Antik sır çözülüyor: Moai heykelleri nasıl taşındı?

Paskalya Adası’nın simgesi taş baş heykelleri moai’lerin, antik Rapa Nui halkı tarafından nasıl taşındığı yüzyıllardır bir arkeoloji gizemi olarak kaldı. Fakat bilim insanları, bu büyük heykellerin “yürütülerek” yerine taşındığını ortaya koydu.

Moai heykelleri 12 ila 80 ton arasında değişiyor ve uzun yıllar boyunca, adanın eski uygarlığının bu devasa taşları nasıl hareket ettirdiği bilinmiyordu. Binghamton Üniversitesi’nden Prof. Carl Lipo ve Arizona Üniversitesi’nden Prof. Terry Hunt, 3D modelleme ve gerçek deneyler kullanarak bu soruya yanıt aradı.

Yaklaşık 1.000 moai incelenerek, Rapa Nui halkının heykelleri iplerle sallayarak zikzak hareketlerle yürütmüş olabileceği belirlendi. Bu yöntem, küçük ekiplerin dev taşları uzun mesafelere görece az çabayla taşımasını mümkün kılıyordu.

Prof. Lipo, “Heykeli bir kez hareket ettirdiğinizde çekmesi çok kolay. Enerji tasarrufu sağlıyor ve çok hızlı ilerliyor. Zor olan tek şey başlatmak” dedi. Önceki teorilerde moai’lerin yere yatırılarak sürüklenmesi gerektiği düşünülüyordu; bu ise büyük heykeller için neredeyse imkânsız bir görev olurdu.

Moai replikası inşa edildi

Araştırmacılar, 3D modellemeye dayalı olarak 4,35 tonluk bir moai replikası inşa etti. Sadece 18 kişilik bir ekip, heykeli 100 metre mesafeye 40 dakikada taşıdı. Bu deney, büyük moai’lerin de aynı yöntemle taşınmış olması gerektiğine dair güçlü kanıt oluşturuyor.

Prof. Lipo şu ifadelerde bulundu:

• “Fizik tamamen mantıklı. Deneysel olarak gördüklerimiz gerçekten işe yarıyor. Heykel ne kadar büyük olursa olsun yöntem aynı şekilde çalışıyor."

Yeni bulgular, adadaki sözlü tarihlerle de örtüşüyor; halk, heykellerin taş ocağından son konumlarına “yürüyerek” taşındığını anlatıyor. Araştırmada ayrıca adayı çaprazlayan özel “moai yolları” incelendi. Bu yollar, heykellerin uzun mesafelere taşınmasını kolaylaştıracak şekilde hazırlanmıştı.

Yol kenarına devrilmiş moai’lerde, heykelleri düzeltmek için altlarından kazı yapıldığına dair izler de bulundu. Araştırmacılar, bunun Rapa Nui halkının heykelleri yürütmenin en iyi yol olduğunu bildiğinin bir kanıtı olduğunu söylüyor.

Prof. Lipo, “Rapa Nui halkı inanılmaz zekiydi. Bunu çözmüşler ve başarmışlar. Onlara saygı duymalıyız; bu başarıdan öğrenecek çok şeyimiz var” dedi.

Moai heykelleri nedir ve ne anlama gelir?

Moai, Rapa Nui halkı tarafından 1250–1500 yılları arasında yapılan tek parça taş insan figürleri. Hepsi aşırı büyük başlara sahip ve ölümsüzleştirilmiş ataların yüzlerini temsil ettiği düşünülüyor. Adada 887 heykel bulunuyor ve ortalama yüksekliği 4 metre (13 fit).

Heykellerin taşınması, konumlandırılması ve neden bazılarının Hollandalı kaşifler adayı keşfettikten sonra devrildiği hâlâ gizemini koruyor. Heykellerin çoğu tüf taşından, yaklaşık 100 tanesi kırmızı scoria taşından yapılan başlıklarla tamamlanmış.

1979’da arkeologlar, heykellerin gözlerinin mercanla yapılmak üzere tasarlandığını belirtti. Moai’ler, yetki ve güç simgesi olarak görülüyor; eski şeflerin ruhlarını taşıdığı ve köylere gözetleme yaptığı düşünülüyor. Bazıları denize bakarak denizcilerin karayı bulmasına yardımcı oluyordu.

Paskalya Adası’nın uzak konumu ve kaynaklar üzerindeki çatışmalar nedeniyle ada halkının kanlı savaşlar sonucu yok olduğu, geriye ise sadece dev taş başlar ve volkanik cam parçaları kaldığı düşünülüyor.