0

JURNAL.İST HAKKINDA // NEDİR, KİMDİR?

Ekonominin 'yeni kalesi' mantar yetiştiriciliği

Hikmet Yalçınkaya
HİKMET YALÇINKAYA
25 TEMMUZ 2018 , ÇARŞAMBA 14:00
Abone ol
İstiridye mantarı
İstiridye mantarı

Son yıllarda duyduğumuz haberlerin başında mantar yetiştiriciliği ve bu sektöre giren kişilerin başarı hikayeleri geliyor. Mantar yetiştiriciliğinin bu denli revaçta olmasının sebeplerini sizler için araştırdık.

Kolay üretimi, düşük sermaye gereksinimi, yüksek kazancı ve devlet tarafından verilen destek nedeniyle büyük rağbet gören mantar yetiştiriciliği hakkında bilinmesi gerekenleri sizler için araştırdık.

Bir evin bodrum katında dahi yetiştirmenin mümkün olduğu mantar ortalama 20-25 günde üretilebiliyor. Ancak akademik çevrelerden bu kolay ve ucuz yönteme, sağlıksız ve sürdürülemez olduğu gerekçesiyle büyük itirazlar söz konusu.
Bir evin bodrum katında dahi yetiştirmenin mümkün olduğu mantar ortalama 20-25 günde üretilebiliyor. Ancak akademik çevrelerden bu kolay ve ucuz yönteme, sağlıksız ve sürdürülemez olduğu gerekçesiyle büyük itirazlar söz konusu.
Dünya Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre, Türkiye’de kültür mantarı üretiminin gelişim sürecine bakıldığında yıllık üretim miktarı 1973 yılında 80 ton, 1983 yılında 1400 ton, 1995 yılında 7.728 ton ve 2005 yılında yaklaşık 40 bin tondur. 2010 yılında ise yıllık üretim 65 bin tona ulaşmıştır. Dolayısıyla Türkiye kültür mantarı üretimi son 5 yılda yaklaşık %62 artmıştır. Buna göre Türkiye’nin kültür mantarı üretimi bakımından dünya üretimindeki payı yaklaşık %2 iken, Avrupa Birliği üretimine göre payı yaklaşık % 6 kadardır.
Dünya Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre, Türkiye’de kültür mantarı üretiminin gelişim sürecine bakıldığında yıllık üretim miktarı 1973 yılında 80 ton, 1983 yılında 1400 ton, 1995 yılında 7.728 ton ve 2005 yılında yaklaşık 40 bin tondur. 2010 yılında ise yıllık üretim 65 bin tona ulaşmıştır. Dolayısıyla Türkiye kültür mantarı üretimi son 5 yılda yaklaşık %62 artmıştır. Buna göre Türkiye’nin kültür mantarı üretimi bakımından dünya üretimindeki payı yaklaşık %2 iken, Avrupa Birliği üretimine göre payı yaklaşık % 6 kadardır.
Mantar çok eski yıllardan beri bilinen bir besin olmasına karşın yetiştiriciliği 16 yy. Fransa da başlamıştır. İlk zamanlarda mevsime bağlı yetiştiricilik yapılırken 19.yy başlarında sıcaklık ve nemin düzenli olduğu taş ocakları, mağara ve tünellerde yapılmaya başlamıştır. 20. yy. ise bu amaca uygun özel işletmeler tesis edilerek yetiştiricilik yapılmaya başlamış, kültür mantarcılığının en büyük aşaması 2. dünya savaşından sonra olmuştur.
Mantar çok eski yıllardan beri bilinen bir besin olmasına karşın yetiştiriciliği 16 yy. Fransa da başlamıştır. İlk zamanlarda mevsime bağlı yetiştiricilik yapılırken 19.yy başlarında sıcaklık ve nemin düzenli olduğu taş ocakları, mağara ve tünellerde yapılmaya başlamıştır. 20. yy. ise bu amaca uygun özel işletmeler tesis edilerek yetiştiricilik yapılmaya başlamış, kültür mantarcılığının en büyük aşaması 2. dünya savaşından sonra olmuştur.
Ülkemizde kültür mantarı üretimi çok geç başlamıştır, ancak hızlı bir gelişme göstermiştir. 1970 yılında 1-2 işletme faaliyette iken günümüzde bu sayı 400-500 e ulaştığı tahmin edilmektedir. Ülkemizde büyük üretici sayısı oldukça azdır. 500 m2 den büyük üretim alanına sahip işletmelerin toplam üretimin içindeki payı % 15-16’yı geçmemektedir. Ülkemizin toplam üreticilerinin ancak % 20 si yıl boyu düzenli üretim yapmaktadır.
Ülkemizde kültür mantarı üretimi çok geç başlamıştır, ancak hızlı bir gelişme göstermiştir. 1970 yılında 1-2 işletme faaliyette iken günümüzde bu sayı 400-500 e ulaştığı tahmin edilmektedir. Ülkemizde büyük üretici sayısı oldukça azdır. 500 m2 den büyük üretim alanına sahip işletmelerin toplam üretimin içindeki payı % 15-16’yı geçmemektedir. Ülkemizin toplam üreticilerinin ancak % 20 si yıl boyu düzenli üretim yapmaktadır.
