Maymunların parayla imtihanı!

Porto Riko yakınlarında bulunan bir adada maymunlarla ilginç bir deneye imza atıldı. Araştırmacılara göre; bu deneyin sonuçları davranışsal ekonomi, risk psikolojisi gibi konularda daha fazla bilgi edinmemize yardımcı olabilir.

Maymunların alışverişle ilgili stratejileri insanın paraya karşı tutumunu açıklamada nasıl yardımcı olabilir?
BBC Capital'den Sarah Keating'in haberine göre; araştırmacılar, maymunları eğitip para benzeri metal jetonlar karşılığında yiyecek almayı öğretti. Kurulan tezgahlarda farklı yiyecekler farklı fiyatlardan satılıyordu. Yale Üniversitesi'nde bilimsel araştırma ve psikoloji profesörü Laurie Santos deneyi yapanlardan ve maymunlara yiyecek satanlardan biriydi. Santos: "Bu satışlarda maymunların yiyecek fiyatı gibi etkenleri gözetip gözetmediğini, paralarından maksimum yararı sağlamaya çalışıp çalışmadıklarını anlamaya çalıştık" ifadelerini kullandı.

Daha ucuz yiyeceği arıyorlar

Daha ucuz yiyeceği aradıklarını belirten Santos: "Şaşırtıcı olan şu ki az bir eğitimle maymunlar kendilerine daha ucuza yemek satanlardan alışveriş yapmayı öğrenmişti. Yani bir jetona daha fazla yemek alabiliyorlarsa o kişinin tezgâhına daha fazla yöneliyorlardı." dedi.

Fırsatçılık yapıyorlar

Deneyde, araştırmacıların dikkat etmediği anlarda, ortada duran jetonları kapmaya çalışan maymunların fırsatçılık yaptığı gözlendi. Araştırmacılar, bu davranıştan maymunların jetonları değerli gördükleri sonucunu çıkarıyor.

Maymunların risk karşısındaki tutumu

Fakat insanlar açısından en ilginç sonuç, maymunların risk karşısındaki tutumuyla ilgiliydi. Araştırmacılar deneye tercih şıkkını eklediler. Alışveriş yapabilecekleri iki kişi vardı. Biri her defasında jeton karşılığında maymunlara iki üzüm tanesi veriyordu. Bu güvenli bir tercihti. Diğeri ise dönüşümlü olarak bir tane ve üç tane üzüm veriyordu. Burada daha fazla risk söz konusuydu.

İnsan davranışı bu hususta ne diyor?

İnsan davranışı açısından olay; garanti gelir olarak 2000 doları mı yoksa yüzde 50 riskle 1000 dolar veya 3000 doları mı tercih edersiniz?

Araştırmaya göre çoğu insan garanti olan 2000 doları tercih ediyor. Maymunların tercihi de bu yönde oldu. Ancak deneyde maymunlara farklı bir başlama noktası ile aynı seçenekler sunulduğunda ilginç bir durum ortaya çıktı. Santos: "Maymunlar geldiğinde iki satıcıyı da ellerinde üç tane üzümle görüyor. Bir tanesi her defasında üç üzüm tutup maymunlardan jetonu alırken üzümlerden sadece ikisini uzatıyor" dedi.

İnsanla ilgili örneğe dönecek olursak, 3000 dolar var elinizde ve iki seçeneğe sahipsiniz. Ya 1000 doları garanti kaybedecek ve size sadece 2000 dolar kalacak ya da riske girip bazen hiç kaybetmemeyi bazense 2000 dolar kaybetmeyi göze alacaksınız.

Ne yapardınız? Çoğu insan riskli seçeneği uygular. Maymunların da aynı tercihi yaptığı görülüyor. Eldekini kaybetmek öyle acı geliyor ki hiçbir şey kaybetmeme olasılığı uğruna daha büyük bir kayıp göze alınabiliyor.