Amerikan rüyasından donarak uyandılar
Türkiye’de bir neslin ‘Dallas’ dizisiyle tanıdığı, kalanların ise kovboy filmlerindeki ‘vahşi batı’ olarak bildiği Teksas’ta yaşananlar, Hollywood senaristlerinin bile ağzını açık bıraktı. ABD’nin 400 milyon kilometre uzaktaki Mars'a gönderdiği uzay aracı kızıl gezegende tam istenilen yere inmeyi başardığı sırada Teksas'taki insanlar ısınmak için mobilyalarını yakıyor, içme suyu için kavga ediyor ve karları eriterek tuvalet temizliği yapmaya çalışıyordu.
Pulitzer ödüllü ABD’li gazeteci Thomas Friedman, geçtiğimiz hafta New York Times’ta yazdığı yazıya şu başlığı attı: Bunun Amerika'da olduğuna inanabiliyor musun?
Bu cümleyi son 6 ayda, 66 yıllık ömrünün toplamından daha fazla duyduğunu yazan Friedman, korona krizi, kongre baskını gibi olaylardan sonra başlarına gelen Teksas faciasının felaketler zincirine tüy diktiğini söylüyor.
Teksas’ta yaşanan dramın tek nedeninin, Amerikalıların enerji dahil her şeyi, hatta tabiatı bile politikaya dönüştürmesi ve her şeyi kısa vadeli bir kâr aracı olarak görmesi olduğunu söyleyen Friedman, ABD’nin içine düştüğü komik durumu ise şöyle tanımlıyor:
“Daha geçen gün Perseverance adlı yüksek teknoloji ürünü bir uzay aracını 400 milyon kilometre uzaktaki Mars'a gönderdik ve tam istediğimiz noktaya indirmeyi başardık. Ama bu arada Teksas'taki insanlar ısınmak için mobilyalarını yakıyor, içmek için suyu kaynatıyor ve tuvalet temizliği için karları eritiyorlardı. Bunun Amerika'da olduğuna inanabiliyor musun?”
‘Böylesi ancak filmlerde olur’ dedirten cinsten
Teksas’ta yaşanan şey, insanların bozdukları tabiat tarafından bir gece ansızın suçüstü yakalanmasıydı. 11 Şubat’ta kutup bölgesinden gelen ani soğuk hava dalgası, Teksas ve civarında sıcaklığı bir anda 20-30 derece birden düşürdü. Teksas, eksi 18 derece ile son 30 yılın en soğuk günlerini yaşarken, Minnesota'da eksi 39, Kansas'ta eksi 34 dereceler görüldü. ABD’nin ve dolayısıyla dünyanın petrol üretim merkezi olan Teksas, yıllarca bu konfora alışmış ve alt yapısını yenilememişti. Ve bir anda bastıran soğuk dalgası, eyaleti esir aldı. Su boruları, enerji hatları, elektrik santralleri, petrol rafinerileri hatta nükleer enerji santralleri bile dondu.
Bunun sonucu olarak yüzbinlerce ev ve işyerine elektrik verilemedi; 4 milyon insan elektriksiz kaldı. Eyalette hemen olağanüstü hal ilan edildi ama merkezi hükümetin bölgeye yardım etmesi de mümkün olmadı. Çünkü boruların donması nedeniyle yaklaşık 13 milyon insan susuz kalmıştı. Devlet donan santralleri yeniden çalıştırarak enerji sorununu çözmeye çalışırken, insanlar içme suyu bulamadığı için 2 kilometrelik kuyruklara girdi.
- Bu arada Teksas’taki evler soğuk havalara uygun inşa edilmediği için ısıtma sistemlerinin çökmesiyle evlerin içindeki sıcaklıklar dondurucu derecelere indi. Onlarca insan donarak hayatını kaybetti. Yine onlarcası, garajlarında arabalarının içinde ısınmak isterken egzoz gazından zehirlenerek öldü. Isınmak için evlerde yakılan ateşler nedeniyle çıkan yangınlarda yine onlarca kişi yanarak can verdi. Su ve yakıta ulaşmak için yollara düşenler ise, buz pistine dönen yollarda kaza kurbanı oldu.
Tüm bunlar olurken, yetkililerin tek yaptığı ‘en kısa zamanda sorunları çözmeye çalışıyoruz’ açıklaması oldu. Teksas senatörü Ted Cruz, vatandaşları soğuktan donarken Meksika’nın sıcak bir kumsalına tatile gitti. ABD Başkanı Biden ise neredeyse 1 hafta olaylara ilgi göstermedi. 1 hafta sonunda ulusal felaket ilan etmek zorunda kaldı ve felaketin yaşandığı bölgeye ancak 2 hafta sonra gidebildi.
Sorunun kaynağı: Aşırı para hırsı ve aşırı özgüven
Viyana Enerji Araştırma Grubu Kurucusu Fereydoun Barkeshli, yaptığı açıklamada yaşanan krizin en büyük nedeninin ABD’nin kendine fazla güvenmesi olduğunu belirtti. Petrol üretimi konusunda Teksas, Louisiana ve Kaliforniya eyaletlerinin ülkenin toplam kapasitesinin yaklaşık yüzde 40'ına denk gelen bir kapasiteye sahip olduğunu belirten Barkeshli, yatırımın ülkeye eşit olarak paylaştırılmamasının krizi büyüttüğünü söyledi.
ABD'nin 2020'de 135 faal rafinerisi olduğunu fakat ülkedeki son büyük rafinerinin 1977 yılında inşa edildiğini hatırlatan Barkeshli, dünyanın 1 numaralı petrol üreticisinin 44 yıldır altyapıya yatırım yapmamasının yeni felaketlere de kapı açtığını belirtti.
Enerjiye 300 kat zam
Teksas’ta soğuktan donarak ölen onlarca kişiden biri de Conroe şehrinde bir karavanda yaşayan 11 yaşındaki Cristian Pineda’ydı. Ailesi, çocuğun ölümüyle ilgili ‘ağır ihmalkarlık’ nedeniyle elektrik şirketlerine 100 milyon dolarlık dava açmaya hazırlandığını açıkladı. Hazırlığı yapılan davanın ABD’de emsal olması bekleniyor. ABD’de enerji dağıtımı özel şirketler tarafından yapılıyor ve tamamen serbest piyasa ekonomisine dayanıyor. Açılacak davaların ve kriz nedeniyle kaybettikleri milyonların derdine düşen enerji şirketleri ise, fiyatlarına 300 kata varan oranlarda zamlar yaptı.
Beyaz adam paranın yenmeyen bir şey olduğunu anladı
Teksas’ta yaşanan felaket, sosyal medyada ABD’nin soykırımdan kurtulan ve hayatının geri kalanını hayvanat bahçesi gibi bir koruma bölgesinde geçiren son Kızılderili liderlerinden Şef Seattle’ı yeniden gündeme getirdi. Dönemin ABD başkanı topraklarını satın almak istediğinde yazdığı uzunca mektupla tarihe geçen Şef, şu sözleriyle de Amerikan rüyasının nasıl biteceğini anlatmıştı:
- “Son ırmak kuruduğunda, son ağaç yok olduğunda, son balık tutulduğunda; beyaz adam paranın yenmeyen bir şey olduğunu anlayacak.”