Kuş gribi krizi giderek büyüyor: Avrupa'ya yayıldı... İnsana nasıl bulaşır?
Avrupa ve Kuzey Amerika’da H5N1 kuş gribi vakaları hızla artıyor. Uzmanlar, virüsün sadece kuşları değil memelileri de etkilediğine dikkat çekiyor. Son yıllarda sığırlar ve deniz memelilerinde tespit edilen yeni mutasyonlar, potansiyel insan bulaş riskine işaret ediyor.
Geçtiğimiz günlerde İspanya Tarım, Balıkçılık ve Gıda Bakanlığı, H5N1 virüsünün neden olduğu kuş gribi salgınına karşı tüm serbest dolaşan kanatlı çiftliklerinin geçici olarak kapatılmasını zorunlu kıldı. Avrupa’daki vaka sayılarının artması ve göçmen kuşların güney yönlü hareketleri, yetkililerin sert önlem almasına yol açtı.
Virüsün doğası ve türleri
Grip virüsleri A, B, C ve D olarak sınıflandırılır ve her biri farklı alt tiplere sahiptir. İnsan ve hayvan sağlığı açısından en kritik olan A tipi virüsler, kuş kaynaklıdır ve hemaglutinin (H) ile nöraminidaz (N) proteinleri taşır. H5N1, bu grubun yüksek patojenik bir üyesi olup kuşlarda yüksek ölüm oranına neden olur ve vahşi kuş türleri doğal rezervuarını oluşturur.
H5N1’in küresel yayılımı ve etkisi
1997’de Çin’de evcil kazlarda ilk kez tespit edilen H5N1, göçmen kuşlar aracılığıyla hızla kıtalar arasında yayıldı. 2020’de ortaya çıkan 2.3.4.4b kladı, 2021’in sonlarında Kuzey Amerika’ya ulaştı ve Kanada, ABD ile Meksika’daki kümes hayvanları ve vahşi kuşlarda ciddi kayıplara yol açtı. Latin Amerika’ya da yayılan virüs, 2024’te Antarktika’da bazı kuş türlerinde de görüldü.
Memelilere sıçrama ve yeni tehditler
H5N1’in en kaygı verici özelliği, artık yalnızca kuşları değil, 50’den fazla memeli türünü de etkileyebilmesi. Ayılar, deniz samurları, fil fokları ve yunuslar dahil olmak üzere çeşitli türlerde ölüm vakaları bildirildi. ABD’de Mart 2024’te süt sığırlarında ilk H5N1 vakası tespit edildi; virüs artık memeli dokularında çoğalabiliyor ve süt yoluyla yüksek viral yükler oluşturabiliyor. Bu gelişmeler, virüsün insanlara geçme potansiyeline dikkat çekiyor.
İnsan sağlığı ve olası pandemi riski
Bugüne kadar H5N1’in insanlarda yayılımı sınırlı kaldı; Çin’de ilk tespitinden bu yana yaklaşık 900 vaka görüldü ve çoğu hafif geçti. Ölüm oranı yüksek olsa da virüs, insanlar arasında sürdürülebilir yayılma kabiliyeti kazanmadı. Uzmanlar, pandemiye dönüşmesi için virüsün hava yoluyla insanlara daha kolay bulaşması ve bağışıklık sistemini aşacak mutasyonlar geliştirmesi gerektiğini belirtiyor.
Uzman görüşü ve önlem stratejisi
Epidemiyoloji uzmanları, insan sağlığını korumak için hayvan dünyasının sürekli izlenmesi gerektiğini vurguluyor. “One Health” yaklaşımı kapsamında çiftliklerde biyogüvenliğin artırılması, veteriner gözetiminin güçlendirilmesi ve hayvan sağlığı ile halk sağlığı kurumları arasında koordinasyon sağlanması kritik öneme sahip. H5N1, şu anda doğrudan insan pandemisi riski taşımıyor olsa da hayvanlar üzerinden yayılımı ciddi bir uyarı niteliği taşıyor.
