İşgale uğradık!
Son birkaç aydır sosyal medyada bir anda mantar gibi türeyen ve her gün milyonlarca kişinin paylaştığı yeni bir bela musallat oldu. Kasım 2022'de ChatGPT sohbet robotunun piyasaya sürülmesiyle yapay zekâ çılgınlığı başlatan OpenAI şirketi, Şubat 2024’te metin talimatlarıyla çok gerçekçi videolar oluşturabilen yeni yapay zekâ modeli Sora’yı tanıttı. Sora, yazdığınız metne göre birden fazla sahneyi ve karmaşık olayları kurgulayabiliyor, 20 saniyelik gerçeğe çok yakın video görüntüler üretebiliyor. Sora, metin komutları ile video üretmenin yanı sıra mevcut bir görüntüyü alarak geliştirebiliyor veya eksikleri doldurarak yeni bir video oluşturabiliyor. Devrim gibi buluş, başta geliştiricilere açıldı, Aralık ayında da herkese… Sora’dan ilham alan onlarca yapay zekâ robotu daha çıktı. Sonrasında olanlar mâlum.
Yapay zekâ interneti ele geçiriyor
Bir rapora göre 2023–2024 döneminde Facebook’taki uzun formatlı 8.885 paylaşım incelenmiş; yaklaşık %41’i yapay zekâ olarak sınıflandırılmış.
2023 yılı boyunca bu oran ortalama %24 civarındayken, 2024 sonunda %41’e çıkmış.
Ayrıca devam eden siyasi olaylar sırasında X platformunda analiz edilen içeriklerde:
Görsellerde yaklaşık %12,
Metinlerde yaklaşık %1.4 AI (yapay zekâ) üretimi içerik tespit edilmiş .
2023–2024 için pazarlama videolarının yaklaşık %40 ila 65’inin AI araçlarıyla hazırlandığı tahmin ediliyor.
Instagram’da kısa video içeriklerinin %40, Tiktok’taki kısa videoların da %50’den fazlasının yapay zekâ kaynaklı olduğu düşünülüyor.
Bazı teorisyenler yakın gelecekte internet içeriğinin %90’ından fazlasının yapay zekâ tarafından üretilebileceğinden korktuklarını ifade ediyor.
Tehlikeli derecede gerçeğe yakın
Videolar o kadar gerçekçi ki profesyoneller dışındaki kişilerin bir bakışta anlaması imkansız. Bu size eğlenceli gelebilir ancak haberleri sosyal medyadan alan ve doğruluğunu sorgulamayan çok önemli bir kitle var.
Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), Aralık 2024’te medya kullanımlarını araştırmak için 20.565 kişiyle görüşerek hazırladığı “Medyametre Medya Kullanım Alışkanlıkları” başlıklı raporu yayınladı.
Rapora göre araştırma kapsamında haber kaynaklarına duyulan güven düzeyleri incelendiğinde ilk sırada televizyonun olduğu görülmüş. Bir haber kaynağı olarak televizyona duyulan güven puanı 10 üzerinden 5,80; sosyal medyaya duyulan güven puanı 5,13; internet haber sitelerine duyulan güven puanı 5,05; yazılı basına duyulan güven puanı 5 ve radyoya duyulan güven puanı ise 4,74 olarak belirlenmiş. Yani sosyal medyadaki anonim bir kişinin paylaşımı, editoryal kadrosu, künyesi, adresi, vergi numarası, bağlayıcı kanunlara tâbi gazetelerden 2 sıra üstte daha güvenli bulunmuş.
Araştırmaya katılanların yalnızca %29,6’sı herhangi bir haber kaynağından eriştikleri haberi teyit ettiğini söylüyor. Haberleri teyit edenlerin de internet ve sosyal medyadan aldıkları haberleri, televizyondan (%59,9) teyit ettikleri ortaya çıkmış. Yani aslında şöyle oluyor. Sosyal medyadan gördüğü haberi televizyonda da görürse tamamen inanıyor.
Bir kısım medyanın yalan haber karnesi kırıklarla dolu olsa da sosyal medyanın yanında esamesi okunmaz. Çünkü basın yayın kuruluşlarının uymak zorunda olduğu önemli kurallar var:
- Yayımlanan fotoğraf ya da görüntünün güncelliği açık olarak ifade edilmeli,
- Kullanılan görüntülerin arşiv niteliği anlaşılır şekilde açıkça gösterilmeli,
- Canlandırmalarda bu durum seyircinin bileceği şekilde belirtilmeli,
- Canlandırmalar yanıltıcı nitelik arz etmemeli,
- Canlı yayınlarda bu durum “canlı” ibaresi ile açık olarak gösterilmeli, ayrıca sözlü olarak ifade edilmeli,
- Reklamlar, gerçeklerle karıştırılmayacak ve yanılgı yaratmayacak şekilde sunulmalı,
- Gizli reklam içeren materyaller kullanılamaz.
Düzen şart
İleride içtimâî ve siyâsî birçok sıkıntıya sebep olabilecek yapay zekâ çılgınlığına bir düzen getirilmesi şart. Özellikle seçim dönemlerinde ve toplumda infial yaratan olaylarda sosyal medyada nasıl manipülasyonlar yapıldığı biliniyor. Bunların önüne geçmek için en başta bu uygulamalarla yapılan videoların görünür yerine televizyon ve gazetelerdeki “arşiv” ibaresi gibi “yapay zekâyla üretilmiştir” bilgisinin sabitlenmesi şartı getirilmeli.
Bizim ülkemizde çatır çatır çalışan Sora, henüz Avrupa’da kullanılamıyor. Neden? Çünkü adamlar daha neyle karşılaşacaklarını bilmediğinden, gerekli yasaları düzenlenmediğinden izin vermiyor. Daha dikkatli olmalıyız!