Burkina Faso darbesi ve Fransa-Rusya çekişmesi

Ülkenin Che Guevarası olan Thomas Sankara’nın suikaste uğramasından sonra Burkina Faso uzun yıllar boyunca Fransız yanlısı elitler tarafından yönetildi. Sankara’nın haklı mücadelesini yarım bırakan bu elitler, ülkeyi daha da kötü duruma sürüklediler. Son zamanlarda ülke siyasî açıdan büyük sorunlarla karşı karşıya kaldı. Bunun sebebi, Fransız varlığı nedeniyle artan terör saldırıları ile siyasî istikrarsızlıktır diyebiliriz. 2015'ten bu yana terörist grupların saldırılarına maruz kalan ülke, sadece 2021 yılında 350'den fazla vatandaşını bu saldırılara kurban verdi. Saldırıların coğrafi olarak yayılma gösterdiğine dikkat çekmek lazım.

Darbelerin arka planı

Yarbay Damiba, terörist şiddete karşı mücadelede etkisiz olmakla ve Fransa ile fazla yakın ilişkiler kurmakla suçladığı Başkan Roch Marc Christian Kabore'yi 24 Ocak'taki darbeyle devirip iktidara geldi. Fakat komşu ülkeler Fransız varlığını ülkeden kovarken, bu kez o Fransızlara kapı açmakla suçlanıyor. Ocak ayında darbe yaparak iktidara gelen Damiba, 5 aydan kısa sürede ülkedeki terör saldırılarını bitirmek için mücadele vereceğini, istikrarsızlığa son vereceğini ve devlet otoritesini tüm bölgelere götüreceğini vaat etmesine rağmen bu sözlerin hiçbiri yerine getirilmedi.

Terörist gruplar tarafından işgal edilen bölgelerin kurtarılması şöyle dursun, yeni alanlar terörist grupların kontrolüne geçti. Ülkenin yüzde 40'ı şu anda devlet otoritesinin dışında. Damiba, ordunun yeniden yapılanma programına sadık kalmadı. Bunun sonucu olarak terörist gruplar iyice azdı ve karşı saldırıya geçti. Yarbay Damiba'nın 2014'te halk tarafından kovulan Burkina Faso'nun eski başkanı Blaise Compaoré'yi ulusal bir uzlaşma diyaloğunun parçası olarak davet ettiğini ayrıca not edelim. Eski başkan, 1987 yılındaki Thomas Sankara cinayetindeki rolü nedeniyle Nisan 2022'de gıyaben müebbet hapis cezasına çarptırılmıştı.

Askeri cuntanın yeni lideri kim?

Yerel basına göre cuntanın yeni lideri, Yarbay Damiba liderliğindeki darbenin genç subaylarından biri. Damiba, bölgedeki terörist faaliyetlerin artmasıyla itibarını yitirmişti. "Kobralar"ın seçkin üyeleri, onlarca sivil ve askerin ölümüne neden olan Damiba'yı sahadaki tüm güçleri harekete geçirmediği için eleştiriyordu.

Bölgede Fransız etkisi azalmaktadır. Fransa karşıtı duygular gün be gün artmaktadır. Fransa’nın yerini Çin ve Rusya gibi başka aktörler doldurmaktadır. Yeni lider Yüzbaşı İbrahim Traoré, Yarbay Damiba'nın Fransız Büyükelçiliğine sığındığını iddia etti. Bunun ardından Damiba karşıtı göstericiler, Ouagadougou'daki Fransız Enstitüsü gibi bazı Fransız binalarına saldırdılar. Dışişleri Bakanı Catherine Colonna, Fransız Büyükelçiliğine karşı işlenen "şiddet" ve "izinsiz giriş teşebbüslerini" kınadı. Fransız kurumlarına saldıran göstericiler, Traoré'nin lehine bir güç dengesine işaret ediyor. Bölgede istenmeyen bir devlet haline gelmiş Fransa ise iyice zora girmiş durumda.

Hadiseler Rusya’nın lehine mi?

Darbe sırasında gazetecilerin çektiği görüntülere bakıldığında, göstericiler tarafından dalgalanan Rus bayraklarını her yerde görmek mümkündü. Şu anda Rusya'nın Damiba hükümetini devirmede gerçekten aktif bir rol oynayıp oynamadığını bilmek zor. Rusya jeopolitik olarak algıya dayalı bir varlığa sahip. Bu algının gerçek bir stratejiye dönüşüp dönüşmediğini zamanla daha net göreceğiz. Sputnik ve RT gibi etkili medya kuruluşlarına sahip olan Rusya, Ukrayna cephesinde zayıflık belirtileri göstermesine rağmen Burkina Faso’nun sağlam bir müttefiki olduğunu kanıtlayabilir mi? Fransa hâlâ Burkina Faso'nun ortağı mı? Bu soruları yalnızca Yüzbaşı Traoré ile ülke halkı cevaplayabilir.

Rusya ile ilişkiler ne halde?

Protestocular, Fransız karşıtı sloganlar attılar ve askerî işbirliği talep ederek Rus bayrakları salladılar. Bu yakınlaşma arzusu birkaç şekilde açıklanabilir. Afrika’da Rus varlığı giderek daha güçlü hissediliyor. Özellikle Rus uluslararası medyası (RT ve Sputnik) tarafından yayılan Batı karşıtı söylemlerin bunda rolü büyük. Afrika yakın zamanda Rusya’nın yeni oyun alanı haline dönüşebilir. Burkina Faso halkı Rusya ile yakınlaşma çağrısı yapıyorsa, bunun nedeni komşu ülke Mali’de zaten böyle bir yakınlaşmanın mevcut oluşudur. Rus paramiliter grubu Wagner'in sivillere yönelik taciz suçlamalarına rağmen komşu Mali’nin bu grubu teröristlerle savaşmaya çağırdığını not etmekte yarar var.