Yine ülkemizde kültür mantarı tüketim durumuna bakıldığında ise halen yeterli düzeyde olmadığı görülmektedir. Türkiye’de kişi başına yıllık mantar tüketimi 0,9 kilogram iken Avrupa Birliği ülkelerinde ise 3 kilogram kadardır.
Yine ülkemizde kültür mantarı tüketim durumuna bakıldığında ise halen yeterli düzeyde olmadığı görülmektedir. Türkiye’de kişi başına yıllık mantar tüketimi 0,9 kilogram iken Avrupa Birliği ülkelerinde ise 3 kilogram kadardır.
Mantarları doğada yaygın olarak ve her zaman bulmak mümkün değildir. Ayrıca doğada bulunabilen mantarlar, çevrelerindeki besin ortamında bulunan ağır metal ve organik kirliliklerin yanı sıra havadaki kirlilikten etkilenerek bu kirletici maddeleri içerebilirler; özel koşullarda üretilen mantarlarda ise böyle kirlilikler söz konusu olmadığı için, günümüzde tüm dünyada özel koşullarda yetiştirilen (kültür) mantarlar tercih edilmektedir.
Mantarları doğada yaygın olarak ve her zaman bulmak mümkün değildir. Ayrıca doğada bulunabilen mantarlar, çevrelerindeki besin ortamında bulunan ağır metal ve organik kirliliklerin yanı sıra havadaki kirlilikten etkilenerek bu kirletici maddeleri içerebilirler; özel koşullarda üretilen mantarlarda ise böyle kirlilikler söz konusu olmadığı için, günümüzde tüm dünyada özel koşullarda yetiştirilen (kültür) mantarlar tercih edilmektedir.
Mantar üretimi hangi koşullarda olur? *Mantarın gelişebilmesi için uygun besi ortamının hazırlanması. *Besi ortamının diğer organizmaların gelişimini engelleyecek şekilde pastörize edilmesi veya arındırılması gerekir. *Besi ortamına steril koşullarda mantar miselinin aşılanması. *Aşılanan besi ortamlarının uygun iklimlendirme koşullarında tutularak mantar gelişiminin tamamlanması ve hasat edilmesi.
Mantar üretimi hangi koşullarda olur? *Mantarın gelişebilmesi için uygun besi ortamının hazırlanması. *Besi ortamının diğer organizmaların gelişimini engelleyecek şekilde pastörize edilmesi veya arındırılması gerekir. *Besi ortamına steril koşullarda mantar miselinin aşılanması. *Aşılanan besi ortamlarının uygun iklimlendirme koşullarında tutularak mantar gelişiminin tamamlanması ve hasat edilmesi.
Hangi bölgelerde üretim yapılmalı? Bölgenin seçiminde aşağıdaki özellikler göz önünde bulundurulmalıdır:*Üretimde kullanılacak sap, kepek, misel, taze at gübresi vb. ana ve yardımcı ham maddelerin sağlanma durumu*Ham maddelerin taşınmasından kaynaklanan maliyet artışları *Mantar üretimi için kullanılacak iş gücünün nereden ve nasıl sağlanacağı*Enerji ve yakıt durumu *İklim koşulları *İşletmenin büyüklüğü *Artıkların değerlendirilmesi *Üretilecek mantarın nerede, nasıl satılabileceği ulaşım yönünden, en az masrafla ana ulaşım şebekesine bağlanma olanağı sağlayacak yörelere öncelik verilmelidir. Enerji ve suyun kolay ve ucuz sağlanabileceği ve artıkların az masrafla atılabileceği arsalar ön plana alınmalıdır.
Hangi bölgelerde üretim yapılmalı? Bölgenin seçiminde aşağıdaki özellikler göz önünde bulundurulmalıdır:*Üretimde kullanılacak sap, kepek, misel, taze at gübresi vb. ana ve yardımcı ham maddelerin sağlanma durumu*Ham maddelerin taşınmasından kaynaklanan maliyet artışları *Mantar üretimi için kullanılacak iş gücünün nereden ve nasıl sağlanacağı*Enerji ve yakıt durumu *İklim koşulları *İşletmenin büyüklüğü *Artıkların değerlendirilmesi *Üretilecek mantarın nerede, nasıl satılabileceği ulaşım yönünden, en az masrafla ana ulaşım şebekesine bağlanma olanağı sağlayacak yörelere öncelik verilmelidir. Enerji ve suyun kolay ve ucuz sağlanabileceği ve artıkların az masrafla atılabileceği arsalar ön plana alınmalıdır.
Bugünün gazete manşetleri için tıklayın >