orca (kutuplarda yaşayan bir balina türü) sevdiğini kendisiyle oynadığını anlatmıştı, orcaların Türkiye denizlerinde olmadığına kendisini ikna etmemiz biraz zor oldu.
Siz bu sporu yaparken dışarıdan insanların sizlere karşı bakışları, tutumları ve düşünceleri nasıl oluyor?
Genel olarak serbest dalış etkileyici bir spor.
İnsanlar serbest dalgıç olduğumuzu duyduklarında, ilk soruları ne kadar derine dalıyorsun ne kadar nefesini tutabiliyorsun gibi oluyor. Duyduklarında inanamıyorlar ve nasıl bu kadar nefes tuttuğumuzu merak ediyorlar.